Οι δανειστές αλλάζουν το όνομα, αλλά η ουσία μένει: Έντεκα χώρες ζητούν εκτός από περικοπή συντάξεων, μείωση του αφορολόγητου από το 2019 – «Κάντε ό,τι θέλετε με τα αντίμετρα» το μήνυμα προς την Αθήνα – Δεν συζητούν ελληνική πρόταση για παράταση στην εφαρμογή των προαπαιτούμενων

Αργύρης Παπαστάθης, Δημήτρης Μαρκόπουλος

Την ώρα που στην Αθήνα ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας επιμένει στην καθαρή έξοδο και διάφοροι κυβερνητικοί παράγοντες κλείνουν το μάτι για μη εφαρμογή της μείωσης των συντάξεων και παροχές από τον Οκτώβριο, οι Ευρωπαίοι που τα παρακολουθούν όλα αυτά φαίνεται ότι αλλάζουν τακτική. 

Οσο πλησιάζει η ώρα και μοιραία η χώρα μπαίνει σε προεκλογική περίοδο, η ανησυχία των κρατών-μελών του Eurogroup ότι η κυβέρνηση θα επιδιώξει να αντιστρέψει ψηφισμένες μεταρρυθμίσεις και θα πάει σε εκλογές με αριστερή ατζέντα δημιουργεί αντίστροφα αντανακλαστικά και προκαλεί τη σκλήρυνση της στάση τους. Στο πλαίσιο αυτό, όπως πληροφορείται το «ΘΕΜΑ», δέκα τουλάχιστον χώρες του Eurogroup απορρίπτουν κάθε ενδεχόμενο ξηλώματος του ψηφισμένου μέτρου μείωσης των συντάξεων ως 18% από 1/1/2019 και ρίχνουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων ξανά την εφαρμογή της μείωσης του αφορολόγητου από το 2019 αντί για το 2020 όπως έχει ψηφιστεί από τη Βουλή. 

Η λύση «μια κι έξω» αντανακλά μεν τη δυσπιστία των Ευρωπαίων έναντι της κυβέρνησης, αλλά έχει και μία διαφορετική όψη: δίνει τη δυνατότητα στο Μαξίμου να εφαρμόσει αντίμετρα και από τη λίστα του 2020 αν επιλέξει να κινηθεί συναινετικά και να μην πάει σε ρήξη. 

Κατά τις πληροφορίες, οι δέκα τουλάχιστον χώρες που φέρονται να συμπλέουν με τη Γερμανία στη γραμμή της μηδενικής ελαστικότητας απέναντι στο ενδεχόμενο αντιστροφής μνημονιακών μέτρων (συντάξεις, εργασιακά, κατώτατος μισθός) είναι oι εξής: Αυστρία, Ολλανδία, Βέλγιο Λουξεμβούργο, Φινλανδία, Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία, Σλοβακία, Σλοβενία. 

Εν τω μεταξύ, η εφαρμογή της μείωσης του αφορολόγητου από το 2019, ακόμη και χωρίς αντίμετρα, παραμένει πάγιο αίτημα του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ). Νύξεις ότι μπορεί να υποχωρήσει αν πάρει αυτό που ζητάει για το χρέος έχουν γίνει, αλλά το θέμα δεν έχει φύγει ποτέ από το τραπέζι. Μάλιστα τον Απρίλιο στην Ουάσινγκτον ο κ. Ευκλείδης Τσακαλώτος ζήτησε επιμόνως από τα στελέχη του ΔΝΤ να του πουν αν ζητάνε ακόμη αφορολόγητο από το 2019 και απάντηση δεν πήρε.

Η σκλήρυνση της στάσης του Eurogroup δεν προκαλείται μόνο από το «δώσ’ τα όλα» των τελευταίων ημερών στις τάξεις του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και από το γεγονός ότι το ολιστικό αναπτυξιακό πλάνο που παρουσίασε στη συνεδρίαση της Σόφιας ο Ελληνας υπουργός Οικονομικών δεν περιείχε την απαραίτητη για τους Ευρωπαίους «ρήτρα μη αντιστρεψιμότητας» των μεταρρυθμίσεων των τριών προηγούμενων μνημονίων. 

