Ενα βήμα μπρος και δύο πίσω για τον τουρισμό, με τις αεροπορικές να δίνουν τον -αρνητικό- τόνο για τους επόμενους μήνες και τα πρώτα μηνύματα να χαμηλώνουν για μία ακόμη φορά τις προσδοκίες ακόμη και για το 2021, με βάση τον προγραμματισμό των διαθέσιμων θέσεων από τους αερομεταφορείς.
Τα ελληνικά αεροδρόμια ακολουθούν τον βηματισμό της υπόλοιπης Ευρώπης, όπου η ανάκαμψη μετά το lockdown λόγω COVID-19 όχι μόνο σταμάτησε, αλλά επιβραδύνεται εκ νέου, όπως διαπιστώνει επισήμως και το Eurocontrol, ο οργανισμός που επιβλέπει την εναέρια κυκλοφορία στη Γηραιά Ηπειρο. Κι αν ακόμη είναι πρόωρο να μιλήσει κανείς για τον προγραμματισμό της θερινής σεζόν του 2021, οι πρώτες -όχι και τόσο αισιόδοξες- εκτιμήσεις από πλευράς του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ) όσον αφορά τον σχεδιασμό των διαθέσιμων αεροπορικών θέσεων της επόμενης χρονιάς κάνουν λόγο για ποσοστό κοντά στο 60% του 2019, το οποίο προκαλεί ήδη ανησυχία στους τουριστικούς φορείς. Στο τραπέζι, αν και εφόσον τα επιδημιολογικά δεδομένα συνολικά στην Ευρώπη βελτιωθούν, είναι και το καλύτερο σενάριο το 2021, για 70% επί του συνολικού προγραμματισμού της περασμένης χρονιάς.
Ο προγραμματισμός των αεροπορικών θεωρείται από τους βασικούς δείκτες σε μια αγορά όπως η ελληνική, όπου σχεδόν 7 στους 10 επισκέπτες ήρθαν αεροπορικώς προ κορωνοϊού, το 2019, και το σύνολο των διεθνών αεροπορικών αφίξεων έφτασε τα 24 εκατομμύρια (+3,5% σε σχέση με το 2018).
«Πηγαίνουμε και πάλι προς τα πίσω», δηλώνουν οι επιτελείς των αεροπορικών, όπου ο όποιος -βραχυπρόθεσμος- προγραμματισμός έχει πάει περίπατο τους τελευταίους μήνες και εξακολουθεί στο ίδιο μοτίβο και το επόμενο διάστημα λόγω της επαναφοράς των ταξιδιωτικών περιορισμών ανάλογα με την επιδημιολογική εικόνα των προορισμών. Στα ελληνικά αεροδρόμια, για το οκτάμηνο του 2020, οι πτήσεις ήταν μειωμένες κατά 56,3%, φτάνοντας συνολικά τις 161.180 (83.852 εσωτερικού και 77.328 εξωτερικού) σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2019, όπου είχαν πραγματοποιηθεί 368.414 πτήσεις. Σε επίπεδο επιβατών η πτώση ήταν μεγαλύτερη, στο 70%, με συνολικό αριθμό στα 13,4 εκατομμύρια από τα 44,9 εκατομμύρια επιβατών εσωτερικού και εξωτερικού στο οκτάμηνο του 2019.
Οι απώλειες των αεροπορικών
Αυτή τη στιγμή, πέραν της έξαρσης των κρουσμάτων που προκαλεί ανησυχία για το επόμενο διάστημα, κρίσιμο ζήτημα είναι η στρατηγική που θα ακολουθήσουν οι εταιρείες ανά την Ευρώπη στο αμέσως επόμενο διάστημα, κόβοντας σε πολλές περιπτώσεις προορισμούς τους οποίους μπορεί να θεωρούν λιγότερο αποδοτικούς σε σχέση με άλλους. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της Ryanair, η οποία, με την απόφασή της για αποχώρηση από το αεροδρόμιο του Ντίσελντορφ, έκοψε και ελληνικούς προορισμούς, αφήνοντας χώρο στη Eurowings να υποκαταστήσει σημαντικό μέρος του προγράμματός της, συμπεριλαμβανομένης, ευτυχώς, και της Ελλάδας. Εξίσου μείζον ζήτημα είναι και οι αντοχές που θα επιδείξουν οι μεγάλοι όμιλοι μέχρι η πανδημία να τεθεί υπό έλεγχο.
