Νέο τοπίο στη διαχείριση του ιδιωτικού χρέους, με ρεκόρ ρυθμίσεων, μεγαλύτερα «κουρέματα» και μείωση των ληξιπρόθεσμων οφειλών νοικοκυριών και επιχειρήσεων, καταγράφεται το 2024. Σε συνέντευξή της η επικεφαλής της Γενικής Γραμματείας Χρηματοπιστωτικού Τομέα και Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους, Θεώνη Αλαμπάση, παρουσιάζει τις αλλαγές που έχουν επέλθει με την ψήφιση του νέου νόμου (5072/2023) τον περασμένο Δεκέμβριο. Εξηγεί σε τι πλεονεκτεί κάθε εργαλείο διευθέτησης χρέους, αλλά και γιατί ο νόμος Κατσέλη είχε εξελιχθεί σε παγίδα για τους οφειλέτες. Στο άμεσο μέλλον προβλέπει υψηλότερους ρυθμούς έγκρισης αιτήσεων (8 στις 10 για οφειλές έως 250.000 ευρώ) και αναλύει τις προοπτικές των κόκκινων δανείων, καθώς από τη θέση της διαπραγματεύτηκε με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και πέτυχε την εκ νέου ενεργοποίηση -σε εξαιρετικά σύντομο χρόνο- του προγράμματος «Ηρακλής 3» για την απαλλαγή των τραπεζών από τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια.
– Επειτα από μία 15ετία διαδοχικών κρίσεων, πού βρίσκεται το ιδιωτικό χρέος στη χώρα μας;
Με βάση τα στοιχεία που συλλέγουμε, με σκοπό να χαρτογραφήσουμε όσο πληρέστερα γίνεται το ιδιωτικό χρέος, στο τέλος του 2023 το ληξιπρόθεσμο ιδιωτικό χρέος ανήλθε σε 223 δισ. ευρώ. Το 2019 ήταν 233 δισ. Επομένως έχει μια σαφή πτώση. Επιπλέον, πρέπει να τονιστεί και ο δείκτης του ληξιπρόθεσμου ιδιωτικού χρέους προς το συνολικό ιδιωτικό χρέος: εκεί βλέπουμε μείωση 10 ποσοστιαίων μονάδων, από 70% το 2019 σε 60% το 2024, γεγονός που καταδεικνύει ότι υπάρχει σαφέστατη βελτίωση στην αποκατάσταση της εξυπηρέτησης των οφειλών.
– Πού εντοπίζονται τα μεγαλύτερα προβλήματα στη διαχείριση του ιδιωτικού χρέους και πώς αντιμετωπίζονται;
Η διαχείριση του ιδιωτικού χρέους είναι πολυπαραγοντικό ζήτημα με πολλαπλές προκλήσεις. Ιστορικά, ήδη από το 2015 και με τον νόμο 4354 είχαν θεσμοθετηθεί οι εταιρείες διαχείρισης απαιτήσεων για τη διαχείριση των κόκκινων (και μη) δανείων, οι οποίες και χρειάστηκαν ένα ικανό διάστημα για να οργανωθούν αποτελεσματικά.
Με τον νόμο του Δεκεμβρίου 2023 τέθηκε η λειτουργία τους σε νέα βάση, με σαφείς και διαφανείς κανόνες. Και θα μπορούσα να πω ότι τώρα πλέον είναι σε θέση να προβούν σε ουσιαστική διαχείριση των οφειλών, δηλαδή να πραγματώσουν τον σκοπό για τον οποίο εξαρχής συστάθηκαν. Αναμένουμε πιο απτά αποτελέσματα στο άμεσο μέλλον. Ομοίως, και από την πλευρά των οφειλετών πρέπει να γίνει συνείδηση ότι η ουσιαστική διευθέτηση της οφειλής είναι το μόνο που αποτρέπει καταδιωκτικά μέτρα κατά της περιουσίας τους.
