Η επίσημη ανακοίνωση της εκδήλωσης αμερικανικού ενδιαφέροντος, από την αμερικανική υπηρεσία χρηματοδότησης αναπτυξιακών έργων (DFC) για τα ναυπηγεία της Ελευσίνας την Παρασκευή το απόγευμα, έφερε ξανά και με έντονο τρόπο στο προσκήνιο το θέμα των επενδύσεων στην ελληνική ναυπηγική βιομηχανία.
Η ναυπηγική βιομηχανία και η ναυπηγοπεπισκευή στην Ελλάδα είναι μια δύσκολη ιστορία. Η πρώτη δύναμη στην παγκόσμια ναυτιλιακή βιομηχανία δεν έχει δικές της υποδομές, με αποτέλεσμα πλοία να πηγαίνουν για επισκευές στη γειτονική Τουρκία, την Κροατία αλλά και στη Ρουμανία.
Το ενδιαφέρον που έδειξαν οι Αμερικανοί για τα ελληνικά ναυπηγεία ταρακούνησε τα λιμνάζοντα ύδατα, αλλά όχι τόσο όσο θα ήθελαν οι ίδιοι και οι ελληνική κυβέρνηση.
Η Σύρος
Τα Ναυπηγεία της Σύρου τα ανέλαβε η αμερικανικών συμφερόντων ONEX με επικεφαλής τον κ. Πάνο Ξενοκώστα. Τα εγκαίνια έγιναν τον περασμένο Δεκέμβριο παρουσία υπουργών της ελληνικής κυβέρνησης και επιχειρηματικών φορέων.
Από ττο Νεώριο ο Αμερικανός πρεσβευτής Τζέφρι Πάιατ είχε πει: «Οι Ελληνες εφοπλιστές δεν πρέπει να πηγαίνουν στα ναυπηγεία της Τουρκίας, της Μάλτας και της Ρουμανίας γιατί πλέον έχουν επιλογή στην Ελλάδα».
Πολλοί πιστεύουν ότι η Σύρος θα αποτελέσει ανάχωμα στις ρότες πλοίων προς τα τουρκικά ναυπηγεία της Τούσλα. Είναι προφανές ότι οι Αμερικανοί θέλουν να αποκτήσουν ναυπηγεία σε Σύρο και Ελευσίνα, προκαλώντας οικονομικούς πονοκεφάλους στην Τουρκία, αλλά και στους Κινέζους στο λιμάνι του Πειραιά και στον ΟΛΘ.
Στα μέσα του 2019, στην ομιλία του στο πλαίσιο των εγκαινίων της δεξαμενής «ΒΙΟΛΑΝΤΩ» στα Ναυπηγεία Σύρου, ο επικεφαλής των οικονομικών υπηρεσιών της αμερικανικής πρεσβείας στην Αθήνα, Γουίλιαμ Λάιτινεν, έβαλε στην εξίσωση και το αμερικανικό Πολεμικό Ναυτικό:
«Ελπίζουμε το Νεώριο να είναι η πρώτη από πολλές άλλες επενδύσεις των ΗΠΑ στον ελληνικό ναυτιλιακό κλάδο, ο οποίος είναι κλάδος προτεραιότητας, μέσω του οποίου η Ελλάδα συνδέεται γεωγραφικά με τα Βαλκάνια, την Τουρκία, τη Μέση Ανατολή, τη Βόρεια Αφρική και τη Δυτική Ευρώπη… Τώρα που το Νεώριο είναι λειτουργικό, ελπίζουμε ότι θα το χρησιμοποιήσει και το Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ», είπε ο κ. Λάιτινεν.
Τα Ναυπηγεία Σύρου θεωρούνται πετυχημένη επένδυση αφού στηρίζονται και από Ελληνες εφοπλιστές, με πρώτο τον Θανάση Μαρτίνο, οι οποίοι τα επιλέγουν για να επισκευάσουν πλοία τους, αλλά και εταιρείες επιβατηγού ναυτιλίας. Οι σχάρες των ναυπηγείων είναι συνεχώς γεμάτες με πλοία.
