Καθώς όλα τα συστήματα υγείας αναγκάζονται να ασκούν περιοριστική πολιτική στους προϋπολογισμούς για την υγεία, η Ελλάδα, στη δύσκολη περίοδο που διανύει, υποχρεούται να στραφεί στην εφαρμογή μεθόδων αξιολόγησης κόστους- αποτελεσματικότητας και σε δομικές αλλαγές στη χρηματοδότηση της υγείας. Κάτι, μάλιστα, που μοιάζει επιτακτικό στη διαχείριση του καρκίνου, που δεν απειλεί μόνο την ανθρώπινη ζωή αλλά και τη βιωσιμότητα του Εθνικού Συστήματος Υγείας.
Είναι ενδεικτικό ότι την τελευταία πενταετία, σε παγκόσμια κλίμακα, άρχισαν να εφαρμόζονται 70 νέες θεραπείες για πάνω από 20 διαφορετικά είδη όγκων, χωρίς πολλά από αυτά να αποζημιώνονται. Ως συνέπεια, το συνολικό κόστος θεραπείας του καρκίνου εκτινάχθηκε κατά 11,5% μόνο τον τελευταίο χρόνο, φτάνοντας τα 107 δισ $ το 2015. Η Ελλάδα, όπως ήταν φυσικό, δεν βγαίνει αλώβητη.
Η καταγραφή της κατάστασης στη χώρα μας, αλλά και η αναζήτηση λύσεων αποτελεί, λοιπόν, το αντικείμενο του 1ου Συνεδρίου «Πολιτική και Διαχείριση του Καρκίνου- Βέλτιστη Πρακτική VS Οικονομικοί Περιορισμοί» το οποίο θα πραγματοποιηθεί την Παρασκευή 1η Ιουλίου 2016 στο Αμφιθέατρο του Μουσείου Ακρόπολης.
Πρόληψη και έγκαιρη διάγνωση. Ναι ή όχι στο μαζικό έλεγχο;
Οι προβληματισμοί γύρω από το αν πρέπει να γίνεται μαζικός έλεγχος πληθυσμού για την πρόληψη και την έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου, σε σχέση πάντοτε με την επίπτωση στην Οικονομία, είναι χαρακτηριστικοί του Συνεδρίου:
• ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΜΑΣΤΟΥ. Η μαστογραφία θεωρείται ότι μειώνει την σχετική θνητότητα από καρκίνο του μαστού κατά 15-20% σε γυναίκες ηλικίας 40-74 ετών οι οποίες συμμετέχουν συστηματικά στα οργανωμένα προγράμματα προσυμπτωματικού απεικονιστικού ελέγχου. Εν τούτοις πρόσφατες δημοσιεύσεις έχουν θέσει υπό αμφισβήτηση αυτό το δεδομένο. Όσον αφορά το υπερηχογράφημα και τη μαγνητική τομογραφία μαστών δεν υπάρχουν μέχρι στιγμής βιβλιογραφικά δεδομένα που να τεκμηριώνουν την αποτελεσματικότητά τους για τη σχετική μείωση της θνησιμότητας από καρκίνο του μαστού στο γενικό πληθυσμό. Κατά τη διάρκεια αυτής της παρουσίασης θα γίνει κριτικός σχολιασμός των παρόντων επιστημονικών και οικονομοτεχνικών δεδομένων με σκοπό την όσο το δυνατόν καλύτερη εφαρμογή τους στα ελληνικά δεδομένα.
• ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΡΑΧΗΛΟΥ ΜΗΤΡΑΣ. Γενεσιουργός αιτία της καρκινογένεσης στα κύτταρα του τραχήλου της μήτρας είναι, ως γνωστόν, ο ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων (Human Papilloma Virus – HPV). Το γνωστό μας, λοιπόν, τεστ Παπανικολάου τείνει να αντικατασταθεί μέσα στα επόμενα χρόνια από το HPV DNA test για την ανίχνευση των ογκογόνων τύπων του ιού των ανθρωπίνων θηλωμάτων. Μάλιστα, πολυκεντρική μελέτη και στην Ελλάδα επιβεβαίωσε την υπεροχή του HPV DNA test έναντι του τεστ Παπανικολάου και από πλευράς αποτελεσματικότητας και από πλευράς κόστους, καθώς με το νέο test είναι δυνατή η επιμήκυνση των μεσοδιαστημάτων ελέγχου π.χ. κάθε 5 χρόνια.
• ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΣ ΓΙΑ HPV. Ιδιαίτερη σημασία έχει το γεγονός ότι οι τύποι 16 και 18 του HPV που ευθύνονται για αλλοιώσεις στον τράχηλο της μήτρας προσβάλλουν επίσης παιδιά, εφήβους, άνδρες και γυναίκες, προκαλώντας καρκίνο και καλοήθεις αλλοιώσεις σε άλλα όργανα, λ.χ. πρωκτό, πέος, στοματική κοιλότητα, αμυγδαλές, φάρυγγα, κόλπο, αιδοίο. Είναι προφανές ότι ο προτεινόμενος για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας εμβολιασμός θα προσφέρει προστασία στα εμβολιαζόμενα άτομα και από τους υπόλοιπους καρκίνους, τόσο σε γυναίκες όσο και σε άνδρες. Μάλιστα, η κυκλοφορία του νέου, εννεαδύναμου αντι-HPV εμβολίου, το οποίο προφυλάσσει από 5 επί πλέον ογκογόνους τύπους του ιού (31,33,45,52,58) θα οδηγήσει σε θεαματική αύξηση της προσφερόμενης προστασίας, περιορίζοντας μακροπρόθεσμα τα οικονομικά κόστη που προκύπτουν από τη θεραπεία και νοσηλεία.
• ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΗ. Μαζικός πληθυσμιακός έλεγχος σε όλους τους άνδρες δεν συνιστάται καθότι έτσι οδηγούμαστε σε υπερδιάγνωση καρκίνων που δεν είναι κλινικά σημαντικοί, καθώς και σε υπερθεραπεία που επηρεάζει την ποιότητα της ζωής των ανδρών, φυσικά και τα οικονομικά του συστήματος υγείας. Αυτό που προτείνεται είναι η εφαρμογή screening σε ορισμένες ηλικίες και κατηγορίες ασθενών και με επιλεκτικές διαγνωστικές πρακτικές.
• ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΝΕΥΜΟΝΟΣ. Ο προληπτικός έλεγχος (screening) σε πληθυσμούς υψηλού κινδύνου δεν έχει εφαρμοστεί στον καρκίνο του πνεύμονα. Εν τούτοις, μια πολυκεντρική μελέτη σε 55.000 άτομα υψηλού κινδύνου για ανάπτυξη καρκίνου του πνεύμονα έδειξε ότι η θνητότητα μειώθηκε κατά 20% σε όσους εντάχτηκαν στο σκέλος της κατ’ έτος παρακολούθησης με αξονική τομογραφία θώρακα χαμηλής ακτινοβολίας. Στο Συνέδριο θα εξεταστούν τα αποτελέσματα της έρευνας, καθώς προκύπτουν ερωτήματα για τα πολλά ψευδώς θετικά ευρήματα καθώς και τις ψυχολογικές επιπτώσεις και το οικονομικό κόστος για τα συστήματα υγείας.
Παρακολουθώντας έναν ασθενή.
Απεικονιστική ογκολογία και βιοδείκτες
Με τη βελτίωση των νεοπλασματικών θεραπειών, αυξάνεται ο αριθμός των καρκινοπαθών που επιβιώνουν ελεύθεροι νόσου για πολλά χρόνια. Στο Συνέδριο, λοιπόν, εύλογα τίθεται το ερώτημα «πως πρέπει να γίνεται η παρακολούθησή τους». Όσον αφορά στους συχνότερους καρκίνους, φαίνεται ότι:
• Στον καρκίνο του μαστού δεν ωφελούν οι πολλές απεικονιστικές εξετάσεις. Πάντως είναι σημαντική η ετήσια μαστογραφία για ανίχνευση δεύτερων πρωτοπαθών καρκίνων μαστού.
• Στον καρκίνο του εντέρου η πρώιμη διάγνωση της υποτροπής μπορεί να οδηγήσει σε ίαση και επομένως συνιστάται εντατικοποιημένος έλεγχος με απεικονιστικές εξετάσεις και τον καρκινικό δείκτη CEA (κάθε 6 μήνες). Η παρακολούθηση αυτή είναι, βέβαια, κοστοβόρος.
• Η παρακολούθηση των ασθενών με καρκίνο του προστάτη δεν απαιτεί απεικονιστικές εξετάσεις. Οι απεικονιστικές εξετάσεις γίνονται όταν ανέβει το PSA.
• Στον καρκίνο του πνεύμονα συνιστώνται αξονικές ανά εξάμηνο τα 2 πρώτα έτη, ακολουθούμενες από ετήσια αξονική χαμηλής δόσης ακτινοβολίας.
Φαρμακευτική θεραπεία. Γενόσημα & Βιοομοειδή. Μια πρόκληση για το μέλλον
Όπως θα επισημανθεί στη διάρκεια του Συνεδρίου, τα συνολικά παγκόσμια ετήσια κέρδη από ογκολογικά φάρμακα ετησίως ανέρχονται στα $100 δισεκατομμύρια. Μεταξύ των ογκολογικών φαρμάκων κάποια είναι μικρά μόρια ενώ άλλα βιολογικοί παράγοντες.
• Τα γενόσημα είναι αντίγραφα μικρών μορίων, και έχουν σημαντικά μικρότερο κόστος από τα πρωτότυπά. Υπολογίζεται ότι η παγκόσμια αγορά τους θα ανέλθει στα $350 δισεκατομμύρια το 2016.
• Τα βιοομοειδή είναι τα αντίγραφα των βιολογικών παραγόντων. Η παγκόσμια αγορά των βιοομοειδών υπολογίζεται ότι θα φτάσει τα $390 δισεκατομμύρια το 2019.
