Η Τουρκική Εθνοσυνέλευση ψήφισε νόμο ο οποίος θα αλλάξει τη φυσιογνωμία της τουρκικής οικονομίας, επιτρέποντας στο κρατικό επενδύτικό ταμείο που υπάγεται απευθείας στον Ταγίπ Ερντογάν να αγοράζει – χωρίς περιορισμούς ή ιδιαίτερη εποπτεία – κάθε ιδιωτική εταιρεία που θα δεχθεί κρατική βοήθεια λόγω προβλημάτων ρευστότητας. Οι πρώτες αντιδράσεις από τις αγορές είναι αρνητικές και έχουν ρίξει το τουρκικό νόμισμα σε νέο χαμηλό έναντι του δολαρίου.
Η εν λόγω νομοθεσία αποτελεί στροφή 180 μοιρών στη δημοσιονομική στρατηγική της Τουρκίας των τελευταίων 20 χρόνων, και στρώνει το δρόμο για μια μεγάλη στροφή στο ρόλο της τουρκικής κυβέρνησης στην οικονομία καθώς ένας αυξανόμενος αριθμός εταιρειών και ολόκληροι τομείς της οικονομίας θα περάσουν υπό τον άμεσο έλεγχο του κράτους τα επόμενα χρόνια – καθώς σήμερα λυγίζουν κάτω απο δισεκατομμύρια χρεών σε συνάλλαγμα που η αποπληρωμή τους ακριβαίνει μέρα με τη μέρα.
Η τακτική αυτή του Ερντογάν έρχεται σε αντίθεση με τη μέχρι τώρα πολιτική του. Ο Τούρκος Πρόεδρος ανέβηκε στην εξουσία το 2003 εφαρμόζοντας πολιτικές ευρύτατων ιδιωτικοποιήσεων, κατάλοιπα της υπαγωγής της χώρας στο ΔΝΤ. Με τα έσοδα από τις ιδιωτικοποιήσεις αποπλήρωσε το μισό σχεδόν δημόσιο χρέος της χώρας, πετυχαίνοντας έκτοτε χαμηλά επίπεδα κρατικού δανεισμού.
Τώρα σχεδιάζει να χρησιμοποιήσει αυτό το τελευταίο περιθώριο που έχει, να δανειστεί μαζικά ως κράτος, να διοχετεύσει κεφάλαια σε εταιρείες με προβλήματα (τεράστιες επιχειρήσεις σε στρατηγικούς τομείς) και να αναλάβει τον έλεγχό τους.
Είναι το τελευταίο χαρτί του Τούρκου προέδρου, του οποίου η οικονομία καταρρέει καθώς έχουν εξαντληθεί τα δολαριακά αποθέματα και οι πηγές φρέσκου συναλλάγματος, ενώ το εξωτερικό χρέος του ιδιωτικού τομέα απαιτεί 17ο δισεκ. δολάρια για την εξυπηρέτησή του το επόμένο 12μηνο – απειλώντας με κύμα χρεοστασίων.
Ο Ερντογάν λοιπόν σκοπεύει να δανειστεί ως κράτος αυτά τα χρήματα (καθώς έχει περιθώριο κρατικού δανεισμού), να τα πληρώσει για λογαριασμό των ιδιωτών και να αποκτήσει έτσι μετοχικά μερίδια και έλεγχο στις ιδιωτικές εταρείες που θα «βοηθήσει».
Αμφιβολίες – και στον επόμενο τόνο… ΔΝΤ
Το ερώτημα είναι: θα καταφέρει ο Ερντογάν να δανειστεί τα τεράστια ποσά σε δολάρια που απαιτούνται, και με τί κόστος;
Οι διεθνείς επενδυτές είναι πολύ επιφυλακτικοί να δανείσουν την Τουρκία, γνωρίζοντας τις ανυπέρβλητες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η οικνομία αλλά και τις ιδιαιτερότητες του ηγέτη της. Κανείς δεν επιθυμεί να δώσει φθηνά δολάρια στον Ερντογάν για να τα κάψει με τη σειρά του στη στήριξη του νομίσματος, ή για να κρατικοποιήσει ιδιωτικές εταιρείες.
Είναι λοιπόν βέβαιο ότι θα του χρεώσουν πολύ ακριβά τα δανεικά και σύντομα, στο κουβάρι των προβλημάτων της τουρκικής οικονομίας (υποτίμηση λίρας, έλλειψη δολαρίων, τεράστια χρέη ιδιωτικού τομέα) θα προστεθεί ένα ακόμα: Το υπερχρεωμένο κράτος.
Σε αυτή τη χρονική στιγμή το εκκρεμμές της τουρκικής οικονομίας θα έχει κάνει μια πλήρη επαναφορά και θα χρειαστεί νέα παρέμβαση του ΔΝΤ.
Ο ελιγμός των κρατικοποιήσεων επιτρέπει στον Τούρκο πρόεδρο να αποφύγει σήμερα την προσφυγή στο ΔΝΤ, παραπέμποντας την για τον… επόμενο.
Πιστοποιητικό γέννησης της κρατικοποιημένης Τουρκίας
Ο νόμος που ψηφίστηκε την Πέμπτη από τη Βουλή, επιτρέπει στο Κρατικό Επενδυτικό Ταμείο Πλούτου (TVF ) να αναλάβει τον έλεγχο ιδιωτικών εταιρειών.
Το TVF θα κάνει ένεση ρευστότητας στις εταιρείες έναντι μετοχικών μεριδίων ενίοτε πλειοψηφικών
Σε αυτή τη διαδικασία ο Ερντογάν θα έχει λυμένα χέρια: Ο νόμος που ψηφίστηκε εξαιρεί το «κρατικό επενδυτικό ταμείο», από χιλιάδες εταιρικούς κανονισμούς που διέπουν τις επενδύσεις του σε ιδιωτικές εταιρείες.
Επίσης δεν θα υπόκειται πλέον σε κάποιους από τους κανόνες της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, όπως για τις συγχωνεύσεις και τις εξαγορές και δεν θα δεσμεύεται από έναν νόμο που απαιτεί από το TVF να αποζημιώνει τους μετόχους μειοψηφίας για τις απώλειές τους εντός μιας συγκεκριμένης περιόδου – εάν το ταμείο, ως ιδιοκτήτης της πλειοψηφίας, ακολουθεί πολιτικές που βλάπτουν τους μετόχους μειοψηφίας.
Τα σχέδια του TVF, σχετικά με τα επιμέρους funds ή τις εταιρείες που μπορεί να δημιουργήσει θα υποβληθούν στον Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν τον Αύγουστο αντί τον Ιούνιο.
Άλλα μέτρα
Η τουρκική εθνοσυνέλευση ψήφισε επιπλεόν και αλλα μέτρα με αφορμή τον κορωνοϊό:
– Μέτρα για την αποτροπή της κερδοσκοπίας από τις υπερβολικές αυξήσειες τιμών
– Περιορισμοί στη διανομή μερισμάτων
– Θεσμικές αλλαγές για παροχή αδείας άνευ αποδοχών (δεν υπάρχουν χρήματα για κάλυψη από το κράτος μέρους μισθού)
– Αναβολή πληρωμής λογαριασμών ύδρευσης για εταιρείες που ανέστειλαν εργασίες ή για τα νοικοκυριά για τρεις μήνες
– Εξουσιοδότηση του Υπουργείου Οικονομικών για τον καθορισμό περιπτώσεων ανωτέρας βίας
– Αναβολή απεργιών