Στις αρχές του 2020 η Onex Neorion Shipyards S.A. προχώρησε σε προσύμφωνο στρατηγικής συνεργασίας με τα ισραηλινά ναυπηγεία της Israel Shipyards Ltd. με στόχο την κοινή ανάπτυξη μεγάλων έργων ναυπηγοεπισκευής.
Η Ελευσίνα
Επόμενος στόχος των Αμερικανών μέσω της ONEX είναι τα Ναυπηγεία Ελευσίνας, τα οποία ανήκουν, όπως και το Νεώριο, στον Νίκο Ταβουλάρη. Ενώ είχαν υπογραφεί προσύμφωνα, όμως, η υπόθεση δεν προχωράει. Μάλιστα τον περασμένο Φεβρουάριο από το βήμα της Βουλής ο υπουργός Ανάπτυξης Αδωνις Γεωργιάδης ανέφερε ότι τα χρέη της εταιρείας -Ναυπηγεία Ελευσίνας- μαζί με αυτά που οφείλει στο Πολεμικό Ναυτικό ξεπερνούν τα 300 εκατ. ευρώ, και προειδοποίησε ότι εάν ο κ. Ταβουλάρης δεν συμφωνήσει στο σχέδιο εξυγίανσης, η εταιρεία θα κλείσει.
Από τότε δεν υπήρξαν ουσιώδεις εξελίξεις, αφού η χώρα μπήκε στη δίνη της πανδημίας.
Οι μέτοχοι της μητρικής Nεώριον Συμμετοχών θα πρέπει να μεταβιβάσουν τις μετοχές τους.
Τα Ναυπηγεία Ελευσίνας υπολειτουργούν έχοντας μόνο το πρόγραμμα TΠK του Πολεμικού Nαυτικού. Η πλευρά της ONEX θέλει το 51%. Αρχικώς ο Νίκος Ταβουλάρης είχε εγγυηθεί μόνο για το δικό του ποσοστό και όχι για τα ποσοστά άλλων μελών της οικογένειάς του, πράγμα που ο Πάνος Ξενοκώστας δεν το δέχτηκε.
Σε πρόσφατη συνάντηση που είχαν οι δύο πλευρές, όμως, ο N. Tαβουλάρης φέρεται πέραν της μεταβίβασης των δικών του μετοχών ουσιαστικά να εγγυήθηκε τη μεταβίβαση των μετοχών και άλλων μελών της οικογένειάς του, ώστε να φτάνουν τουλάχιστον το 51% του μετοχικού κεφαλαίου, μόνη προϋπόθεση που θα επιτρέψει την απόκτηση και ορθή διοίκηση των Nαυπηγείων Eλευσίνας προς την κατεύθυνση της εξυγίανσής τους, όπως υποστηρίζει σε κάθε ευκαιρία ο Πάνος Ξενοκώστας.
Η επιστολή από Ουάσινγκτον
Για να έρθει πριν από δύο ημέρες η επίσημη επιστολή εκδήλωσης ενδιαφέροντος για την εξαγορά των Ναυπηγείων Ελευσίνας μέσω της εταιρίας ONEX Shipyards από τον αμερικανικό κυβερνητικό οργανισμό DFC την οποία έλαβε και γνωστοποίησε ο υπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων ‘Αδωνις Γεωργιάδης.
Στην επιστολή μεταξύ άλλων ο επικεφαλής της αμερικανικής υπηρεσίας χρηματοδότησης αναπτυξιακών έργων (DFC) Ανταμ Μπόλερ αναφέρει πως η επένδυση στο ναυπηγείο της Ελευσίνας θα δημιουργήσει ένα πολύ σημαντικό δίκτυο το οποίο θα βοηθήσει και θα υπηρετήσει την μεταφορά LNG από την Αμερική και την Δυτική Αφρική στην Ελλάδα και στα Βαλκάνια.
