Του Δημήτρη Μαρκόπουλου
Τι είναι αυτό που συνδέει τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη με τους σεΐχηδες του Αμπού Ντάμπι; Τον Αλέξανδρο Μπαλτατζή με τις διεθνείς αγορές και τις εξαγωγές; Οταν το 1916 ξεκινούσε ο κύκλος ζωής του Αγροτικού Συνεταιρισμού Ζαγοράς Πηλίου, ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης ήταν εκείνος που αποθέωνε στα γραπτά του τις ποικιλίες μήλων της περιοχής και ο Αλέξανδρος Μπαλτατζής αυτός που έθετε τα θεμέλια του αγροτικού κινήματος και των συνεταιρισμών για όλη τη χώρα. Εκατό χρόνια μετά, οι προσπάθειες αυτές φαίνεται να έπιασαν τόπο αν κρίνουμε από το ότι τα μήλα ΖΑΓΟΡΙΝ του συνεταιρισμού της περιοχής αποτελούν ένα διεθνούς εμβέλειας εμπορικό σήμα με μεγάλες επιτυχίες.
Αυτό το ελληνικό πρότυπο μήλο βρίσκεται πλέον σε χώρες όπως η Κύπρος, η Αίγυπτος, το Ισραήλ και τα Βαλκάνια, με τις εξαγωγές να αγγίζουν το 30% της συνολικής παραγωγής, όπως αναφέρει επ’ ευκαιρία του εορτασμού των 100 ετών του συνεταιρισμού ο διευθύνων αυτόν Διονύσης Βαλασσάς. Ο ίδιος υπογράμμισε ότι η καλλιέργεια του μήλου έχει μακρά παράδοση στη Ζαγορά και ότι η πρωτοποριακή κίνηση επικόλλησης ετικέτας με το σήμα σε κάθε φρούτο συνέβαλε στη διαμόρφωση ταυτότητας και την αύξηση αναγνωρισιμότητας του προϊόντος. «Η αλήθεια είναι ότι έγινε κατάχρηση της επωνυμίας και της γεωγραφικής προέλευσης από ανταγωνιστές, ωστόσο καταφέραμε να πιστοποιήσουμε ως ΠΟΠ τα μήλα της περιοχής».
Κι αν η αρχή ήταν δύσκολη, μετά από 100 χρόνια τα μήλα ΖΑΓΟΡΙΝ θεωρούνται τα κορυφαία στη χώρα μας, θέτοντας μάλιστα το πλαίσιο της περαιτέρω εμπορικής ανάπτυξής τους τα επόμενα χρόνια. Αυτή τη στιγμή η μεγάλη πρόκληση για τον συνεταιρισμό είναι τα καινούρια προϊόντα που αναμένεται να λανσάρει μέσα στην τρέχουσα χρονιά, καθώς θα τοποθετηθούν στην αγορά νέα είδη μεταποίησης μήλου, όπως είναι ο χυμός μήλου, το τσιπς μήλου, αλλά και το πετιμέζι με πρώτη ύλη το μήλο φιρίκι. «Είναι τρία αξιόλογα προϊόντα που θα αυξήσουν την γκάμα μας και θα δώσουν μια άλλη δυναμική στο marketing. Τα σχέδιά μας μετά το 2016 περιλαμβάνουν την παραγωγή ελαιόλαδου, αλλά και την ίδρυση Μουσείου Μήλου», αναφέρει ο κ. Βαλασσάς.
700 άτομα ζουν από τον συνεταιρισμό
Σύμφωνα με τον ίδιο, για την επέκταση και τον εκσυγχρονισμό των εγκαταστάσεων του πρότυπου και λειτουργικού αυτού συνεταιρισμού θα χρειαστούν περί τα 3-4 εκατ. ευρώ ως επενδυτικό κεφάλαιο, ενώ για την παραγωγή των νέων προϊόντων απαιτείται αρχικό κεφάλαιο της τάξης των 500.000 ευρώ. Πρόσθεσε, δε, ότι ο συνεταιρισμός παραμένει κερδοφόρος και πληρώνει στην ώρα του τους συνεργαζόμενους παραγωγούς, που ανέρχονται σε 700 άτομα.
Ο τζίρος που κατεγράφη το 2015 άγγιξε τα 15 εκατ. ευρώ, οικονομικό μέγεθος που προκύπτει όχι μόνο από τις πωλήσεις μήλων, αλλά και από τη δραστηριοποίηση των σούπερ μάρκετ και των καταστημάτων με λιπάσματα και ζωοτροφές, όπως επίσης και από τις τουριστικές επιχειρήσεις και τη διανομή προϊόντων τρίτων στις λαχαναγορές που έχει υπό τη σκέπη του ο Αγροτικός Συνεταιρισμός Ζαγοράς Πηλίου.
