Και εγένετο “κόφτης” δαπανών. Τουτέστιν το εργαλείο εκείνο που θα αποφασίζει, χωρίς την ουσιαστική δυνατότητα της ελληνικής κυβέρνησης να προσπεράσει ή να αγνοήσει την παρέμβαση, ποιες δαπάνες, πόσο και πότε, με ποια σειρά και ημερομηνία έναρξης και έως ποιου ποσού ή ποσοστού παρέμβαση θα ισχύουν κατά περίπτωση και εφόσον η χώρα δεν θα έχει καταφέρει να καλύψει τις εκάστοτε δεσμεύσεις της.
Ο περιβόητος “κόφτης” δαπανών, ή επί το ορθότερο: Αυτόματος Μηχανισμός Δημοσιονομικής Προσαρμογής του Προϋπολογισμού γενικής κυβέρνησης, που κατατέθηκε τελικώς αργά χθες το βράδυ με τροπολογία στη Βουλή, προβλέπει ότι σε κάθε περίπτωση που οι οικονομικοί στόχοι του προγράμματος δεν θα καλύπτονται – αν υπάρχει δηλαδή απόκλιση πάνω από 0,25% του ΑΕΠ – η διαδικασία που θα ακολουθείται είναι η εξής: Ο υπουργός Οικονομικών θα συντάσσει έως τις 10 Μαΐου κάθε χρόνο έκθεση με την οποία μεταξύ άλλων: θα διαπιστώνει τυχόν αρνητική απόκλιση από την επίτευξη των δημοσιονομικών στόχων, θα υποδεικνύει τα ενδεικνυόμενα μέτρα και θα αποτιμά το συνολικό ποσό κατά το οποίο η εκτέλεση του προϋπολογισμού πρέπει να περιοριστεί για το τρέχον οικονομικό έτος και θα πρέπει να αποτιμά σε ποσοστό επί του ΑΕΠ την δημοσιονομική επίδραση των μέτρων προσαρμογής που θα λαμβάνονται επί των εσόδων του προϋπολογισμού της γενικής κυβέρνησης.
Η έκθεση θα δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης και θα αποστέλλεται στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Σε αντίθετη περίπτωση, ασχέτως λόγου καθυστέρησης, θα ισχύουν αυτόματα οριζόντιες περικοπές αρχής γενομένης από την 1η Ιουνίου της ίδιας χρονιάς. Σε ειδικό παράρτημα της έκθεσης θα προσδιορίζονται όλες οι κατηγορίες των δαπανών του προϋπολογισμού επί των οποίων θα εφαρμόζεται η αυτόματη δημοσιονομική προσαρμογή καθώς και το επιβαλλόμενο ποσοστό περιορισμού των δαπανών. Προβλέπεται μείωση του προϋπολογισμού της γενικής κυβέρνησης στο σκέλος των δαπανών έως 2% του ΑΕΠ (ή 3,6 δισ ευρώ).
Σε αυτή την περίπτωση, η μείωση δαπανών θα είναι οριζόντια, σε όλους τους τομείς προτέρων προσδιοριστεί (στην έκθεση του ΥΠΟΙΚ).
Προβλέπεται επίσης συγκεκριμένο ποσοστό περικοπής δαπανών ανά ύψος απόκλισης:
– Αν η απόκλιση είναι μικρότερη ή ίση με το 0,25% του ΑΕΠ δεν θα λαμβάνονται μέτρα προσαρμογής.
– Αν είναι μεταξύ 0,26 και 0,75% του ΑΕΠ θα λαμβάνονται μέτρα ίσα με το 0,5% του ΑΕΠ.
– Αν είναι μεταξύ 0,76% και 1,25% η προσαρμογή θα είναι στο 1% του ΑΕΠ.
– Αν η απόκλιση είναι 1,26%- 1,75% τότε τα μέτρα προσαρμογής θα είναι ίσα με το 1,5% του ΑΕΠ.
– Αν η απόκλιση είναι από 1,76 έως 2,25% του ΑΕΠ τα μέτρα θα φτάνουν στο 2% του ΑΕΠ.
Για μεγαλύτερη “ασφάλεια” ορίζεται και ένα είδος μέτρων – “κάβα” που θα αντιστοιχούν στο 10% των κρατικών δαπανών και θα παραμένουν ενεργά (ή αναλόγως δεσμευμένα εάν πρόκειται για κεφάλαια) έως την 1η Ιουλίου.
Η όλη διαδικασία του “αυτόματου κόφτη” ορίζει τις 10 κατηγορίες εξαιρέσεων από τον μηχανισμό, αλλά και ρήτρες εξαίρεσης για περιπτώσεις καταστροφών, ανωτέρας βίας και ύφεσης. Ορίζει και το δικαίωμα υποκατάστασης με μέτρα από την πλευρά των εσόδων.
Συγκεκριμένα οι υπό εξαίρεση κατηγορίες δαπανών είναι:
– όσες σχετίζονται με αξιώσεις ιδιωτών από την εκτέλεση δημοσίων συμβάσεων
– δαπάνες ύδρευσης, ενέργειας και χρήσης φυσικού αερίου
– δαπάνες συντήρησης και επισκευής μεταφορικών μέσων ξηράς, πλωτών μέσων και αεροσκαφών
– το σύνολο των δαπανών της γενικής γραμματείας δημοσίων εσόδων
– το σύνολο των δαπανών υγείας
– δαπάνες για επιδόματα πολυτέκνων, ανεργίας και προνοιακά επιδόματα
– δαπάνες για ενίσχυση νοικοκυριών ορεινών και μειονεκτικών περιοχών, οικογενειών με χαμηλά εισοδήματα και τέκνα, για υποχρεωτική εκπαίδευση μακριά του τόπου κατοικίας
– δαπάνες για το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα
– δαπάνες για το πρόγραμμα βοήθεια στο σπίτι
– δαπάνες σχετικά με το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων
Υπάρχει, επίσης, ρήτρα εξαίρεσης για περιπτώσεις καταστροφών ή ανωτέρας βίας ύστερα από διαβούλευση με τους θεσμούς, αλλά και σε περιπτώσεις μείωσης του πραγματικού ρυθμού ΑΕΠ κατά 0,5% από τον στόχο του μνημονίου. Ορίζεται ότι στο σενάριο αυτό θα υπάρχει προσαρμογή των αναγκαίων μέτρων στο ήμισυ της διαφοράς που προκύπτει από την πρόβλεψη για το ΑΕΠ.
Ορίζεται επίσης ότι η απόκλιση προκύπτει από την επίσημη ανακοίνωση της ΕΛ.ΣΤΑΤ., επικυρωμένη από την Eurostat για τις ετήσιες δημοσιονομικές επιδόσεις.
Ο μηχανισμός θα ισχύει για τα έτη 2017, 2018 και 2019. Θα παρέχει τη δυνατότητα λήψης μόνιμων διαρθρωτικών μέτρων σε αντικατάσταση αυτών που προβλέπει το προεδρικό διάταγμα που θα προέρχονται από την πλευρά των εσόδων, αλλά και την επανεξέταση της εφαρμογής του μηχανισμού αν αλλάξουν οι συνθήκες.