Η κατάσταση εμφανίζεται σαφώς βελτιωμένη και στα δύο πεδία, κάτι που μεταφράζεται και στη σαφή πρόοδο των αριθμών του ιδιωτικού χρέους,
Για το μέλλον, δύο θα έλεγα είναι οι καίριες παρεμβάσεις: από τη μια, η συλλογή δεδομένων που θα μας δίνουν τη δυνατότητα να χαράσσουμε πολιτικές. Γι’ αυτό το κομμάτι χτίζουμε ήδη νέα ψηφιακά εργαλεία που θα μας επιτρέπουν την ορθότερη απεικόνιση της κατάστασης και παρακολούθησης του χρέους. Πρόκειται για το Μητρώο Παρακολούθησης Ιδιωτικού Χρέους το οποίο θα συλλέγει έγκυρες πληροφορίες σε πρωτογενές επίπεδο από τον εκάστοτε αρμόδιο φορέα. Και από την άλλη, η οικονομική εκπαίδευση τόσο του ενήλικου πληθυσμού όσο και των νεότερων γενεών ώστε να αποφευχθούν λάθη του παρελθόντος.
Τι προσφέρει κάθε ρύθμιση
– Αν επιχειρούσαμε μια σύγκριση, τι εργαλεία έχουν στη διάθεσή τους οι οφειλέτες; Ποιο ταιριάζει σε ποιους και σε τι βαθμό είναι αποτελεσματικά;
Τα νομικά και φυσικά πρόσωπα έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν τον τρόπο που θα διευθετήσουν τις οφειλές τους. Δηλαδή:
■ Δμερείς συμφωνίες με τράπεζες και servicers.
■ Ρύθμιση οφειλών με ηλεκτρονική αίτηση μέσω του Κώδικα Δεοντολογίας των τραπεζών.
■ Εξωδικαστικός μηχανισμός ρύθμισης οφειλών.
■ Διαδικασία εξυγίανσης για τις επιχειρήσεις.
■ Πάγιες ρυθμίσεις σε Εφορία και ασφαλιστικά ταμεία.
Αυτά είναι τα βασικότερα εργαλεία τα οποία παρέχουν τη δυνατότητα της αποτελεσματικής διευθέτησης των οφειλών.
Αν έπρεπε να δώσω μια συμβουλή σχετικά με τις διαθέσιμες δυνατότητες ρύθμισης, θα έλεγα αυτό: η κάθε υπόθεση δεν είναι ίδια με την άλλη. Ο κάθε δανειολήπτης, αφού αξιολογήσει τις συνθήκες (το μέγεθος της περιουσίας του, τα εισοδήματά του, τις δυνατότητες καταβολής μηνιαίων δόσεων αλλά και ποσού άπαξ από ίδια κεφάλαια ή μέσω ρευστοποίησης κάποιου ακινήτου) κρίνει ποιος δρόμος είναι ο καταλληλότερος για αυτόν.
Ο εξωδικαστικός μηχανισμός είναι μια πιο αυτόματη διαδικασία, αλλά παράγει μηνιαίες δόσεις με δυνατότητα «κουρέματος».
Σε ό,τι αφορά στις διμερείς ρυθμίσεις, εκσυγχρονίσαμε ήδη, με νομοθετική πρωτοβουλία, τον τρόπο με τον οποίο πλέον οι δανειολήπτες μπορούν να ρυθμίσουν απευθείας το δάνειό τους με το εκάστοτε χρηματοπιστωτικό ίδρυμα, μέσω της λειτουργίας της ψηφιακής πλατφόρμας του Κώδικα Δεοντολογίας. Οι διμερείς ρυθμίσεις μπορούν εν δυνάμει να προσφέρουν μεγαλύτερη έκπτωση με εφάπαξ καταβολή ή με μεγάλη προκαταβολή, δυνατότητα πώλησης ή εισφοράς ακινήτου προς μερική ή ολική εξόφληση του χρέους κ.ο.κ.
Ωστόσο, πάντοτε τονίζω το εξής ως προς το τι μπορεί να αναμένει ένας οφειλέτης ρεαλιστικά: όλες οι ρυθμίσεις δανείων αξιολογούν όχι μόνο την τρέχουσα ικανότητα αποπληρωμής του οφειλέτη σε επίπεδο εισοδημάτων, αλλά και την αξία της περιουσίας του, δεδομένου ότι δομική αρχή κάθε ρύθμισης είναι ο κανόνας της μη χειροτέρευσης της θέσης του πιστωτή, δηλαδή τι θα λάμβανε σε υποθετικό σενάριο ρευστοποίησης.
