Ολική επαναφορά με καταλογισμό εισφορών σε πραγματικό χρόνο, αποσύνδεση από το εισόδημα και τα χρόνια ασφάλισης, ελεύθερη επιλογή ασφαλιστικών κατηγοριών και φορολογικές εκπτώσεις προβλέπει το νέο σύστημα καταλογισμού εισφορών για 1,4 εκατομμύρια μη μισθωτούς.
Την ίδια ώρα το ασφαλιστικό νομοσχέδιο που θα προωθηθεί στη Βουλή τον Ιανουάριο ως απόρροια των αποφάσεων του ΣτΕ, αποκαθιστά την αδικία για 450.000 δικαιούχους επικουρικών, επιστρέφοντας στο ακέραιο τις μειώσεις έως και 55% που υπέστησαν το 2016.
Ο ι αυξήσεις στους συντελεστές αναπλήρωσης για τις κύριες συντάξεις για όσους έχουν διανύσει ασφαλιστικό βίο άνω των 30 ετών θα κουμπώσουν με τις προαναφερθείσες αλλαγές προκειμένου να ενισχυθεί η ανταποδοτικότητα εισφορών – σύνταξης. Αυτό σημαίνει ότι τέλος Ιανουαρίου είτε με τον έναν είτε με τον άλλον τρόπο οι συνταξιούχοι θα δουν έξτρα ζεστό χρήμα στην τσέπη τους.
Αναλυτικά, το νέο Ασφαλιστικό θα περιλαμβάνει τις εξής αλλαγές:
■ Νέο καθεστώς εισφορών από το 2020: Το νέο καθεστώς εισφορών που θα εφαρμοστεί από τις αρχές του 2020 για τους ελεύθερους επαγγελματίες, τους αυτοαπασχολούμενους επιστήμονες και τους αγρότες θα πατάει σε 7 άξονες:
1 Απλότητα
2 Αποσύνδεση από το εισόδημα: Θα μπει τέλος στον καταλογισμό εισφορών με βάση το προ δύο ετών φορολογητέο εισόδημα, σύστημα άδικο με αέναες καθυστερήσεις και ουρές λόγω των συμψηφισμών. Μάλιστα κρίθηκε αντισυνταγματικό από το ΣτΕ ιδίως στις περιπτώσεις που η επιβάρυνση ήταν υπέρμετρη, με αποτέλεσμα να ενισχύεται η εισφορο-φοροδιαφυγή. Αυτό ήταν προφανές, αφού κάθε χρόνο ο ΕΦΚΑ καλείται να επιστρέψει (μετά τον συμψηφισμό) στους μη μισθωτούς κονδύλι ύψους 220 εκατ. ευρώ, το οποίο, σύμφωνα με τους ειδικούς, ολοένα και θα αυξανόταν. Το 2019 θα είναι η τελευταία χρονιά που οι εισφορές θα υπολογίζονται με βάση το εισόδημα.
3 Αποσύνδεση από τα χρόνια: Το νέο σύστημα 7 ασφαλιστικών κατηγοριών δεν θα έχει σχέση με τα χρόνια ασφάλισης. Η κατώτερη υποχρεωτική κατηγορία από 185,18 ευρώ που είναι σήμερα (20% επί του κατώτατου μισθού των 650 ευρώ για κύρια ασφάλιση, 6,95% επί του ίδιου ποσού για εισφορά υγείας και 10 ευρώ τον μήνα για τον λογαριασμό ανεργίας) θα αυξηθεί σε περίπου 220 ευρώ. Με δεδομένο ότι στην κατώτερη υποχρεωτική κατηγορία εντάσσεται το 80% των μη μισθωτών, εκτιμάται ότι αναλόγως θα αυξηθούν και τα έσοδα του ΕΦΚΑ. Αλλωστε την αύξηση επίτασσε και η σύσταση των δανειστών, οι οποίοι είχαν διαμηνύσει ότι οποιαδήποτε προσαρμογή στο Ασφαλιστικό με βάση τις αποφάσεις του ΣτΕ έπρεπε να έχει ουδέτερο δημοσιονομικά αποτέλεσμα.
