Της Μαίρης Λαμπαδίτη
Πώς θα σας φαινόταν αν σε δύο-τρεις δεκαετίες το βραβείο του υπαλλήλου του μήνα θα απονεμόταν σε ένα ρομπότ, το οποίο ούτε δεδουλευμένα θα διεκδικεί ούτε θα κατεβαίνει σε απεργία;
Ολο και περισσότερα ρομπότ χρησιμοποιούνται παγκοσμίως τα τελευταία χρόνια αντικαθιστώντας εργαζομένους, με στόχο την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και τη μείωση του κόστους εργασίας. Κι αν όλα σας φαίνονται δανεισμένα από ταινίες επιστημονικής φαντασίας, υπάρχει κι άλλο σασπένς. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, η ισχυρή τεχνητή νοημοσύνη πρόκειται να τελειοποιηθεί το 2040 απαξιώνοντας την ανθρώπινη. Η λεγόμενη ψηφιακή εποχή (τέταρτη Βιομηχανική Επανάσταση) θα επηρεάσει σύντομα τον κόσμο της εργασίας, ακόμα και την αγορά εργασίας στην Ελλάδα, λες και δεν έφταναν η ανεργία και η απορρύθμιση που έχει υποστεί στα χρόνια των μνημονίων.
Επιστήμονες και καθηγητές Δικαίου έχουν αρχίσει να αναρωτιούνται «τι μορφή θα έχει η απεργία στην ψηφιακή εποχή και αν θα πρέπει να αλλάξει το Εργατικό Δίκαιο». Στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μάλιστα συζητήθηκε πρόσφατα το ενδεχόμενο φορολόγησης των ρομπότ όπως συμβαίνει με όλους τους υπόλοιπους μισθωτούς.
Ενδιαφέρουσα προσέγγιση σε αυτά τα νέα δεδομένα της αγοράς εργασίας επιχειρεί η μελέτη του ομότιμου καθηγητή του Παντείου Σάββα Ρομπόλη και του υποψήφιου διδάκτορα Βασίλειου Μπέτση, η οποία αναφέρει ότι η χρήση της Ρομποτικής αυξάνει κατά 30% το επίπεδο παραγωγικότητας των επιχειρήσεων και μειώνει το κόστος εργασίας κατά 18%-33% στη μεταποίηση, συνθήκη που οδηγεί στη βελτίωση του επιπέδου ανταγωνιστικότητας, με αποτέλεσμα η ίδια ποσότητα των προϊόντων, που εμπεριέχει και τη βελτίωση της ποιότητάς τους, να παράγεται με λιγότερους εργαζομένους. Και αυτό γιατί οι νέες τεχνολογίες της Ρομποτικής, των υπολογιστών και της τεχνητής νοημοσύνης διευρύνουν την αυτοματοποίηση στην παραγωγική διαδικασία και αυξάνουν, ως εκ τούτου, το επίπεδο της παραγωγικότητας των επιχειρήσεων. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Διεθνούς Ομοσπονδίας Ρομποτικής, το 2015 τα βιομηχανικά ρομπότ ήταν 1,6 εκατομμύρια, με προοπτική μέχρι το τέλος του 2019 ο συνολικός αριθμός τους στη διεθνή οικονομία να φτάσει τα 2,6 εκατομμύρια.
Πιο συγκεκριμένα, τις ΗΠΑ ο αριθμός των ρομπότ στη βιομηχανία ανέρχεται σε 300.000 ενώ στις πέντε μεγαλύτερες οικονομίες της Ευρωπαϊκής Ενωσης (Γερμανία, Γαλλία, Ισπανία, Ιταλία, Αγγλία), σύμφωνα με τη Διεθνή Ομοσπονδία Ρομποτικής, σε 340.000. Στην Κίνα μάλιστα ο αριθμός των ρομπότ εκτιμάται ότι ανέρχεται στα 420.000.
Με άλλα λόγια, στο σύνολο της βιομηχανίας, στη Ν. Κορέα και τις ΗΠΑ αντιστοιχούν 411 ρομπότ ανά 10.000 εργαζομένους, ενώ στην Ιαπωνία 213, στη Γερμανία 170, στην Ταϊβάν 159 και στη Γαλλία 126.