«Πολύτιμο εργαλείο»
– Να σταθούμε στον Εξωδικαστικό: ύστερα από έξι χρόνια λειτουργίας, έχει αναπτύξει σταθερή δυναμική. Εχει μπει όμως στη ζωή των νοικοκυριών και επιχειρήσεων που έχουν ανάγκη να βάλουν σε τάξη τα χρέη τους;
Κατ’ αρχάς να πούμε ότι έξι χρόνια πίσω ήταν σε λειτουργία ο πρώτος Εξωδικαστικός του Ν. 4469/2017, ο οποίος ήταν ένα εντελώς άλλο εργαλείο, διαφορετικής φιλοσοφίας από τον τελευταία θεσμοθετημένο εξωδικαστικό μηχανισμό (Ν.4738/2020) και ένα εργαλείο που δεν απέδωσε ιδιαίτερα: στα 4 έτη λειτουργίας του υλοποιήθηκαν εν συνόλω 2.200 ρυθμίσεις, αριθμός που στον νέο Εξωδικαστικό, τον τελευταίο αρκετό καιρό, επιτυγχάνεται μόλις σε διάστημα διμήνου, αφού ο μέσος όρος ρυθμίσεων μηνιαία ξεπερνά πλέον τις 1.100.
Καθίσταται λοιπόν σαφές ότι παρά τις όποιες δυσκολίες, ο Εξωδικαστικός εξελίχθηκε σε πολύτιμο εργαλείο για φυσικά και νομικά πρόσωπα, που δίνει πράγματι λύσεις.
Μέχρι σήμερα, μέσω του Εξωδικαστικού 16.704 οφειλέτες έχουν ρυθμίσει επιτυχώς τις οφειλές τους, οι οποίες αντιστοιχούν σε 5,92 δισ. ευρώ αρχικών οφειλών. Για να γίνει αυτό, υπήρξαν συνεχείς παρεμβάσεις ώστε να μειωθεί η προσκόμιση δικαιολογητικών (τώρα χρειάζεται η προσκόμιση μόλις δύο), να απλοποιηθεί από τεχνικής απόψεως η υποβολή της αίτησης και φυσικά να χρησιμοποιηθεί από τους πιστωτές – χρηματοδοτικούς φορείς ως ένα γρήγορο και αυτόματο εργαλείο χορήγησης πρότασης ρύθμισης.
Στους αμέσως επόμενους μήνες προσβλέπουμε και σε ακόμα υψηλότερες επιδόσεις, δεδομένων των πολλών αιτήσεων που είδαμε το τελευταίο τρίμηνο να εισρέουν στον Εξωδικαστικό, αλλά και της δέσμευσης από πλευράς πιστωτών για 80% εγκρισιμότητα στις αιτήσεις με εύρος οφειλών έως 250.000 ευρώ, από 73% που έχει φτάσει σήμερα.
– Πολλοί οφειλέτες συναντούσαν δυσκολίες να κάνουν χρήση και ρύθμιση μέσω της πλατφόρμας. Θα αλλάξει κάτι;
Θα ανατρέξω πάλι στους αριθμούς, οι οποίοι μας δείχνουν, κατά το τελευταίο τετράμηνο ειδικά, μια μεγάλη και ολοένα αυξανόμενη εισροή νέων αιτήσεων στην πλατφόρμα. Φαίνεται ότι οι οφειλέτες επιζητούν τη λύση του αλγορίθμου.
Οσον αφορά στη χρήση της πλατφόρμας, ας μην ξεχνάμε ότι χρειάζεται δεδομένα για να μπορέσει να κάνει ο αλγόριθμος τους απαραίτητους υπολογισμούς περιουσίας και εισοδημάτων, επομένως δεν θα μπορούσε εκ των πραγμάτων να εξαντλείται σε λίγα «κλικ». Ωστόσο, ήδη και σήμερα, όλη η διαδικασία (δηλαδή η συμπλήρωση και υποβολή της αίτησης) είναι αυτοματοποιημένη. Παράλληλα, παρέχονται πληροφορίες και οδηγίες σε κάθε στάδιο της αίτησης. Υπάρχουν αναλυτικοί οδηγοί αλλά και σχετικό βίντεο που δείχνει βήμα-βήμα πώς γίνεται μία αίτηση.