Μέσα σε αυτό το κλίμα από σήμερα Δευτέρα αρχίζουν οι διαπραγματεύσεις στο ξενοδοχείο «Hilton» ανάμεσα στην κυβέρνηση και στους επικεφαλής των θεσμών (Κομισιόν, ΔΝΤ, ΕΚΤ, ESM) με στόχο να υπάρξει τεχνική συμφωνία (Staff Level Agreement) για το κλείσιμο της 4ης αξιολόγησης ως το Eurogroup της 24ης Μαΐου. Ωστόσο τα περιθώρια είναι ασφυκτικά καθώς, σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές, μόλις 10 από τα 88 προαπαιτούμενα μπορεί αυτή τη στιγμή να θεωρηθούν κλεισμένα ή πολύ κοντά στη φάση της ολοκλήρωσης. Ιδιαίτερη σημασία φαίνεται ότι έχει και το έντονο παρασκήνιο πριν από το προηγούμενο Eurogroup, αυτό της 27ης Απριλίου στη Σόφια. Καλά πληροφορημένες πηγές λένε ότι κ. Τσακαλώτος διαπίστωσε εκεί δύο πράγματα: 

Οχι σε άτυπη παράταση. Καταρχάς, σύμφωνα με πληροφορίες, κατέστη σαφές ότι δεν μπορεί να δοθεί μια άτυπη τεχνική παράταση, π.χ. ως το τέλος Σεπτεμβρίου, για την υλοποίηση όσων προαπαιτούμενων δεν προλαβαίνει κλείσει η κυβέρνηση ως τη λήξη του τρίτου μνημονίου στις 20 Αυγούστου. Ακόμη κι αν υπήρξε η σκέψη ή ακόμη και η βολιδοσκόπηση από ελληνικής πλευράς για κάτι τέτοιο, το ζήτημα θεωρείται λήξαν. 

Ναι στο «εργαλείο» παρακολούθησης. Δεύτερον, είναι πλέον δεδομένο ότι το πλαίσιο μετά τις 20 Αυγούστου θα είναι αυστηρό και ότι η όποια ελάφρυνση χρέους θα δίνεται σταδιακά και υπό όρους. Για το νέο πλαίσιο, η επιστολή του προέδρου του Eurogroup Μάριο Σεντένο, στην οποία συνοψίζει όσα συνέβησαν στη συνεδρίαση της Σόφιας, είναι σαφής: «Το Eurogroup έλαβε υπόψη του το λεγόμενο “εργαλείο ενισχυμένης εποπτείας” όπως προτάθηκε από την Κομισιόν».

Κάπως έτσι το νέο καθεστώς απέκτησε όνομα: η χώρα στις 20 Αυγούστου θα περάσει από το μνημόνιο στο «εργαλείο». Ο ίδιος ο κ. Τσακαλώτος είχε φροντίσει εγκαίρως να το ονομάσει «πρόγραμμα μεταμνημονιακής παρακολούθησης» μιλώντας στην «Εφημερίδα των Συντακτών», ενώ λίγες μέρες μετά είχε αποκαλύψει στους «Financial Times» ότι θα προβλέπονται τρεις με τέσσερις επισκέψεις των θεσμών τον χρόνο. Οι λεπτομέρειες για το τι θα περιλαμβάνει αυτό το «εργαλείο» θα συμπληρωθούν ως το τέλος Ιουλίου. Η ουσία είναι ότι θα πρόκειται για ένα μνημόνιο χωρίς λεφτά. Αντί για δόσεις δανείων η Ελλάδα θα παίρνει ελάφρυνση χρέους σε δόσεις ανάλογα με την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων και ιδιωτικοποιήσεων και με εφαρμογή των ήδη ψηφισμένων μέτρων, όπως η μείωση των συντάξεων και του αφορολόγητου. 

Brussels Group αλά Βαρουφάκη 

Η ακριβής εικόνα που μετέδωσαν οι παραδοχές Τσακαλώτου ανησύχησε το Μέγαρο Μαξίμου, το οποίο φαίνεται ότι δεν έμεινε στα σχόλια που ακούστηκαν από την ΕΡΤ εναντίον του υπουργού Οικονομικών. Ετσι, σε μια προσπάθεια να αμβλυνθούν οι εντυπώσεις ότι πάμε σε νέο μνημόνιο που απλά (θα συμφωνηθεί να) ονομάζεται κάπως αλλιώς, βλέπε «εργαλείο», η κυβέρνηση κυκλοφόρησε μέσα στην εβδομάδα την ιδέα να μην έρχονται τελικά οι θεσμοί στην Ελλάδα, τρεις-τέσσερις φορές τον χρόνο όπως παραδέχτηκε ο υπουργός Οικονομικών, «αλλά να γίνεται συνεννόηση εξ αποστάσεως με ανταλλαγή στοιχείων». 

