Η αρχή έγινε από την Κύπρο, το 2020. Η Κύπρος βρέθηκε στο στόχαστρο της ευρωπαϊκής και διεθνούς κοινότητας μετά από ντοκιμαντέρ του δημοσιογραφικού δικτύου Al Jazeera, που αποκάλυψε πώς το πρόγραμμα χορήγησης «χρυσής βίζας» λειτουργούσε ως «δούρειος ίππος» για πολίτες τρίτων χωρών, ώστε να «καθαρίσουν» το όνομα και τα χρήματά τους, και να κυκλοφορούν ως ελεύθεροι πολίτες στην Ευρώπη και στον κόσμο.
Μετά τις αποκαλύψεις, το υπουργικό συμβούλιο, κατόπιν πρότασης του υπουργείου Οικονομικών, αποφάσισε την κατάργηση του Κυπριακού Επενδυτικού Προγράμματος (ΚΕΠ).
«Το 2013 ο κίνδυνος χρεοκοπίας της χώρας, μας ανάγκασε στη διαμόρφωση ελκυστικότερων κινήτρων για προσέλκυση επενδύσεων μέσω του Προγράμματος» παραδέχθηκε, σε ομιλία του, τον Ιούλιο του 2021, ο πρόεδρος της Κύπρου, Νίκος Αναστασιάδης. «Δυστυχώς και το ομολογώ» συνέχισε «δεν υπήρξε η αναγκαία επιμέλεια από την κυβέρνηση ως προς την αντιμετώπιση των κενών, των ελλείψεων και των αδυναμιών ενός Προγράμματος που, από την αρχή υιοθέτησης του το 2007, λόγω ελλιπούς νομοθετικού πλαισίου και του επιβαλλομένου εποπτικού ελέγχου, έτυχε κατάχρησης από επιτήδειους.».
Βέβαια, αυτή δεν ήταν η πρώτη φορά που τα προγράμματα χορήγησης άδειας διαμονής σε χώρες της Ε.Ε. με αντάλλαγμα «επενδύσεις» καταγγέλθηκαν για ξέπλυμα της διαφθοράς ανά την υφήλιο.
To 2019, η Ειδική Επιτροπή σχετικά με το οικονομικό έγκλημα, τη φοροδιαφυγή και τη φοροαποφυγή του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου εξέδωσε την Έκθεση για το Οικονομικό Έγκλημα, την Φοροδιαφυγή και την Φοροαποφυγή.
Η Έκθεση κατέληγε στο συμπέρασμα ότι «υπάρχει υψηλός κίνδυνος για ξέπλυμα χρήματος» από τα προγράμματα χρυσής βίζας. Η Έκθεση έκανε ειδική αναφορά στα προγράμματα Κύπρου και Μάλτας «λόγω των αδύναμων μηχανισμών δέουσας επιμέλειάς τους.»
Το 2022 ακολούθησε το Ηνωμένο Βασίλειο. To Φεβρουάριο, το υπουργείο Εσωτερικών ανακοίνωσε ότι το πρόγραμμα “golden visa” καταργείται άμεσα. Η Πρίτι Πατέλ δήλωσε ότι η απόφαση είναι «η αρχή μίας ανανεωμένης κίνησης καταστολής της παράνομης χρηματοδότησης και της απάτης». Το πρόγραμμα golden visa εισήχθη στο Ηνωμένο Βασίλειο το 2008. Βρισκόταν υπό αναθεώρηση εδώ και αρκετό καιρό, μετά από υποψίες ότι ήταν ανοιχτό σε κατάχρηση.
Η εισβολή στην Ουκρανία και το επόμενο βήμα
Την προηγούμενη εβδομάδα, η Πορτογαλία έγινε η πρώτη χώρα που ανακοίνωσε ότι αναστέλλει μέχρι νεωτέρας τη χορήγηση «χρυσής βίζας» σε πολίτες από Ρωσία και Λευκορωσία.