Από εκεί και πέρα, είναι στη διάθεση των πολιτών ένα μεγάλο δίκτυο εξυπηρέτησης εντός της Γραμματείας, με ερωτήματα που τίθενται από τους χρήστες και απαντώνται από τους χειριστές μέσα από την πλατφόρμα του Εξωδικαστικού, αλλά και το δίκτυο ψηφιακής εξυπηρέτησης MyEGDIXlive, όπου πολίτες μέσω τηλεφώνου ή τηλεδιάσκεψης κλείνουν άνω των 4.000 ραντεβού μηνιαίως.
Για το μέλλον, στο πλαίσιο σχετικού έργου ενταγμένου στο Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, αναμένεται να υλοποιηθούν τεχνικές αναβαθμίσεις για την περαιτέρω απλούστευση της διαδικασίας της αίτησης.
Μείωση 20 δισ. στα κόκκινα δάνεια
– Υπάρχει ένα αξιοσημείωτο «στοκ» ιδιωτικού χρέους στα χέρια των εταιρειών διαχείρισης. Κόκκινα δάνεια έφυγαν από τις τράπεζες αλλά παραμένουν στην οικονομία. Πώς βλέπετε να εξελίσσεται;
Υπάρχει πράγματι μεγάλος όγκος δανείων στα χέρια των εταιρειών διαχείρισης. Ωστόσο βλέπουμε την τελευταία τριετία (από το 2021 και μετά) να μειώνεται το «κόκκινο» στοκ δανείων. Χαρακτηριστικ,ά το 2021 έκλεισε με 79,7 δισ. ευρώ, το 2022 με 70,7 δισ. και το 2023 με 59,2 δισ. Υπάρχει σταδιακή βελτίωση, με αποκατάσταση κόκκινων δανείων ή και ρύθμιση προκειμένου να «θεραπευτούν» και να σταματήσουν να χαρακτηρίζονται μη εξυπηρετούμενα. Ενδεικτικά, τον Μάρτιο του 2024 πραγματοποιήθηκαν ρυθμίσεις για περίπου 8.000 οφειλέτες, ύψους 351 εκατ. ευρώ.
Παράλληλα υπάρχει και η πλατφόρμα του Κώδικα Δεοντολογίας, αλλά και ο εξωδικαστικός μηχανισμός για τη ρύθμιση των χρεών. Από τα περίπου 6 δισ. αρχικών οφειλών που έχουν ρυθμιστεί μέσω Εξωδικαστικού, περίπου 2 δισ. είναι για οφειλές προς χρηματοδοτικούς φορείς.
– Θα δώσει λύση η αναχρηματοδότηση δανείων;
Εν μέρει, ναι. Ο νέος νόμος άνοιξε τον δρόμο για την αναχρηματοδότηση των δανείων μέσω των εταιρειών παροχής πιστώσεων. Μόλις πρόσφατα η Τράπεζα της Ελλάδος εξέδωσε την απλοποιημένη διαδικασία αδειοδότησης, επομένως προσδοκούμε στο άμεσο μέλλον να ξεκινήσουν τη δραστηριοποίησή τους οι εν λόγω εταιρείες.
Είναι κάτι που θεωρούμε ότι θα ενισχύσει τον ανταγωνισμό προσφέροντας σε ιδιώτες και επιχειρήσεις περισσότερες επιλογές αναχρηματοδότησης, χρηματοδότηση επενδύσεων, στέγασης και κατανάλωσης.
Πρακτικά, ο οφειλέτης ο οποίος δεν είχε πρόσβαση μέχρι σήμερα στον τραπεζικό δανεισμό λόγω της ύπαρξης του μη εξυπηρετούμενου δανείου, θα μπορεί να επιτυγχάνει μια επωφελή συμφωνία με τον servicer καταβάλλοντας εφάπαξ το ποσό, με δυνατότητα παροχής έκπτωσης («discount pay off») μέσω του νέου δανεισμού, εφόσον φυσικά η τρέχουσα οικονομική του κατάσταση επιτρέπει την παροχή του νέου αυτού δανείου.
– Πολύς κόσμος επιμένει να κάνει σύγκριση με το προηγούμενο καθεστώς του νόμου Κατσέλη, θεωρώντας επωφελέστερο το παλαιό σύστημα…
Ο νόμος Κατσέλη πράγματι προσέφερε ένα προσωρινό καταφύγιο για πάρα πολλούς δανειολήπτες, αφού έδινε αναστολή των καταδιωκτικών μέτρων από την κατάθεση της αίτησης και μέχρι την εκδίκαση. Ετσι, αποτέλεσε έναν δημοφιλή νόμο, αφού συνέρρεαν κατά χιλιάδες για τη χορήγηση προσωρινής αναστολής καταδιωκτικών μέτρων, η οποία μάλιστα διαρκούσε επί σειρά πολλών ετών λόγω καθυστερήσεων στον ορισμό δικασίμου.