Τα επίσημα στοιχεία για τους τζίρους και τις ζημίες που μετρούν στο α’ εξάμηνο του έτους κολοσσοί του κλάδου, όπως οι Lufthansa, KLM, IAG Group (British Airways, Iberia, Vueling κ.ά.), Air France, Ryanair, ανά την Ευρώπη προκαλούν ίλιγγο, αν ληφθεί υπόψη ότι η πτώση του τζίρου τους κυμαίνεται από 52% έως και 66%, με ζημίες δισεκατομμυρίων, και μάλιστα κάποιοι από αυτούς έχοντας λάβει και γενναίες ενισχύσεις. Ενδεικτικά, για τον όμιλο της Lufthansa οι απώλειες του α’ εξαμήνου, που περιλαμβάνει και το σαφώς καλύτερο α’ τρίμηνο του έτους, προ του lockdown δηλαδή, είναι στα 3,6 δισ. ευρώ, στην περίπτωση της Air France στα 4,3 δισ. ευρώ, στο IAG Group στα 3,8 δισ. ευρώ, στη χαμηλού κόστους Ryanair, που είχε πτώση τζίρου 65%, πάνω από 750 εκατ. ευρώ κ.ο.κ. Και υπάρχει συνέχεια, αφού κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, ενώ φάνηκε να ξεκινά η ανάκαμψη, οι πληρότητες στις πτήσεις έπεσαν και πάλι όσο άρχισαν να ανεβαίνουν τα κρούσματα ανά την Ευρώπη μέσα στον Αύγουστο και έχουν πάρει έκτοτε την κατιούσα.
Η ζήτηση
Αντίστοιχα συνέβη και στην Ελλάδα, όπου μετά το άνοιγμα του τουρισμού την 1η Ιουλίου υπήρξαν καλά σημάδια μέσα στον μήνα και στις αρχές του Αυγούστου, με πληρότητες στις πτήσεις ακόμη και στο 60%-65%, οι οποίες στη συνέχεια άρχισαν και πάλι να πέφτουν. Με αποτέλεσμα οι αεροπορικές να αναπροσαρμόσουν τα δρομολόγια, οδηγώντας τελικά σε πρόωρο κλείσιμο της σεζόν μέσα στον Σεπτέμβριο, ειδικά σε προορισμούς όπου παρατηρείται αύξηση κρουσμάτων και επιβάλλονται περιορισμοί.
Το κοινό φαίνεται να ανταποκρίνεται δύσκολα ακόμη και στις γενναίες προσφορές και εκπτώσεις που επιχειρούν οι αεροπορικές προκειμένου να τονώσουν τη ζήτηση, με χαρακτηριστικότερη όλων την κίνηση από πλευράς της Ryanair. Η γνωστή low cost αεροπορική διέθεσε μέσα στο δίμηνο Σεπτεμβρίου – Οκτωβρίου αεροπορικά εισιτήρια σε ευρωπαϊκούς προορισμούς, συμπεριλαμβάνοντας και αρκετούς ελληνικούς, ξεκινώντας από μόλις… 5 ευρώ για απλή μετάβαση.
Επιθετική πολιτική, τόσο σε επίπεδο τιμών των εισιτηρίων όσο και σε επίπεδο υπηρεσιών που προσφέρονται δωρεάν και παρέχουν μεγαλύτερη ευελιξία, έχει ακολουθήσει και ο μεγαλύτερος εγχώριος αερομεταφορέας.
H Aegean και η Olympic Air έχoυν διαθέσει τους τελευταίους μήνες μετά το lockdown και μέσα στο θερμό για τον ελληνικό τουρισμό δίμηνο Ιουλίου – Αυγούστου συνολικά 7 εκατομμύρια αεροπορικές θέσεις με προσφορές διαφόρων ειδών τόσο στο δίκτυο εσωτερικού όσο και στο δίκτυο εξωτερικού. Η εταιρεία, που αναμένεται να ανακοινώσει προς τα τέλη Σεπτεμβρίου τα αποτελέσματα του α’ εξαμήνου, έφτασε μέσα στο καλοκαίρι να καλύπτει λίγο πάνω από το 50% του προγραμματισμένου, προ κορωνοϊού, πτητικού της έργου, αν ληφθεί υπόψη ότι πέρυσι τον Αύγουστο εκτελούσε 450 πτήσεις από/προς τα ελληνικά αεροδρόμια σε ημερήσια βάση και φέτος 240, ενώ πρώτο αεροδρόμιο φέτος για τον όμιλο, όπως είναι εύλογο, ήταν η Αθήνα με 190 πτήσεις σε εσωτερικό και εξωτερικό από 350 περίπου πέρυσι. Η μέρα με τις περισσότερες πτήσεις για την Aegean φέτος το καλοκαίρι ήταν στις 24 Αυγούστου με 277 πτήσεις, όταν πέρυσι η αντίστοιχη ημερομηνία ήταν στις 9 Αυγούστου με συνολικά 455 πτήσεις.
