του Αργύρη Παπαστάθη
Αν αντί για το τσουνάμι των φόρων το πολιτικό σύστημα είχε θέσει ως προτεραιότητα την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και της παραοικονομίας η ελληνική οικονομία θα είχε γλιτώσει επτά μονάδες ύφεσης ή περίπου 15 δισ. ευρώ. Στο συμπέρασμα αυτό καταλήγει ειδικό κεφάλαιο στην ενδιάμεση έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος που δόθηκε χθες στη δημοσιότητα.
«Η βελτίωση της αποτελεσματικότητας του δημόσιου τομέα και της φορολογικής διοίκησης, προκειμένου να καταπολεμηθεί η παραοικονομία και η φοροδιαφυγή και να διευρυνθεί η φορολογική βάση, θα έχει ως αποτέλεσμα την πιο δίκαιη κατανομή των δημοσιονομικών βαρών και θα διευκολύνει τη μείωση των υπερβολικά υψηλών φορολογικών συντελεστών» τονίζεται στην έκθεση του διοικητή της ΤτΕ, Γιάννη Στουρνάρα.
Παίρνοντας ως περίοδο αναφοράς το διάστημα 2010-15, η ΤτΕ τοποθετεί το άθροισμα παραοικονομίας και φοροδιαφυγής στο 25% του ΑΕΠ. Με βάση αυτό το δεδομένο τα συμπεράσματα από τις μακροχρόνιες επιδράσεις της αύξησης των φορολογικών εσόδων, με και χωρίς παραοικονομία, είναι αποκαρδιωτικά: για κάθε αύξηση των φορολογικών εσόδων κατά μία ποσοστιαία μονάδα του ΑΕΠ, το ΑΕΠ μειώνεται κατά 2,8% όταν υπάρχει παραοικονομία και κατά 1,5% όταν δεν υπάρχει παραοικονομία.
Αυτό σημαίνει ότι ο συνδυασμός υπερφορολόγησης και παραοικονομίας είναι τοξικός και βαθαίνει την ύφεση. Η λογική είναι απλή και δεν χρειάζεται να γνωρίζει κανείς οικονομικά για να την κατανοήσει: η αύξηση της φορολογίας δημιουργεί κίνητρα για μεταφορά παραγωγικών πόρων από την επίσημη οικονομία προς την παραοικονομία. Η οικονομία «μαυρίζει» και αυτό είναι και το βίωμα των τελευταίων ετών μετά από τις ασφυκτικές επιβαρύνσεις στην (πρώην) μεσαία τάξη και ειδικότερα στους ελεύθερους επαγγελματίες.
Είναι χαρακτηριστικό ότι για να επιτευχθεί μόνιμη αύξηση των φορολογικών εσόδων από το φόρο εισοδήματος κατά 1% του ΑΕΠ απαιτείται αύξηση του φορολογικού συντελεστή κατά 2% όταν δεν υπάρχει παραοικονομία, έναντι αύξησης 3% όταν υπάρχει παραοικονομία.
Επομένως, αν η κυβέρνηση χτυπούσε την παραοικονομία οι απαιτούμενες αυξήσεις φορολογικών συντελεστών προκειμένου να επιτευχθούν οι φορολογικοί στόχοι του μνημονίου θα ήταν σημαντικά μικρότερες. Η άλλη όψη είναι ότι «η ύφεση θα ήταν πολύ μικρότερη αν οι δημοσιονομικοί στόχοι επιτυγχάνονταν κυρίως μέσω της μείωσης των δαπανών και όχι μέσω της αύξησης της φορολογίας».
Μειώστε τους φόρους να ανασάνει η οικονομία
Η ΤτΕ συμπεραίνει ότι «είναι αναγκαίο να ενταθούν οι προσπάθειες καταπολέμησης της παραοικονομίας και της φοροδιαφυγής, ώστε να αυξηθεί η φορολογική βάση και να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για μειώσεις των φορολογικών συντελεστών που θα τονώσουν την οικονομική δραστηριότητα και θα επιταχύνουν την ανάπτυξη».
Επισημαίνεται ακόμη ότι «το μείγμα της δημοσιονομικής προσαρμογής που εφαρμόστηκε στην Ελλάδα, με έμφαση στην αύξηση της φορολογίας, φαίνεται να έχει οδηγήσει σε περαιτέρω αύξηση της παραοικονομίας τα τελευταία χρόνια».
Η παραοικονομία αποτελεί διαχρονικά ένα διαρθρωτικό πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας. Η Ελλάδα συγκαταλέγεται μεταξύ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) με τα υψηλότερα ποσοστά παραοικονομίας. Ενδεικτικά, εκτιμάται ότι η παραοικονομία στην Ελλάδα την περίοδο 2003-2015 ανερχόταν κατά μέσο όρο στο 25% του ΑΕΠ, σε σχέση με 19% κατά μέσο όρο στη ζώνη του ευρώ και 20% στην ΕΕ.