Πριν δέκα χρόνια, το μεσημέρι της 6ης Μαΐου 2010 στις 2:32 ακριβώς, το αμερικανικό χρηματιστήριο έκανε μια μεγάλη βουτιά. Οι τιμές μέσα σε πέντε λεπτά υποχώρησαν κατά 9,9% και μέσα στο ελάχιστο αυτό διάστημα χάθηκαν περί το 1 τρισ. δολάρια. Το όλο επεισόδιο κράτησε ακριβώς 32 λεπτά, ενώ στη συνέχεια οι τιμές επανήλθαν, χωρίς ουδείς να έχει κάποια εξήγηση.
Η υπόθεση έμεινε στην ιστορία ως το flash crash (το στιγμιαίο λάθος) και από ότι αποδείχθηκε αργότερα το είχε προκαλέσει ένας 31χρονος τότε επενδυτής από το Λονδίνο, ο οποίος πάσχει από αυτισμό και έμενε με τους γονείς του. Ο Νάβιντερ Σινγκ Σαράο, έκανε επενδύσεις από το δωμάτιό του στο σπίτι των γονιών του και μάλιστα με μεγάλη επιτυχία, αξιοποιώντας προφανώς τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της πάθησής του, όπως η υψηλή μαθηματική ικανότητα και η προσήλωση στο αντικείμενο με το οποίο ασχολείται.
Η υπόθεση εκείνη έκρουσε ένα ηχηρό καμπανάκι κινδύνου, αφού το κραχ προκλήθηκε από… «ρομπότ», δηλαδή από αυτόματες πωλήσεις τις οποίες έκαναν οι αλγόριθμοι αυτόματων συναλλαγών, που τελικά έγιναν μαζικές.
Ένα από τα προβλήματα που διαπιστώθηκαν αργότερα ήταν ότι οι παίκτες των αυτόματων συναλλαγών έβαζαν στο σύστημα εντολές με ακραία υψηλές ή χαμηλές τιμές, στις οποίες ουδείς θα τολμούσε να πάρει αντίθετη θέση. Στη διάρκεια του flash crash, για παράδειγμα η μετοχή της Accenture έκανε πράξεις για ένα σεντ, ενώ της Apple στα 99.999 δολάρια.
Την ημέρα του κραχ ο Σαράο είχε βάλει μεγάλο αριθμό τέτοιων εντολών στο σύστημα, οι οποίες προκάλεσαν τελικά ένα κύμα αυτόματων πωλήσεων, μέσα σε ελάχιστα λεπτά, τα οποία ουδείς μπορούσε να σταματήσει. Ο Σαράο είχε βάλει ψεύτικες εντολές αξίας πολλών δισεκατομμυρίων, τις οποίες απέσυρε στη συνέχεια, έτσι ώστε να επηρεάσει τις τιμές και στη συνέχεια να κάνει το δικό του παιχνίδι.
Με τον τρόπο αυτό εκμεταλλεύτηκε τις κινήσεις της αγοράς των futures για να κερδίσει 990.000 δολάρια από μια πραγματική δική του συναλλαγή. Το πρόβλημα στην αγορά δημιουργήθηκε όταν… έσβησε τα κομπιούτερ του επειδή η μητέρα του τον φώναξε για φαγητό, όπως γράφουν οι Financial Times.
Ο ίδιος ο Σαράο εκδόθηκε στις ΗΠΑ ύστερα από κατηγορίες που του απαγγέλθηκαν το 2015 και τελικά αφέθηκε ελεύθερος ύστερα από περίπου ένα χρόνο κράτηση, αφού πρώτα παραδέχθηκε τις ενέργειές του. Το δικαστήριο έκρινε ότι λόγω της πάθησής του αφενός δεν είχε επίγνωση των συνεπειών των πράξεών του, αλλά και ότι δεν θα μπορούσε να ανταποκριθεί στις συνθήκες της φυλακής.
Ο 41χρονος σήμερα Σαράο κέρδισε από τις επενδύσεις περί τα 70 εκατ. δολάρια, αλλά δεν του έχει μείνει πλέον τίποτα, αφού τα κέρδη είτε χάθηκαν είτε τα επέστρεψε.
Η μόνη αγορά που είχε κάνει ήταν ένα μεταχειρισμένο Volkswagen.
Η υπόθεση, πάντως, οδήγησε σε μεγάλες αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας των χρηματιστηρίων, όπως το γεγονός ότι πλέον τοποθετήθηκαν αυτόματα φρένα στις συναλλαγές, έτσι ώστε να μην δημιουργείται χιονοστιβάδα πωλήσεων.
Η επιτυχία των αλλαγών φάνηκε τον περασμένο Μάρτιο, όταν οι τιμές των μετοχών πήραν την κατρακύλα λόγω του κορωνοϊού και, όπως θυμούνται όλοι όσοι παρακολουθούσαν με αγωνία την αγορά, οι συναλλαγές σταματούσαν εκατοντάδες φορές για ένα δεκάλεπτο, για κάποιες μετοχές (όπως π.χ. αεροπορικών εταιρειών), προκειμένου ακριβώς το κύμα πωλήσεων να μην γίνει χιονοστιβάδα από τις αυτόματες εντολές που εκτελούνται κατά δισεκατομμύρια από τους αλγόριθμους. Υπολογίζεται ότι συνολικά κάθε ημέρα εκτελούνται περί τα 16 δισεκατομμύρια συναλλαγών στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης.