Η πλεονασματική θέση στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών συνιστά σταθεροποιητικό χαρακτηριστικό για την ελληνική οικονομία, αναφέρει στο εβδομαδιαίο δελτίο οικονομικών εξελίξεων η Alpha Bank.
Εντούτοις, σημειώνει η τράπεζα, αποτελεί σε μεγαλύτερο βαθμό αποτέλεσμα της συμπιέσεως των εισαγωγών αγαθών και υπηρεσιών λόγω της αδύναμης αγοραστικής δυνάμεως των νοικοκυριών και των κεφαλαιακών ελέγχων και πολύ λιγότερο συνέπεια κάποιας ουσιώδους βελτιώσεως των εξαγωγικών επιδόσεων.
Σύμφωνα με τις ανακοινώσεις των στοιχείων της οικονομικής συγκυρίας, που δημοσίευσε η Τράπεζα της Ελλάδος αυτήν την εβδομάδα, το ισοζύγιο των τρεχουσών συναλλαγών στο οκτάμηνο του 2016 ήταν πλεονασματικό στα € 430 εκατ. έναντι, ωστόσο, μεγαλύτερου πλεονάσματος ύψους € 990 εκατ. στο αντίστοιχο διάστημα του 2015. Η συσταλτική επί του πλεονάσματος επίδραση οφείλεται στην πτώση του πλεονάσματος του ισοζυγίου των υπηρεσιών (-15,2%, σε ετήσια βάση) που υπερκάλυψε τη μείωση του ελλείμματος του ισοζυγίου των αγαθών (-5,8%) και στην ευνοϊκή συμβολή του λογαριασμού των πρωτογενών και δευτερογενών εισοδημάτων, τα οποία αναφέρονται κυρίως σε εισροές κονδυλίων από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Α. Ισοζύγιο Αγαθών
H πορεία του ισοζυγίου των αγαθών επηρεάσθηκε σε σημαντικό βαθμό από την επιβολή των κεφαλαιακών ελέγχων. Συγκεκριμένα, όπως φαίνεται στο Γράφημα 1, o Ιούλιος του 2015 αποτελεί σημείο τομής των γραμμών εξέλιξης του κινητού μέσου όρου των εξαγωγών και των εισαγωγών. Μετά το σημείο αυτό η πτώση των εισαγωγών αγαθών είναι πιο άμεση και ταχύτερη από την πτώση των εξαγωγών. Οι εξαγωγές επηρεάστηκαν σε δεύτερο χρόνο από τη μείωση των εισαγωγών πρώτων υλών. Η εξέλιξη αυτή οδήγησε τόσο σε περιορισμό του ελλείμματος του εμπορικού ισοζυγίου και κατά συνέπεια σε στήριξη της τελικής δαπάνης στην οικονομία που άμβλυνε την υφεσιακή διαταραχή σε όρους ακαθαρίστου εγχωρίου προϊόντος.
Η επίδραση της χαλαρώσεως των κεφαλαιακών ελέγχων που έχουν ξεκινήσει σταδιακά για τις επιχειρήσεις αρχίζει να γίνεται εμφανής από τον Ιούλιο του 2016, όταν σημειώθηκε σημαντική αύξηση των εισαγωγών αγαθών (20,1% σε ετήσια βάση), η οποία συνεχίσθηκε και τον Αύγουστο του 2016 (1,9%). Με την πλήρη άρση των κεφαλαιακών περιορισμών θα υπάρξει μια σαφέστερη εικόνα του κατά πόσο δύναται να επιτευχθούν διατηρήσιμα πλεονάσματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Επιπλέον, παρατηρείται μεγάλη υποχώρηση των εισαγωγών καυσίμων στο οκτάμηνο του 2016 (Γράφημα 2), η οποία υπερκέρασε την αντίστοιχη μείωση των εξαγωγών καυσίμων. Αντιθέτως, οι εισαγωγές χωρίς καύσιμα αυξήθηκαν κατά 3,2%, ενώ οι εξαγωγές χωρίς καύσιμα υπεχώρησαν κατά 1,4%
Β. Ισοζύγιο Υπηρεσιών