Δεδομένης της γιγαντιαίας παγκόσμιας δαπάνης σε αντικαρκινικά φάρμακα ετησίως, η χρήση γενοσήμων και βιοομοειδών, κάτω από τις κατάλληλες προϋποθέσεις, θα μπορούσε να συμβάλλει σε μια σημαντική μείωση του κόστους καταπολέμησης του καρκίνου.
Θεραπευτικά πρωτόκολλα και μητρώα ασθενών με καρκίνο
Πολλές φορές, νέες θεραπείες προσφέρουν κάποιο επιπλέον θεραπευτικό αποτέλεσμα, αλλά αυτό πραγματοποιείται με ένα οικονομικά δυσβάσταχτο κόστος με αποτέλεσμα να εγείρονται αμφιβολίες για την βιωσιμότητα των συστημάτων υγείας στο εγγύς μέλλον. Καθοριστικό ρόλο για τον περιορισμό αυτού του κινδύνου έχουν τα θεραπευτικά πρωτόκολλα και τα μητρώα ασθενών, καθώς – όπως θα τονισθεί στο Συνέδριο – και τα δύο σχετίζονται άμεσα με την οικονομική διαχείριση του καρκίνου. Τα Θεραπευτικά Πρωτόκολλα αποτελούν επιστημονικά τεκμηριωμένη περιγραφή της φαρμακευτικής αντιμετώπισης συγκεκριμένων νόσων ή παθολογικών καταστάσεων. Καταρτίζονται και αναθεωρούνται σε τακτική βάση από τις αναγνωρισμένες από το ΚΕΣΥ Ιατρικές-επιστημονικές Εταιρείες και, όπως θα επισημανθεί, απαιτείται διαφάνεια, ανοιχτή διαβούλευση με όλα τα εμπλεκόμενα μέρη, δυνατότητα αντιρρήσεων/ενστάσεων καθώς και δευτεροβάθμια αξιολόγηση.
Όσον αφορά στα αξιόπιστα δεδομένα μητρώου καρκίνου, αυτά θα πρέπει να παρέχουν θεμελιώδεις πληροφορίες για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της πρόληψης του καρκίνου, τον έλεγχο της νόσου και τα προγράμματα θεραπείας.
Αλλαγές στη χρηματοδότηση της Υγείας.
Με ξεχωριστό ενδιαφέρον αναμένονται οι προτάσεις των συνέδρων για αλλαγές στη χρηματοδότηση της Υγείας, όπως του κ. Λυκούργου Λιαρόπουλου, ομότιμου καθηγητή Οργάνωσης και Οικονομικών της Υγείας του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Όπως θα επισημάνει μεταξύ άλλων ο κ. Λιαρόπουλος, «…Προτείνεται κατάργηση των ασφαλιστικών εισφορών Υγείας. Η δημόσια δαπάνη θα χρηματοδοτείται αποκλειστικά από φορολογικά έσοδα σε όλες τις πηγές, όπως το Εισόδημα, την Περιουσία και τον Πλούτο. Αναγκαία προϋπόθεση είναι η πλήρως ηλεκτρονική διαχείριση, χρέωση και παρακολούθηση της κατανάλωσης στον τομέα της Υγείας και η διασύνδεσή της με τη φορολογική αρχή, για χρήστες και παρόχους. Στο χρόνο της ετήσιας φορολογικής εκκαθάρισης θα υλοποιείται η Κοινωνική Πολιτική στην Υγεία (δωρεάν ή επιδοτούμενη κάλυψη) με βάση το εισόδημα. Το νέο Σύστημα Υγείας προϋποθέτει μεταξύ άλλων αναμόρφωση της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας και κατάργηση των Εφημεριών στα δημόσια Νοσοκομεία. Η Εισαγωγή θα γίνεται αποκλειστικά μόνο για «προγραμματισμένες» νοσηλείες μέσω της ΠΦΥ, ενώ τα επείγοντα περιστατικά θα κατευθύνονται από το ΕΚΑΒ αποκλειστικά στα νέα αυτόνομα ΚΕΠ (Κέντρα Επείγουσας Περίθαλψης) 24ωρης λειτουργίας…».
Εθελοντισμός: Ενημέρωση και Καινοτομία
Περισσότερες από 35 ΜΚΟ Καρκινοπαθών δραστηριοποιούνται σε όλη την Ελλάδα για περισσότερα από 10 χρόνια, με στόχο την παροχή ολοκληρωμένης υποστήριξης ασθενών και των συγγενών τους σε κάθε γωνιά της Ελλάδας. Και μπορεί στην Ελλάδα της κρίσης αυτό το εθελοντικό έργο να φαντάζει ως πολυτέλεια, εντούτοις οι καρκινοπαθείς αποκομίζουν από τις εν λόγω οργανώσεις τεράστιο όφελος σε επίπεδο ενημέρωσης και ψυχολογικής υποστήριξης, αλλά και διαρκή στήριξη όσον αφορά στην προώθησή τους σε υπηρεσίες υγείας, κάτι που αποφορτίζει και τις κρατικές δομές σε οικονομικό και εργασιακό επίπεδο.