«Η Υπηρεσία Μετανάστευσης και Συνόρων (SEF) ανέστειλε την επεξεργασία οποιουδήποτε φακέλου υποψηφιότητας για έγκριση άδειας διαμονής μέσω επένδυσης, τις κοινώς γνωστές ως “χρυσές βίζες”» δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών της Πορτογαλίας, Augusto Santos Silva.
Ακολούθησε η Ελλάδα. Την πρώτη Μαρτίου, το υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου ανακοίνωσε ότι «παγώνουν» οι αιτήσεις για άδειες διαμονής των κατηγοριών «χρυσή βίζα» και «στελέχη επιχειρήσεων» για πολίτες της Ρωσικής Ομοσπονδίας.
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, συνολικά 11 χώρες προσφέρουν άδειες διαμονής σε αντάλλαγμα για επενδύσεις, το ύψος των οποίων διαφοροποιείται ανάλογα με την χώρα προορισμού: Ισπανία, Πορτογαλία, Ελλάδα Ιταλία, Μάλτα, Ελβετία, Αυστρία, Βέλγιο, Γερμανία, Βουλγαρία και Ιρλανδία.
Τον προηγούμενο μήνα, ο πρωθυπουργός της Βουλγαρίας ανακοίνωσε ότι θα προωθήσει νομοσχέδιο για την κατάργηση του προγράμματος «χρυσής βίζας», καθώς διαπιστώθηκε «η απουσία πραγματικών επενδύσεων στην οικονομία, επενδύσεων που θα οδηγούσαν στη δημιουργία θέσεων εργασίας».
Αυτό ακριβώς είναι το δεύτερο πρόβλημα με τα προγράμματα της χρυσής βίζας. Από τη μία πλευρά, χρησιμοποιούνται για ξέπλυμα χρήματος και νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες.
Από την άλλη, τις περισσότερες φορές όχι απλά δεν ενισχύουν ουσιαστικά τις εθνικές οικονομίες, αλλά λειτουργούν επιβαρυντικά για τα μεσαία και χαμηλά εισοδήματα των χωρών προορισμού. Η βασικότερη αιτία είναι η εκτόξευση των τιμών ακινήτων, αφού οι περισσότερες «επενδύσεις» αυτών των προγραμμάτων κατευθύνονται στην αγορά ακινήτων, προκαλώντας ισχυρές πιέσεις προς τα πάνω.
Αντίστροφη μέτρηση: η ψηφοφορία στο Ευρωκοινοβούλιο
Αυτό ακριβώς είναι και το επιχείρημα των Ευρωβουλευτών που μάχονται όχι για την πλήρη κατάργηση, αλλά για την πλήρη αναμόρφωση αυτών των προγραμμάτων.
«Δεν είμαστε αντίθετοι στην χορήγηση αδειών διαμονής για τους επενδυτές που βάζουν χρήματα στην πραγματική οικονομία και δημιουργούν θέσεις εργασίας» δήλωσε στο newmoney η Ολλανδή ευρωβουλευτής Sophie in ‘t Veld, συντονίστρια της Επιτροπής Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων του Ευρωκοινοβουλίου.
Η Sophie in ‘t Veld μετέχει, επίσης, στην ομάδα ευρωβουλευτών Renew Europe, που έχει ψηλά στην ατζέντα την αναμόρφωση του προγράμματος χρυσής βίζας σε όλη την Ε.Ε.
«Το Renew Europe είναι μέρος ενός ευρύτατου συνασπισμού που υποστηρίζει τον τερματισμό των «χρυσών διαβατηρίων» και υποστηρίζει την αυστηρή ρύθμιση των προγραμμάτων «χρυσής βίζας». Οι περισσότεροι Ευρωβουλευτές βλέπουν ότι προκαλούνται πάρα πολλές δυσμενείς επιπτώσεις: από τη διαφθορά μέχρι το ξέπλυμα χρήματος. Επιπλέον, είναι άδικο για τους υπόλοιπους ανθρώπους, που περιμένουν να λάβουν βίζα ή ιθαγένεια, χωρίς να διαθέτουν τα κεφάλαια για να επισπεύσουν τις διαδικασίες μέσω τέτοιων προγραμμάτων.».