Από επίσημα χείλη ακούστηκε ακόμη η σκέψη να προτείνει η κυβέρνηση στους Ευρωπαίους την αναβίωση του λεγόμενου Brussels Group, το οποίο γνώρισε δόξες επί υπουργίας Γιάνη Βαρουφάκη κατά το πρώτο εξάμηνο του 2015 και προέβλεπε οι συναντήσεις με την τρόικα να γίνονται στις Βρυξέλλες. Η ιστορία αυτή βεβαίως, πέρα από ρετρό, έχει έντονο και το στοιχείο της ιλαρότητας. Διότι ακόμη και στελέχη του υπουργείου Οικονομικών αναρωτιόντουσαν το εξής: με δεδομένο ότι μεταμνημονιακή παρακολούθηση σε Κύπρο, Πορτογαλία και Ιρλανδία προέβλεπε δύο επιτόπιους ελέγχους των θεσμών τον χρόνο, πόσες πιθανότητες υπάρχουν να γίνει εξαίρεση για την Ελλάδα όπου -λόγω υψηλού χρέους- θα γίνονται τρεις με τέσσερις έλεγχοι; Η απάντηση είναι απλή. Δεν υπάρχει καμία πιθανότητα.

Προβληματισμένος ο Γιούνκερ

Κάπως έτσι, εδώ που φτάσαμε το τοπίο ξεκαθαρίζει. Με απόφαση της κυβέρνησης η μετάβαση στο «εργαλείο» παρακολούθησης θα γίνει απευθείας, χωρίς το φτηνό χρήμα της προληπτικής πιστωτικής γραμμής, χωρίς το waiver για την παροχή φτηνής ρευστότητας στις τράπεζες και χωρίς την άμεση αξιοποίηση των 27 δισ. του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM) για τη μείωση του χρέους. Πρόκειται για τα υπόλοιπα χρήματα από τα 86 δισ. ευρώ του τρίτου μνημονίου στα οποία η χώρα απέκτησε πρόσβαση με πολύ χαμηλό επιτόκιο, κοντά στο 1%, παίρνοντας πολύ σκληρά μέτρα από το καλοκαίρι του 2015 και μετά. 

Επίσης, όσο περνούν οι μέρες και πλησιάζουμε στην 20ή Αυγούστου, ημέρα κατά την οποία θα κατέβει ο διακόπτης του τρίτου μνημονίου, οι βεβαιότητες που καλλιεργούσαν από πέρυσι το καλοκαίρι και μέχρι φέτος τον Μάρτιο η κυβέρνηση και ο επίτροπος Οικονομικών Πιερ Μοσκοβισί, κλονίζονται. Ετσι, ούτε η έξοδος θα είναι τελικά «καθαρή» και χωρίς μέτρα, ούτε η ρύθμιση του χρέους «αυτόματη», καθώς το «γαλλικό κλειδί» ενδέχεται τελικά να μην αποτελέσει μέρος της λύσης για το χρέος και να πάμε σε μια λιγότερο φιλόδοξη φόρμουλα ελάφρυνσης, που θα είναι πιο εύπεπτη για τα ευρωπαϊκά εκλογικά ακροατήρια. 

Ο λόγος είναι ότι το πάνω χέρι το έχουν πλέον τα κράτη-μέλη του Eurogroup, με κυρίαρχο τον ρόλο της Γερμανίας, όπου επικρατεί δυσπιστία και φόβος ότι η Ελλάδα θα γκρεμίσει μετά τις 20 Αυγούστου ό,τι έχτιζε επί 8 και πλέον έτη. Μέσα σε αυτό το κλίμα, ακόμη και ο πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ φέρεται για πρώτη φορά να εκφράζει προβληματισμό για τις εξελίξεις. 