Σε ό,τι αφορά την ετήσια παραγωγή, η οποία καθορίζεται από τις εκάστοτε καιρικές συνθήκες, κυμαίνεται κατά μέσο όρο μεταξύ 10-15 χιλιάδων τόνων. Αξίζει να σημειωθεί ότι σε παγκόσμια βάση πολύ δυνατές αγορές στην παραγωγή μήλου θεωρούνται η Ιταλία και η Γαλλία -σε ευρωπαϊκό επίπεδο-, η Βόρεια Αμερική και η Κίνα. Τα τελευταία χρόνια, δε, όπως επεσήμανε ο κ. Βαλασσάς, άλματα προόδου έχει παρουσιάσει και η Πολωνία, η οποία διεκδικεί σημαντικό μερίδιο αγοράς.
Αυτό που δίνει πάντως δυναμική στους καλλιεργητές του Πηλίου είναι ότι διαφοροποιούνται πολύ σε σχέση με αυτό που ισχύει στον θεσσαλικό κάμπο. Στη Ζαγορά Πηλίου δεν χρειάζονται πολλά στρέμματα για να είναι κάποιος καλλιεργητής, αλλά το πολύ 20, 30 ή 40 στρέμματα.
Δίχως επιβαρύνσεις και χρέη σε τράπεζες, Εφορία και ασφαλιστικά ταμεία, ο συνεταιρισμός είναι υπόδειγμα υγείας. Παράλληλα, προσπαθεί να εκσυγχρονιστεί και να προσαρμοστεί με επενδύσεις σε εξοπλισμό και ψυγεία. Γιατί το μήλο συγκομίζεται τον Σεπτέμβριο στην Ελλάδα, αλλά πουλιέται μέχρι την άνοιξη και πρέπει να είναι σε καλή κατάσταση.
100 χρόνια ιστορίας.
Ο συνεταιρισμός της Ζαγοράς γεννήθηκε μαζί με την πρώτη φουρνιά αγροτικών συλλόγων που δημιουργήθηκαν με βάση τον πρώτο συνεταιριστικό νόμο του 1915 και το ρεύμα του Αλέξανδρου Μπαλτατζή που πρωτοστάτησε στην αγροτική μεταρρύθμιση. Ηταν μια περίοδος όπου ο σοσιαλισμός κέρδιζε έδαφος και η Μαγνησία λόγω του λιμανιού του Βόλου υπήρξε ένα από τα κέντρα προώθησης και ζύμωσης αυτών των ιδεών.
Τα πρώτα χρόνια για τον συνεταιρισμό ήταν δύσκολα. Δεν υπήρχε καν δρόμος για να πηγαίνουν τα προϊόντα από τη Ζαγορά στον Βόλο και έτσι τα μήλα μεταφέρονταν με τοπικό πλοιάριο. Οι ταλαιπωρίες ήταν τεράστιες και πολλοί μικροκαλλιεργητές αποχώρησαν μη αντέχοντας το βάρος.
Η ιστορία στη Ζαγορά άλλαξε όταν ένας γαιοκτήμονας της περιοχής ονόματι Σαμσαρέλος έφερε το 1937 από την Αμερική την ποικιλία Starkin delicious. Σύντομα οι αγρότες άρχισαν να μπαίνουν στο κτήμα του και να κλέβουν καρπούς, με αποτέλεσμα η ποικιλία να καθιερωθεί και να δέσει απόλυτα με το κλίμα της περιοχής. Κάπως έτσι, η Ζαγορά δεν άργησε να γίνει διεθνής προορισμός μήλου, με κορυφαία περίοδο τις δεκαετίες του ’60 και του ’70. Τότε, μια ομάδα προοδευτικών παραγωγών αποφάσισε να παρακάμψει τους μεσάζοντες εμπόρους και να ανασυστήσει τον συνεταιρισμό που είχε χρεοκοπήσει και υπολειτουργούσε.
Οι ίδιοι μπήκαν στην αγορά αποκτώντας πρατήριο στην Κεντρική Λαχαναγορά Αθηνών, ενώ το 1964 αγόρασαν το πρώτο τους φορτηγό αυτοκίνητο. Το 1971 στήνεται από τον συνεταιρισμό ο πρώτος πυρήνας του εργοστασίου και το 1975 αγοράζεται πρατήριο στη νεοσύστατη αγορά της Θεσσαλονίκης. Βέβαια επί χούντας η δραστήρια αυτή ομάδα, που εν μέρει είχε και πολιτικό προσανατολισμό, θα δυσκολευτεί, όμως τελικά θα τα καταφέρει. Η σταθεροποίηση της δημοκρατίας από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή μετά το 1974 θα δώσει ώθηση -εκτός των άλλων- στην οικονομία – και δη την αγροτική. Το 1980 η είσοδος της χώρας στην τότε ΕΟΚ δίνει την ευκαιρία περαιτέρω επενδύσεων.