O κ. Μπόλερ καταλήγει λέγοντας ότι η επιτυχής έκβαση της επανέναρξης των ναυπηγείων της Σύρου από την ONEX δίνει τα εχέγγυα για την αναγέννηση ενός στρατηγικού κεφαλαίου για την χώρα, που θα βοηθήσει σημαντικά και στην αύξηση των θέσεων εργασίας.
Ο ΟΛΠ
Στο κάδρο έχει μπει και η ΟΛΠ Α.Ε. Η ναυπηγοεπισκευή αποτελεί τομέα προτεραιότητας για τη διοίκηση της εταιρείας. Η συνολική αναβάθμιση εξάλλου των υποδομών μέσω επενδύσεων που έχουν ήδη γίνει έχει συμβάλει και στην αύξηση του ναυπηγοεπισκευαστικού έργου στην περιοχή. Οι ιδιοκτήτες των Nαυπηγείων Περάματος, ωστόσο, αντιδρούν έντονα στη δημιουργία ναυπηγείου από τους Κινέζους.
Η ΟΛΠ-COSCO είχε ζητήσει από την Περιφέρεια επί εποχής Δούρου έγκριση άδειας για λειτουργία ναυπηγείου. Δεν είχε δοθεί τότε και οι Κινέζοι προσέφυγαν στο ΣτΕ, το οποίο τους δικαίωσε. Τώρα αναμένεται να καθαρογραφεί η απόφαση και στη συνέχεια οι Κινέζοι να καταθέσουν εκ νέου στην Περιφέρεια αίτημα για χορήγηση άδειας.
Ο υπουργός Ναυτιλίας, Γιάννης Πλακιωτάκης, έχει επανειλημμένως δηλώσει δημοσίως ότι ναυπηγείο της COSCO στο Πέραμα δεν πρόκειται να λειτουργήσει. Τα δρώμενα μάλιστα παρακολουθεί στενά η κινεζική πρεσβεία.
Τα ερωτήματα
Στελέχη του λιμανιού πάντως εκφράζουν απορίες και τις σκέψεις τους:
1 Γιατί, ενώ είναι γνωστό ότι ο ΟΛΠ δικαιώθηκε στο ΣτΕ, ο υπουργός Nαυτιλίας βγήκε και έκανε αυτή τη δήλωση προκαταλαμβάνοντας απόφαση της Περιφέρειας στο νέο αίτημα που θα καταθέσουν οι Κινέζοι μόλις πάρουν στα χέρια τους την καθαρογραμμένη απόφαση για άδεια λειτουργίας ναυπηγείου στο Πέραμα;
2 Το ότι η COSCO δεν τοποθετήθηκε δημοσίως στη δήλωση του υπουργού Ναυτιλίας πρέπει να κάνει τους εμπλεκόμενους να πάνε σε άλλο επίπεδο προβληματισμού.
3 Είναι πολύ πιθανό, ως σενάριο πάντα, η πλευρά των Κινέζων να θέσει το ναυπηγείο στο Πέραμα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Δηλαδή να μην καταθέσει νέο αίτημα στη Νομαρχία και σε αντάλλαγμα να «ξεπαγώσει» η διαδικασία για την έγκριση κατασκευής της προβλήτας IV.
Υπάρχουν και εκείνοι που υπογραμμίζουν ότι «θα είναι κρίμα ο Πειραιάς να χάσει το πλεονέκτημα που προσφέρουν οι Κινέζοι ως προς το να προσελκύσει ναυπηγική δραστηριότητα από την Aπω Ανατολή για την κατασκευή μεγάλων πλοίων, αφήνοντας ζωτικής σημασίας χώρο στις υπάρχουσες ναυπηγικές μονάδες που ασχολούνται με επισκευές και
ναυπηγήσεις μικρών σκαφών και θαλαμηγών».
Ο Σκαραμαγκάς
Στα Nαυπηγεία Σκαραμαγκά η κατάσταση είναι ακόμη πιο περίπλοκη. Τα Ελληνικά Ναυπηγεία Α.Ε. (Σκαραμαγκάς) δεν επιτρέπεται να ασκούν εμπορικές δραστηριότητες λόγω περιορισμών που έχουν επιβληθεί από σχετικές αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, με τις οποίες κρίθηκε ότι τους χορηγήθηκαν από το Ελληνικό Δημόσιο παράνομες κρατικές ενισχύσεις.