Για το φθινόπωρο και με δεδομένο ότι η προβλεψιμότητα παραμένει περιορισμένη με πολύ βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, η εταιρεία φαίνεται ότι σκοπεύει να διατηρήσει απευθείας δρομολόγια εξωτερικού σε τουριστικούς προορισμούς όπως η Ρόδος και η Κρήτη, εκεί όπου υπάρχει δυνατότητα για επιμήκυνση της σεζόν. Εν όψει πάντως της ανακοίνωσης των αποτελεσμάτων της 28ης Σεπτεμβρίου, η αγορά αναμένει με ενδιαφέρον τα νεότερα από τη διοίκηση των κυρίων Ευτύχη Βασιλάκη και Δημήτρη Γερογιάννη τόσο για τον σχεδιασμό των επόμενων μηνών όσο και για την πορεία του τομέα των επενδύσεων και για τη mega παραγγελία των νέων αεροσκαφών από την Airbus, 46 στον αριθμό. Η Aegean έχει παραλάβει μέχρι σήμερα πέντε από τα νέα αεροσκάφη, τα οποία μάλιστα έχουν ήδη ενταχθεί στον στόλο της και αναμένει την παραλαβή ακόμη (τουλάχιστον) δύο έως τους πρώτους μήνες του 2021, δηλαδή πριν από την έναρξη της επόμενης θερινής σεζόν. Με το ξέσπασμα της υγειονομικής κρίσης, η διοίκηση της Aegean ξεκίνησε τις επαφές με την Airbus προκειμένου να φέρει πιο πίσω τα χρονοδιαγράμματα παράδοσης των αεροσκαφών, τα αποτελέσματα των οποίων μένουν να φανούν το επόμενο διάστημα.
Ελλειψη συντονισμού
Στο σημείο πάντως που έχει φτάσει ο τουρισμός πανευρωπαϊκά αυτή τη στιγμή, με τις χαμηλότερες του αναμενομένου πτήσεις στα ταξίδια αναψυχής, οι επιτελείς του κλάδου θεωρούν παραπάνω από αναγκαίο να υπάρξει πρωτοβουλία κεντρικά από τις Βρυξέλλες. Αυτό είναι και το μεγάλο ζητούμενο στην αγορά, που θεωρεί ότι ακριβώς η έλλειψη συντονισμού μεταξύ των κρατών-μελών και η αδυναμία σε επίπεδο Ε.Ε. να εναρμονίσει, όσο γίνεται, τους ταξιδιωτικούς περιορισμούς εξασφαλίζοντας μεγαλύτερη συνοχή στις αποφάσεις που λαμβάνονται από τα κράτη-μέλη (στόχο που πλέον επαναλαμβάνει και η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν) έχουν φέρει ακόμη χαμηλότερα νούμερα για τη σεζόν COVID-19: κάθε χώρα μπορεί να επιβάλει περιορισμούς καραντίνας με την επιστροφή πολιτών της από κάποιον προορισμό, όπως συνέβη και για συγκεκριμένα ελληνικά νησιά, γεγονός το οποίο δημιουργεί ακόμη μεγαλύτερη αβεβαιότητα και απροθυμία στον τελικό καταναλωτή.
Για τον λόγο αυτό το Eurocontrol αναθεώρησε προς τα κάτω τις εκτιμήσεις για την πτώση στον κλάδο των αερομεταφορών στην Ευρώπη το 2020, με 6 εκατομμύρια λιγότερες πτήσεις για φέτος και πτώση κατά 55% σε σχέση με τα νούμερα του 2019. Στο προηγούμενο σενάριο που είχε καταρτιστεί τον περασμένο Απρίλιο, κατά τη διάρκεια του lockdown, είχαν εκτιμηθεί 5 εκατομμύρια λιγότερες πτήσεις για φέτος, με την ειδοποιό διαφορά ότι τότε είχε ληφθεί υπόψη ότι θα υπήρχε μεγαλύτερη συνεργασία σε επίπεδο Ε.Ε.
Σύμφωνα με το Eurocontrol, ο… λογαριασμός ως προς τις πιθανές απώλειες σε έσοδα για τις αεροπορικές και τα αεροδρόμια το 2020 ανεβαίνει στα 140 δισ. από τα 110 δισ. ευρώ που είχαν υπολογιστεί τον Απρίλιο.
Η πρόβλεψη επί τα χείρω, πέραν του κρίσιμου παράγοντα της έξαρσης των κρουσμάτων σε πολλές χώρες, αποδίδεται από τον Οργανισμό στην έλλειψη συντονισμού στις Βρυξέλλες, που ουσιαστικά υπονομεύει την εμπιστοσύνη των επιβατών.
Το Eurocontrol αναφέρει ότι μετά την ανάκαμψη, περίπου στο ήμισυ του κανονικού, τον Αύγουστο, το ποσοστό των πτήσεων που θα εκτελεστούν θα μειωθεί τον Ιανουάριο στο 40% της κίνησης που θα υπήρχε υπό ομαλές συνθήκες, σε σύγκριση με την προηγούμενη εκτίμησή του ότι έως τον Ιανουάριο η κίνηση θα είχε αποκατασταθεί στο 80% της κανονικής.