Κλείνοντας, για το θέμα του χρέους η τεχνική δουλειά φαίνεται ότι έχει ολοκληρωθεί χωρίς να γεφυρωθεί πλήρως το χάσμα ανάμεσα στο ΔΝΤ και τη Γερμανία. Τις επόμενες μέρες αναμένεται ένας νέος γύρος επαφών με πρωτοβουλία του επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Τμήματος του ΔΝΤ Πολ Τόμσεν. Παρά τις δυσκολίες, οι περισσότεροι αναλυτές αναμένουν ότι, όπως παγίως συμβαίνει από το 2015 και μετά, Βερολίνο και ΔΝΤ θα τα βρουν στο τέλος σε μια ενδιάμεση λύση που δεν θα σηματοδοτεί τη ριζική αντιμετώπιση του προβλήματος, αλλά «ένα ακόμη βήμα» σε μια μακρά διαδικασία. Αυτό που είναι βέβαιο είναι ότι η όποια λύση για το χρέος δεν θα σηματοδοτεί χαλάρωση της λιτότητας, καθώς η κυβέρνηση έχει ήδη συνομολογήσει με τα άλλα μέλη του Eurogroup από το 2017 ότι θα διατηρεί πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% του ΑΕΠ έως και το 2022.

Πώς θα γίνονται οι «αποστολές παρακολούθησης»

Πώς μετά την «τρόικα» που έγινε «θεσμοί» έρχονται νέα ονόματα για τους φορείς εποπτείας της ελληνικής οικονομίας – Το παράδειγμα της Κύπρου και οι διαρκείς παρεμβάσεις 

Από την τρόικα στο διάστημα 2010-2014, το 2015 πήγαμε στους «θεσμούς» για να καλυφθούν οι επικοινωνιακές ανάγκες της ρήξης που η πρώτη κυβέρνηση Τσίπρα επιδίωκε. Να λοιπόν που τώρα η ανάγκη της κυβέρνησης και του οικονομικού επιτελείου να χαράξουν μια νέα επικοινωνιακή γραμμή προς την κατεύθυνση της καθαρής εξόδου από τα μνημόνια βαφτίζει για τρίτη φορά την εποπτεία της χώρας. Κάπως έτσι, βάσει αξιόπιστων ευρωπαϊκών πηγών του «ΘΕΜΑτος», σύντομα θα βρεθούμε μπροστά στη μετονομασία των θεσμών σε «αποστολές παρακολούθησης». 

Πρόκειται για τους φορείς εποπτείας της οικονομίας μας. Ουσιαστικά έτσι σηματοδοτείται η καινούρια περίοδος που ανοίγεται μεταξύ δανειστών και Ελλάδας από το καλοκαίρι και έπειτα. Μια μετονομασία, όμως, που δεν σημαίνει ταυτόχρονη χαλάρωση ή καθαρή έξοδο από τους ελέγχους, όπως υπόσχεται η κυβέρνηση εδώ και καιρό. Ολα τα παραπάνω, σύμφωνα πάντα με τις καλά ενημερωμένες πηγές μας στην Ε.Ε., βασίζονται στον ευρωπαϊκό κανονισμό 472/2013. Τι προβλέπει ο κανονισμός τον οποίο θα αναγκαστεί και η χώρα μας να ακολουθήσει; Μερικά και μόνο εδάφια δίνουν το κλίμα του τι έρχεται. Συγκεκριμένα, ο όρος «ενισχυμένη εποπτεία» βρίσκεται σε περίοπτη θέση. 

Υπάρχει, επίσης, μέριμνα για τριμηνιαίες εκθέσεις εποπτείας του ελλείμματος, καθώς και για αποδοχή τακτικών αποστολών επιθεώρησης της οικονομίας. Το εμπλεκόμενο κράτος, εν προκειμένω η Ελλάδα, οφείλει να κοινοποιεί από εδώ και στο εξής στην ΕΚΤ -με όποια συχνότητα της ζητηθεί- αναλυτικές αναφορές και πληροφορίες σχετικά με το τραπεζικό της σύστημα. Παράλληλα οι έλεγχοι που θα διενεργούνται είναι υποχρεωτικό να κοινοποιούνται στην αρμόδια Επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ενώ το ευρωπαϊκό πλαίσιο σε πείσμα όσων προβλέπουν χαλάρωση και «καθαρή έξοδο» ξεκαθαρίζει στην 1η παράγραφο, 5ο εδάφιο ότι «η Επιτροπή κοινοποιεί ανά τρίμηνο την εκτίμησή της στην αρμόδια επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και την ΟΔΕ. 