Το όλο ζήτημα είναι σύνθετο και απαιτεί ανάληψη πρωτοβουλιών σε κεντρικό και υψηλό πολιτικό επίπεδο, καθώς συνδέεται με δεσμεύσεις που απορρέουν από αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης, η μη εκτέλεση των οποίων προβλέπει την καταβολή υψηλών προστίμων.
Η Χαλκίδα
Τα Ναυπηγεία Χαλκίδας (Αυλίδα) έχουν περιορισμένες δυνατότητες λόγω των μικρών εγκαταστάσεων που διαθέτουν. Προσφάτως ο Ομιλος Ναυπηγείων Χαλκίδας επιβεβαίωσε, σύμφωνα με το business plan που κατέθεσε στον Οργανισμό Λιμένων Χαλκίδας, ότι προγραμματίζει συνεχιζόμενες επενδύσεις σε εγκαταστάσεις και υποδομές, που υπολογίζονται σε πάνω από 100 εκατ. ευρώ τα επόμενα χρόνια.
Προτάσεις
Για την ανάπτυξη του κλάδου της ναυπηγοεπισκευής ο υποναύαρχος ε.α. Λιμενικού Σώματος Νίκος Σπανός που έχει ασχοληθεί με το θέμα καταθέτει τις προτάσεις του:
1 Χάραξη εθνικής πολιτικής στον ναυπηγοεπισκευαστικό κλάδο για ενίσχυση ειδικά των μικρομεσαίων επιχειρήσεων μέσω κοινοτικών χρηματοδοτήσεων.
2 Δημιουργία ενιαίου φορέα ναυπηγοεπισκευής: Θα συμβάλει στον καλύτερο συντονισμό των ενεργειών για την ανάπτυξη της ναυπηγικής βιομηχανίας, αφού βεβαίως προηγουμένως εξεταστούν από τα συναρμόδια υπουργεία όλες οι παράμετροι που αφορούν στο θέμα (νομικές, οικονομικές, περιβαλλοντικές κ.λπ.).
3 Συμπλήρωση – αναμόρφωση του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου εκτέλεσης των εργασιών ναυπήγησης, επισκευής και συντήρησης πλοίων.
4 Εκπαίδευση και κατάρτιση σε ειδικότητες ναυπηγοεπισκευής. Με την 10-04-2017-Απόφαση ΥΝΑΝΠ συστάθηκε ομάδα εργασίας για την ανάπτυξη της ναυπηγοεπισκευαστικής δραστηριότητας. Η εν λόγω ομάδα εργασίας είχε ως αποστολή τη μελέτη, επεξεργασία και υποβολή προς τον υπουργό Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής ολοκληρωμένης πρότασης-εισήγησης, η οποία θα περιλαμβάνει:
α. Τον καθορισμό όλων των απαιτούμενων ειδικοτήτων καταρτισμένων τεχνιτών στη Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη, συμπεριλαμβανομένης της διερεύνησης για την ειδικότητα του ναυπηγοξυλουργού.
β. Τη διαμόρφωση προγραμμάτων σπουδών ανά απαιτούμενη ειδικότητα.
γ. Τη δυνατότητα ίδρυσης Σχολής Μαθητείας πέραν εκείνων οι οποίες ήδη λειτουργούν υπό την εποπτεία άλλων υπουργείων, με γνώμονα την ανάπτυξη της ναυπηγοεπισκευαστικής δραστηριότητας και της ναυπηγοξυλουργικής τέχνης.
Με την 07-02-2019 – Απόφαση ΥΝΑΝΠ συγκροτήθηκε ομάδα εργασίας για τη διερεύνηση των δυνατοτήτων υλοποίησης των προτάσεων της ομάδας εργασίας για την ανάπτυξη της ναυπηγοεπισκευαστικής δραστηριότητας. Η επιτροπή αυτή ομαδοποίησε τις ειδικότητες και τα προγράμματα σπουδών σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής. Oμως κατόπιν της αναστολής των διετών προγραμμάτων των ΚΕΕ από το υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων δεν υπάρχει καμία ουσιαστική εξέλιξη.