Οι επιπτώσεις της Ρομποτικής στην αγορά εργασίας θα πάρουν τέτοιες διαστάσεις ώστε μέχρι το 2030 εκτιμάται ότι τα ρομπότ θα υπερβούν την ευφυΐα και τις δεξιότητες των εργαζομένων, θα αυτονομηθούν λειτουργικά και θα αυτοεπισκευάζονται.
Παρότι δε οι περισσότεροι ειδικοί καθησυχάζουν τους εργαζομένους και τους συμβουλεύουν να μην είναι φοβικοί με τις νέες τεχνολογίες, οι προβλέψεις για την αύξηση της ανεργίας σε παγκόσμιο επίπεδο εξαιτίας των ρομπότ είναι ανησυχητικές.
Η δυσοίωνη εκτίμηση στην οποία καταλήγει η μελέτη είναι ότι το 38% των θέσεων εργασίας θα αντικατασταθεί από τα ρομπότ και το ύψος των μισθών που θα χαθούν υπολογίζεται ότι υπερβαίνει τα 15 τρισ. ευρώ. Αυτό το αστρονομικό ποσό στο μέλλον δεν θα φορολογείται, ούτε θα υπόκειται σε ασφαλιστικές κρατήσεις, με αποτέλεσμα τα κράτη να έχουν τεράστια απώλεια εσόδων.
Στο πλαίσιο αυτών των εξελίξεων κατατέθηκε το 2017 στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σχέδιο ψηφίσματος από την Επιτροπή Νομικών Υποθέσεων προκειμένου «να αναγνωριστούν τα ρομπότ ως ηλεκτρονικά πρόσωπα» και ως εκ τούτου οι ιδιοκτήτες-εργοδότες της συνεχώς αυξανόμενης στρατιάς των ρομποτικών εργατών να πληρώνουν γι’ αυτά φόρους και ασφαλιστικές εισφορές. Ομως, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αποφάσισε κατά πλειοψηφία την απόρριψη της πρότασης φορολόγησης των ιδιοκτητών των ρομπότ, θεωρώντας ότι «το ζήτημα είναι πρόωρο και πολύπλοκο και κάτι τέτοιο θα μπορούσε να υλοποιηθεί σε 50 χρόνια».
Την υποχώρηση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου επέκρινε ο ιδρυτής της Microsoft Μπιλ Γκέιτς, o οποίος υποστήριξε ότι «η εργασία των ρομπότ πρέπει να φορολογείται όπως η ανθρώπινη εργασία», γιατί διαφορετικά οι κατασκευαστές και οι ιδιοκτήτες των ρομπότ θα αποκομίζουν τα τεράστια κέρδη που θα παράγει η αυτοματοποιημένη εργασία χωρίς να καταβάλλουν φόρους στο κράτος και ασφαλιστικές εισφορές στα ταμεία κοινωνικής ασφάλισης προκειμένου να χρηματοδοτηθούν η επιδότηση ανεργίας των ανέργων λόγω της χρήσης των ρομπότ, καθώς και η επιμόρφωση, η επανεκπαίδευση και η επανένταξή τους στην αγορά εργασίας. Με άλλα λόγια, παρά την απόρριψη της πρότασης φορολόγησης των ιδιοκτητών των ρομπότ, η συζήτηση για τις επιπτώσεις της Ρομποτικής στην οικονομία και την κοινωνία έχει ανάψει σε πολλά επίπεδα. Οι κύριοι Ρομπόλης και Μπέτσης θεωρούν ότι για να μειωθούν οι επιπτώσεις της «απασχόλησης» των ρομπότ, ο πρόσθετος παραγωγικός πλούτος, λόγω της χρήσης των ρομπότ στη βιομηχανία και την οικονομία, απαιτείται να κατανεμηθεί ως κοινωνικό κεφάλαιο σε είδος (μείωση του χρόνου εργασίας χωρίς μείωση των αποδοχών) και σε χρήμα (χρηματοδότηση της κοινωνικής ασφάλισης και του κράτους για την επανένταξη των ανέργων στην αγορά εργασίας).