Σημαντικότερη ήταν το λανσάρισμα του σήματος ΖΑΓΟΡΙΝ που απογείωσε τις πωλήσεις. Με τη συσκευασία μιας χρήσεως, που προωθήθηκε και με εξαγωγές στην κοντινή αγορά της Ιταλίας, το σήμα δυνάμωσε πολύ την παρουσία του και έγινε το Νο 1 μήλο της χώρας. Το 1996 μάλιστα θα γίνει μια πραγματική επανάσταση, καθώς το ΖΑΓΟΡΙΝ γίνεται το πρώτο μήλο ΠΟΠ στην Ε.Ε., επιτυγχάνοντας μια εθνική πρώτα απ’ όλα νίκη. Την ίδια χρονιά ο συνεταιρισμός επικολλά σε κάθε μήλο το εμπορικό σήμα Zagorin Hellas. Αυτό αποδείχθηκε κίνηση-κλειδί γιατί έδωσε ταυτότητα στο προϊόν και το έκανε αναγνωρίσιμο, επιτρέποντας στον συνεταιρισμό να προχωρήσει σε επώνυμη διαφήμιση.
Ταυτόχρονα ξεκινούν οι συνεργασίες με τις μεγάλες αλυσίδες σούπερ μάρκετ – στα μέσα της δεκαετίας του ’90. Η πρώτη ήταν με τον Σκλαβενίτη το 1993, ενώ σήμερα τα προϊόντα βρίσκονται σε όλες τις μεγάλες αλυσίδες αποτελώντας την κορυφαία επώνυμη επιλογή στο είδος τους, ανοίγοντας τον δρόμο και για άλλα φρούτα και οπωροκηπευτικά να κατακτήσουν το ίδιο. Τα τελευταία χρόνια η ΖΑΓΟΡΙΝ έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στον πρωτογενή τομέα, δηλαδή την υγιεινή και την ασφάλεια του προϊόντος, σε μια περίοδο όπου η κρίση οδηγούσε σε αποεπένδυση και όχι στην περαιτέρω δαπάνη όπως ο συνεταιρισμός έπραξε βάζοντας το χέρι στην τσέπη.
Μάλιστα καθιερώθηκε σύστημα ολοκληρωμένης παραγωγής για όλα τα μήλα Ζαγοράς, που σημαίνει ότι ελέγχεται απόλυτα η καλλιεργητική πρακτική, γίνεται καταγραφή της, χρησιμοποιούνται «πράσινα» φάρμακα από μια συγκεκριμένη λίστα, τηρούνται με αυστηρότητα οι κανόνες για ψεκασμούς κ.λπ. «Ανά πάσα στιγμή μπορούμε να δείξουμε στους πελάτες μας ότι τα προϊόντα μας έχουν παραχθεί με τρόπο φιλικό προς το περιβάλλον και ασφαλή για τον καταναλωτή», λέει ο κ. Βαλασσάς.
Παράλληλα έγινε εισαγωγή συστημάτων ιχνηλασιμότητας με τα οποία παρακολουθείται η διαδρομή του προϊόντος από το χωράφι ως το ράφι της αγοράς. Αυτή τη στιγμή το 98% των παραγωγών της περιοχής είναι μέλη της ΖΑΓΟΡΙΝ. Ο συνεταιρισμός αποτελεί εθελούσια ένωση αγροτών με δικαιώματα και υποχρεώσεις. «Οταν κάποιος ενταχθεί, είναι υποχρεωμένος να μείνει τουλάχιστον για μία δεκαετία και να δίνει όλη την παραγωγή του επ’ απειλή ποινικής ρήτρας, κάτι που θεωρώ ότι είναι σημείο-κλειδί για τη λειτουργία του συνεταιρισμού», λέει ο κ. Βαλασσάς.
Ο συνεταιρισμός παραμένει κερδοφόρος και πληρώνει στην ώρα του τους συνεργαζόμενους παραγωγούς, που ανέρχονται σε 700 άτομα. Το 98% των παραγωγών της περιοχής είναι μέλη της ΖΑΓΟΡΙΝ. Τα σχέδια του συνεταιρισμού μετά το 2016 περιλαμβάνουν την παραγωγή ελαιόλαδου, αλλά και την ίδρυση Μουσείου Μήλου.