5 Επανεξέταση της τιμολογιακής πολιτικής των φορέων διοίκησης, χρήσης και εκμετάλλευσης των λιμένων αναφορικά με την προσόρμιση, παραβολή και παραμονή πλοίων και πλωτών ναυπηγημάτων για την εκτέλεση ναυπηγοεπισκευαστικών εργασιών με θέσπιση ανταγωνιστικών τιμολογίων.
6 Ρύθμιση θεμάτων που αφορούν στην επιβολή ΦΠΑ στη ναυπηγοεπισκευή, καθώς οι φορείς της διαμαρτύρονται ότι ο συντελεστής του 24% είναι εξαιρετικά υψηλός και δρα αποτρεπτικά όχι μόνο για την ανάπτυξη, αλλά ακόμα και για την επιβίωση του κλάδου. Το θέμα είναι αρμοδιότητας της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ).
7 Στροφή σε καινοτόμες και εξειδικευμένες δράσεις με έμφαση στη χρήση εναλλακτικών καυσίμων, συστημάτων ελέγχου και μείωσης εκπομπών αερίων ρύπων και συστημάτων διαχείρισης έρματος ώστε να υπάρχει δυνατότητα χρηματοδότησης από ευρωπαϊκά προγράμματα.
8 Χωροθέτηση των ναυπηγοεπισκευαστικών δραστηριοτήτων μέσω της εκπόνησης Γενικών Προγραμματικών Σχεδίων (Master Plan) των λιμένων, τα οποία εγκρίνονται από την Επιτροπή Σχεδιασμού και Ανάπτυξης Λιμένων (ΕΣΑΛ).
9 Ρύθμιση τυχόν εκκρεμών θεμάτων παραχωρήσεων ιδιαίτερου δικαιώματος χρήσης ζώνης λιμένα προς ιδιωτικές ναυπηγοεπισκευαστικές μονάδες.
10 Χρήση των χρηματοδοτικών εργαλείων του ΕΣΠΑ, όπως δράσεις του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία – ΕΠΑνΕΚ» (ΕΣΠΑ 2014-2020) του υπουργείου Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού, όπως:
α. Νεοφυής επιχειρηματικότητα.
β. Αναβάθμιση μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων για την ανάπτυξη των ικανοτήτων τους στις νέες αγορές.
11 Διακρατικές συμφωνίες με στόχο την τόνωση της ναυπηγικής βιομηχανίας και του παραναυτιλιακού κλάδου με στόχο την προμήθεια από Ελληνες κατασκευαστές του απαιτούμενου ναυτιλιακού εξοπλισμού και ειδών για την κατασκευή πλοίου σε υφιστάμενα ή υπό ναυπήγηση πλοία εμπορικά ή πολεμικά ξένων συμφερόντων, καθώς και για την εφαρμογή τεχνολογιών της πράσινης ναυτιλίας (green shipping), με έμφαση στην προώθηση εναλλακτικών καυσίμων, τη μείωση εκπομπών αερίων ρύπων και την εφαρμογή συστημάτων διαχείρισης έρματος.
12 Ανάθεση εκτέλεσης κρατικών προμηθειών σε ναυπηγεία, που αφορούν μεταλλικές κατασκευές (π.χ. βαγόνια τρένων) και διερεύνηση σχετικών δυνατοτήτων προς κάλυψη αναγκών ξένων αγορών.
13 Επενδύσεις σε υποδομές ναυπηγοεπισκευής.
14 Επίλυση του ζητήματος των κρατικών ενισχύσεων στο οποίο εμπλέκονται τα Νέα Ελληνικά Ναυπηγεία Α.Ε. (Ναυπηγεία Σκαραμαγκά) ώστε να μπορούν να ασκούν εμπορικές δραστηριότητες.