Στην εν λόγω εκτίμηση, εξετάζει ειδικότερα αν χρειάζονται… περαιτέρω μέτρα». Και πιο κάτω ξεκαθαρίζεται ότι «οι αποστολές επιθεώρησης αντικαθιστούν τους επιτόπιους ελέγχους», ουσιαστικά ξεκαθαρίζοντας ότι δεν αλλάζει κάτι στο μείγμα πολιτικής ή στις υποχρεώσεις της χώρας μας. Μάλιστα στην υποπαράγραφο 7 του ίδιου κανονισμού της Ε.Ε. τονίζεται ότι «στις περιπτώσεις στις οποίες η Επιτροπή διαπιστώνει, με βάση τις αποστολές επιθεώρησης, ότι απαιτούνται περαιτέρω μέτρα και ότι η χρηματοπιστωτική και οικονομική κατάσταση του οικείου κράτους-μέλους έχει σημαντικές δυσμενείς επιπτώσεις στη χρηματοπιστωτική σταθερότητα της ζώνης του ευρώ ή των κρατών-μελών της, το Συμβούλιο, με ειδική πλειοψηφία και μετά από πρόταση της Επιτροπής, μπορεί να συστήσει στο οικείο κράτος-μέλος να λάβει προληπτικά διορθωτικά μέτρα ή να καταρτίσει σχέδιο προγράμματος μακροοικονομικής προσαρμογής».

Κάτι ανάλογο με αυτό που θα προκύψει στη χώρα μας συμβαίνει σήμερα στην Κύπρο, όπου οι αποστολές παρακολούθησης διαρκώς παρεμβαίνουν παρά τη γενική εικόνα πως η κυπριακή οικονομία έχει βγει εκτός μνημονίων και ελέγχων. Στα τέλη Μαρτίου του 2017, μάλιστα, κλιμάκιο αποτελούμενο από εκπροσώπους της Ε.Ε., της ΕΚΤ και του ESM απαίτησε «συνετή δημοσιονομική διαχείριση και ενίσχυση των μεταρρυθμίσεων με παράλληλη μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων» επαναφέροντας την Κύπρο και την κυβέρνησή της στον δρόμο των περικοπών μισθών στο Δημόσιο, καθώς η κατάσταση είχε ξεφύγει από κάθε έλεγχο. 

 Πηγές αναφερόμενες στις αποστολές παρακολούθησης υποστηρίζουν ότι σε αυτές θα μετέχει ο ΕSΜ και η ΕΚΤ και όπου κριθεί πως σκόπιμο και το ΔΝΤ, κυρίως λόγω πιέσεων των Γερμανών. Ωστόσο και στη χώρα μας θα παραμείνει ένα μεικτό κλιμάκιο παρακολούθησης με μόνιμα χαρακτηριστικά άνω των 10 ατόμων. Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι εσχάτως καλλιεργείται μια εικόνα πως η «Ε.Ε. επιθυμεί την καθαρή έξοδο της Ελλάδας από τα μνημόνια». Κι αυτή η εκτίμηση είναι αληθινή, καθώς ο πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ επιδιώκει να πάει στις ευρωεκλογές του Μαΐου 2019 με ένα δικό του success story. Με τις δάφνες εκείνου που έσωσε τον ευρωπαϊκό Νότο και ειδικά την Ελλάδα από τα δύσκολα. Κάπως έτσι εξηγούνται και οι επικοινωνιακές αβάντες που εσχάτως κάνει υπέρ της κυβέρνησης. 

Η πραγματικότητα, όμως, είναι πολύ διαφορετική, καθώς τίποτα δεν αλλάζει ως προς τη σφοδρότητα της εποπτείας της οικονομίας μας και της επιβολής νέων μέτρων όπου αυτό απαιτηθεί. Ακόμα και στην περίπτωση που η συζήτηση για το χρέος φέρει κάποια θετικά αποτελέσματα, είναι εξαιρετικά δύσκολο η όποια λύση να έχει άμεσο και ολιστικό χαρακτήρα. Θα υπάρχει, όπως αναφέρουν έγκυροι αναλυτές από τις Βρυξέλλες, μια λογική ανταλλαγμάτων και σαλαμοποίηση άμα τη επιτεύξει των στόχων.