Β.1 Αναφορικά με τις τουριστικές εισπράξεις, σε όλους σχεδόν τους μήνες του 2016 σημείωσαν αρνητικό ρυθμό μεταβολής σε ετήσια βάση. Ειδικά τον Αύγουστο, που είναι ο μήνας με τα μεγαλύτερα έσοδα λόγω της υψηλότερης τουριστικής κινήσεως, οι τουριστικές εισπράξεις μειώθηκαν κατά 9,2% σε ετήσια βάση, με αποτέλεσμα στο οκτάμηνο 2016 οι εισπράξεις να μειωθούν κατά 7,1% σε σχέση με την ίδια περίοδο του 2015. Η αρνητική αυτή εξέλιξη σημειώθηκε παρά την αύξηση των αφίξεων κατά 1,3% το οκτάμηνο του 2016 και οδηγεί στο συμπέρασμα ότι τα έσοδα από τον τουρισμό για το 2016 ενδέχεται να είναι χαμηλότερα από ότι αρχικά αναμενόταν. Όπως παρατηρείται στο Γράφημα 3 η πορεία των εισπράξεων στο οκτάμηνο 2016 βρίσκεται κοντά στο επίπεδο της ίδιας περιόδου του 2014 και σε χαμηλότερο επίπεδο σε σχέση με το 2015. Η μείωση των τουριστικών εισπράξεων οφείλεται στη σημαντική υποχώρηση της μέσης δαπάνης ανά ταξίδι που διαμορφώθηκε σε -9,0% στο οκτάμηνο 2016 (οκτάμηνο 2015: -1,9%) και ειδικά στη σημαντική μείωσή της κατά τον Αύγουστο (-11,6%), σε ετήσια βάση, έναντι αυξήσεως κατά 5,6% κατά τον Αύγουστο 2015. Η κάμψη της μέσης δαπάνης ανά ταξίδι παρατηρείται από το 2014 στην Ελλάδα και αντικατοπτρίζεται, μεταξύ άλλων: ι) στη σταδιακή μείωση της μέσης διάρκειας παραμονής μη κατοίκων στην Ελλάδα , ιι) στην αύξηση του ποσοστού των επισκεπτών από τις βαλκανικές χώρες, οι οποίοι δαπανούν λιγότερα χρήματα σε σχέση με τους επισκέπτες από τις χώρες της Ευρωζώνης και ιιι) στη σημαντική αύξηση του αριθμού των μεμονωμένων ταξιδιωτών (έναντι εκείνων σε οργανωμένα ταξίδια), των οποίων η μέση δαπάνη ανά ταξίδι παρουσιάζει πτώση.
Β.2 Σχετικά με το πεδίο των μεταφορών, παρατηρείται σημαντική πτώση των εισπράξεων στο οκτάμηνο 2016 κατά 33,5%, σε σχέση με το οκτάμηνο 2015. Η πτώση των εισπράξεων από μεταφορές είναι αντανάκλαση δύο παραγόντων:
ι) της καθίζησης του εμπορίου αγαθών λόγω της επιβολής των κεφαλαιακών ελέγχων εξαιτίας των οποίων επηρεάσθηκαν αρνητικά, πρωτίστως ο όγκος των εισαγωγών και δευτερευόντως, ο όγκος των εξαγωγών, δεδομένου ότι σημαντικές εισροές των εξαγωγικών επιχειρήσεων αφορούν σε εισαγόμενες πρώτες ύλες. Σημειώνεται ότι μετά τη επιβολή των κεφαλαιακών περιορισμών και ειδικότερα το δεύτερο εξάμηνο του 2015, οι εισπράξεις από μεταφορές μειώθηκαν κατά 45% σε εξαμηνιαία βάση και κατά 48% σε ετήσια βάση.
ιι) της υποχώρησης των ναύλων, η οποία παρατηρείται το 2016. Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία στο εννεάμηνο 2016 οι ναύλοι (κατά τον ClarkSea Index) κατέγραψαν πτώση κατά 30,5%, σε ετήσια βάση, (μέσος εννεαμήνου 2016: 10.140 δολάρια την ημέρα, μέσος εννεαμήνου 2015:14.590 δολάρια την ημέρα), έναντι αυξήσεως κατά 34,0% στην αντίστοιχη περίοδο του 2015. Σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος (Έκθεση Νομισματικής Πολιτικής, Ιούνιος 2016), το 2016 οι προοπτικές για την εξέλιξη των ναύλων παραμένουν αρνητικές δεδομένου ότι η προσφορά πλοίων υπερβαίνει τη ζήτηση.