Ωστόσο, το τελικό αποτέλεσμα το δείχνουν οι αριθμοί: ένα πολύ μεγάλο ποσοστό, περίπου 42%, κρίθηκε από τα δικαστήρια ότι δεν είναι επιλέξιμο για να μπει στην προστασία του Ν. 3869.
Ολες αυτές οι οφειλές επιβαρύνθηκαν αναδρομικά με τόκους υπερημερίας, καθώς κρίθηκε ότι το προσωρινό πάγωμα δεν έπρεπε εντέλει να δοθεί.
Ακόμα και αν το πλαίσιο αυτό είχε μια αναγκαιότητα την εποχή που θεσμοθετήθηκε, η έλλειψη δικλίδων ασφαλείας (άρση τραπεζικού και φορολογικού απορρήτου, παροχή αναστολών για μακρό χρονικό διάστημα χωρίς οριστική διευθέτηση κ.λπ.) οδήγησε στη μαζική εισροή αιτήσεων και εντέλει στη διόγκωση του συσσωρευμένου στον νόμο αυτό ιδιωτικού χρέους.
– Πώς μπορούμε ως κοινωνία να μην επαναλάβουμε τα λάθη του παρελθόντος;
Σίγουρα μαθαίνοντας από αυτά και χτίζοντας νέα κουλτούρα και συμπεριφορές. Απαιτείται κατάλληλος σχεδιασμός και σχετική εκπαίδευση. Σχεδιασμός με μακροπροληπτικά μέτρα που θα μειώνουν τους κινδύνους που προκύπτουν από την άνευ όρων και κριτηρίων πιστωτική επέκταση. Και εκπαίδευση, με την κατανόηση οικονομικών εννοιών και κινδύνων, που είναι μέρος αυτού που ονομάζουμε χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός.
– Στο πεδίο της χρηματοδότησης πάντα, υπάρχει περιθώριο παρέμβασης; Θα δοθούν νέα δάνεια;
Κατ’ αρχάς να σημειωθεί ότι κατά το παρελθόν (συγκεκριμένα το 2017) περίπου 1 στα 2 δάνεια ήταν μη εξυπηρετούμενο. Γίνεται κατανοητό ότι λόγω του ιστορικού αθέτησης, η πρόσβαση σε νέα χρηματοδότηση για έναν σημαντικό αριθμό δανειοληπτών είναι εξαιρετικά δυσχερής. Ερευνα της ΕΚΤ δείχνει ότι υπάρχει έντονη διστακτικότητα σχετικά με τη χρηματοδότηση των ελληνικών μικρομεσαίων επιχειρήσεων, με τους όρους δανειοδότησης να είναι ιδιαίτερα αυστηροί, έχοντας ως κριτήριο τις υψηλές εξασφαλίσεις. Ως εκ τούτου, έχουμε και υψηλά ποσοστά απόρριψης δανεισμού σε αυτή την ομάδα.
Ομοίως συντηρητικά είναι τα δεδομένα και στους ιδιώτες και στα στεγαστικά δάνεια, αφού το 2023 οι 4 συστημικές τράπεζες εμφάνισαν είτε συρρίκνωση είτε μη μεταβολή στη στεγαστική πίστη.
Στη μεγάλη εικόνα, και με δεδομένη την υφιστάμενη οικονομική ανάπτυξη, οι τράπεζες θα πρέπει να εστιάσουν στον βασικό ρόλο τους, που δεν είναι άλλος από την πιστωτική επέκταση.
Διαβάστε ακόμη
Τι μπορείτε να κάνετε αν καθυστερούν να σας καταβάλουν το ενοίκιο
Ηλεκτρικό ρεύμα: Από τις πράσινες στις (ξεχασμένες) πορτοκαλί κιλοβατώρες
Πετρέλαιο: Ποιοι και γιατί βλέπουν θερμό καλοκαίρι – Τι θα γίνει με τις τιμές
Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο ΘΕΜΑ