Οι επόμενες 6 κατηγορίες θα προβλέπουν υψηλότερες εισφορές -πιθανότατα, όμως, χαμηλότερες από αυτές που ισχύουν σήμερα- και θα οδηγούν σε υψηλότερες συντάξεις. Συγκεκριμένα, η 2η κατηγορία θα προβλέπει εισφορά 250 ευρώ, η 3η 300, η 4η 350, η 5η 400 και η 6η 500 ευρώ.
4 Ελευθερία επιλογής: Ο ασφαλισμένος θα μπορεί να επιλέγει σε ποια κατηγορία θα ασφαλιστεί προσδοκώντας όμως και την αντίστοιχη σύνταξη. Οι ειδικοί σχολιάζουν ότι η ελευθερία επιλογής θα πρέπει να κουμπώσει με την αύξηση των συντελεστών στις κύριες συντάξεις. Διαφορετικά, η ανταποδοτικότητα του νόμου Κατρούγκαλου, αν και ενισχύθηκε μετά τη μείωση της εισφοράς στο 13,3%, δεν δίνει κίνητρο για να επιλέξει ο μη μισθωτός υψηλή ασφαλιστική κατηγορία.
5 Απόλυτη ευελιξία: Ο ελεύθερος επαγγελματίας, ο αυτοαπασχολούμενος επιστήμονας και ο αγρότης θα μπορούν να ανεβοκατεβαίνουν ελεύθερα κατηγορία κάθε χρόνο, σύμφωνα με τα δικά τους κριτήρια. Τα δύο πρώτα χρόνια η αλλαγή κατηγορίας θα επιτρέπεται τον Δεκέμβριο.
6 Πρόνοια για τους νέους επιστήμονες: Το σχέδιο νόμου θα προβλέπει και μια χαμηλή κατηγορία ασφαλίστρων ύψους 130 ευρώ προκειμένου να ενισχυθούν οι νέοι επιστήμονες τα πρώτα πέντε χρόνια της σταδιοδρομίας τους.
7 Φορολογικά οφέλη: Οι ασφαλιστικές εισφορές θα εκπίπτουν από το φορολογητέο εισόδημα. Επίσης οι αλλαγές στις εισφορές, μαζί με τη φορολογική επίδραση της μείωσης του φόρου της πρώτης κλίμακας των 10.000 ευρώ στο 9% από 22% από το 2020, θα έχουν εντέλει θετικό αποτέλεσμα στο εισόδημα των ελεύθερων επαγγελματιών, των αυτοαπασχολούμενων και των αγροτών. Το ετήσιο φορολογικό όφελος υπολογίζεται στα 1.300 ευρώ.
Οπως έχει τονίσει ο υπουργός Εργασίας Γιάννης Βρούτσης, «από τις αλλαγές θα έχουν όλοι όφελος. Οι φορολογικές ελαφρύνσεις υπερκαλύπτουν οποιαδήποτε ασφαλιστική επιβάρυνση. Οι αδικίες αποκαθίστανται και το διαθέσιμο εισόδημα αυξάνεται. Οι διαδικασίες απλουστεύονται, γίνονται ευέλικτες και θα συντελέσουν στην ενίσχυση της εισπραξιμότητας».
■ Αύξηση συντελεστών κύριας σύνταξης: Η επιστημονική επιτροπή μελετά τα νέα ποσοστά αναπλήρωσης που θα αντικαταστήσουν την κλίμακα του νόμου Κατρούγκαλου. Τα ποσοστά αύξησης των συντάξεων δεν έχουν προσδιοριστεί, αλλά θα βρίσκονται σε άμεση συνάρτηση με τα χρόνια ασφάλισης και τη δέσμευση περί περιορισμού της συνταξιοδοτικής δαπάνης. Οπως έδειξε σχετική μελέτη, το συνολικό ετήσιο κονδύλι που μπορεί να εκταμιευτεί δεν ξεπερνά τα 300 εκατ. ευρώ, ώστε να μην ξεφύγει η δαπάνη. Αυτό σημαίνει ότι θα αυξηθεί η αναπλήρωση για όσους έχουν αποχωρήσει ή αποχωρούν με περισσότερα από 30 χρόνια. Μεγαλύτερες αυξήσεις (σύμφωνα με εκτιμήσεις, γύρω στο 3%) θα πρέπει να περιμένουν όσοι έχουν διανύσει πάνω από 38 με 40 έτη ασφαλιστικού βίου.