Όπως τονίζει η Sophie in ‘t Veld, τα προγράμματα χρυσής βίζας δεν θρέφουν τη διαφθορά μόνο εκτός συνόρων. Άλλωστε, η παραχώρηση άδειας διαμονής για όσους πραγματοποιούν επενδύσεις στην πραγματική οικονομία, θα παραμείνει.
«Δεν επιδιώκουμε την πλήρη κατάργηση της Golden Visa. Οι προτάσεις μας επιτρέπουν να γίνονται επενδύσεις στην πραγματική οικονομία. Τα αποδεδειγμένα οφέλη για τις τοπικές κοινωνίες είναι και θα παραμείνουν νόμιμοι λόγοι για την υποδοχή των επενδυτών. Εμείς ζητάμε από τις κυβερνήσεις να προχωρούν σε ενδελεχή έλεγχο των επενδυτών. Πιστεύω, όντως, ότι είναι ρεαλιστικό να ρυθμιστεί αυστηρά η πρακτική έτσι ώστε να περιοριστεί η δωρεάν πώληση της χρυσής βίζας σε όλους. Οι κυβερνήσεις που είναι πιο διστακτικές να προχωρήσουν σε αυτές τις αλλαγές, είναι και οι κυβερνήσεις που έχουν γίνει περισσότερο εξαρτημένες από τέτοια προγράμματα. Αλλά, ειδικά στις χώρες που εμπλέκονται περισσότερο, οι άνθρωποι μπορούν να δουν ότι το είδος των χρημάτων που προέρχονται από τα προγράμματα GV έχουν “περιορισμούς”. Οι κυβερνήσεις τους εξαρτώνται από αυτή την εύκολη ταμειακή ροή, ενώ συγκεκριμένοι δημόσιοι υπάλληλοι γίνονται ευάλωτοι. Η τρέχουσα κρίση στη Ρωσία ανέδειξε ακόμα περισσότερο αυτή τη διάσταση.»
Η αρμόδια επιτροπή του Ευρωκοινοβουλίου υπερψήφισε σχέδιο κειμένου, που υποστηρίζει ότι οι «χρυσές βίζες» πρέπει να ρυθμιστούν σε επίπεδο ΕΕ και να ισχύουν κοινοί κανόνες για όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ.
Την επόμενη εβδομάδα, το σχέδιο θα κατατεθεί στην Ολομέλεια του Κοινοβουλίου. Εφόσον υπερψηφιστεί, θα ξεκινήσει η διαδικασία ώστε να εναρμονιστούν οι πολιτικές όλων των κρατών μελών της Ε.Ε. Αυτό ακριβώς φαίνεται ότι περιμένει και η ελληνική κυβέρνηση, που στην ανακοίνωση για το «πάγωμα» προς τους Ρώσους πολίτες σημειώνει: «Η Ελλάδα βρίσκεται σε αναμονή σχετικών αποφάσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης».
Όμως, ακόμα κι αν τερματιστούν τα προγράμματα, χιλιάδες πολίτες τρίτων χωρών, πολλοί με «ύποπτο» παρελθόν, έχουν ήδη λάβει ευρωπαϊκά διαβατήρια χάρη σε αυτά.
Τι θα γίνει με αυτούς;
«Ναι, πιστεύω ότι και σε αυτούς πρέπει να γίνει ενδελεχής έλεγχος. Προτεραιότητα πρέπει να δοθεί σε άτομα που ενεργούν ως πράκτορες κυβερνήσεων οι οποίες είναι εχθρικά διακείμενες ή ξεκάθαρα εχθρικές προς την Ευρώπη» ξεκαθαρίζει η Veld.
Διαβάστε ακόμη:
Goldman Sachs: Ο αντίκτυπος του πολέμου Ρωσίας – Ουκρανίας στον κόσμο των επενδύσεων
UBS: Η Ελλάδα εκπλήσσει θετικά – Η πρόβλεψη για το ΑΕΠ
Νέο ρεκόρ για το φυσικό αέριο: Στα 200 ευρώ η τιμή της μεγαβατώρας