Οι νέοι συνταξιούχοι από όλα τα πρώην Ταμεία του ιδιωτικού τομέα και το Δημόσιο που έχουν αποχωρήσει μετά τις 13 Μαΐου 2016 και δεν έχουν προσωπική διαφορά θα λάβουν όλο το ποσό της αύξησης αναδρομικά από τις 4 Οκτωβρίου, οπότε δημοσιεύτηκαν οι αποφάσεις του ΣτΕ. Αυξήσεις ενδέχεται να προκύψουν και για όσους από τους παλιούς συνταξιούχους προκύψει αρνητική προσωπική διαφορά, μετά τον νέο επανυπολογισμό της σύνταξής τους. Η αύξηση της ανταποδοτικής σύνταξης ενδεχομένως να απορροφήσει την προσωπική διαφορά των παλιών συνταξιούχων που έχουν μικρές διαφορές και να μπουν και εκείνοι στο πεδίο των δικαιούχων αυξήσεων.
■ Επιστροφή των επικουρικών: Το σύνολο του ποσού που ψαλιδίστηκε το καλοκαίρι του 2016 θα λάβουν πίσω περίπου 450.000 δικαιούχοι επικουρικών συντάξεων μετά την απόφαση του ΣτΕ που έκρινε αντισυνταγματικές τις μειώσεις, αποσυνδέοντας το ύψος των επικουρικών από το άθροισμα των 1.300 ευρώ τον μήνα (κύριες και επικουρικές). Οπως προανήγγειλε ο κ. Βρούτσης, οι αυξήσεις θα ανέρχονται μεσοσταθμικά σε +30%, περίπου 52,5 ευρώ τον μήνα και 630 ευρώ τον χρόνο.
Το συνολικό ετήσιο κόστος των αυξήσεων ανέρχεται σε 300 εκατ. ευρώ και θα επιβαρύνει το Ενιαίο Ταμείο Επικούρησης. Ωστόσο, όπως επισημαίνεται, το κόστος θα βαίνει κάθε χρόνο μειούμενο, καθώς οι παλιοί συνταξιούχοι θα λιγοστεύουν και οι νέοι που συνταξιοδοτούνται με τον νόμο Κατρούγκαλου θα λαμβάνουν χαμηλότερες επικουρικές.
Οι αυξήσεις αναμένεται να καταβληθούν τον Ιανουάριο του 2020 αναδρομικά από τις 4 Οκτωβρίου και θα τρέξουν σε τρεις ταχύτητες:
1. Μεγαλύτερες αυξήσεις θα περιμένουν 139.055 συνταξιούχοι επικουρικής -το 55% αυτών προέρχεται από το πρώην ΙΚΑ- που υπέστησαν τις βαρύτερες απώλειες. Ενας στους πέντε έχασε μεταξύ 50-100 ευρώ, ενώ 5% πάνω από 200 ευρώ μηνιαίως. Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν επίσης 21.618 συνταξιούχοι ναυτικοί, με μέση μείωση 36,54%, όπως και 16.265 δημοτικοί υπάλληλοι, με μέση μείωση 28,81%. Από τις μειώσεις του 2016 επλήγησαν επίσης 8.858 εμποροϋπάλληλοι, με μείωση 41,21%.
2. Στη μεσαία κατηγορία που θα περιμένουν ικανοποιητικές αυξήσεις ανήκουν χιλιάδες πρώην ταξιδιωτικοί, ναυτιλιακοί πράκτορες και τραπεζοϋπάλληλοι που έχασαν έως και το 30% της σύνταξής τους. Ακολουθεί η πολυπληθής κατηγορία των 32.958 συνταξιούχων του Δημοσίου, οι οποίοι υπέστησαν μέση μείωση 7,34%.
3. Στην τελευταία κατηγορία ανήκουν οι συνταξιούχοι οι οποίοι υπέστησαν μειώσεις λίγων ευρώ. Επομένως, οριακές θα είναι και οι αυξήσεις που θα λάβουν.