του Μάριου Ροζάκου
Αντιμέτωπη με 10 μεγάλες προκλήσεις θα βρεθεί η ελληνική οικονομία την πρώτη μεταμνημονιακή χρονιά που μόλις ξεκίνησε μέσα σε ένα περιβάλλον έξαρσης της διεθνούς αβεβαιότητας. Η αβεβαιότητα για τον κρατικό προϋπολογισμό τροφοδοτείται και από εγχώριους παράγοντες, όπως οι δικαστικές αποφάσεις που ακυρώνουν μνημονιακές περικοπές στις συντάξεις και την κατάργηση των δώρων σε συντάξεις και μισθούς του Δημοσίου.
Οι φιλόδοξες προβλέψεις για την ανάπτυξη και τις επενδύσεις και οι απαιτητικοί στόχοι για το πρωτογενές πλεόνασμα βάζουν με το «καλημέρα» ψηλά τον πήχη των απαιτήσεων για την πορεία της οικονομίας, η οποία θα πρέπει να περάσει αλώβητη από τις συμπληγάδες των εκλογικών αναμετρήσεων και των καθυστερήσεων στην υλοποίηση των μεταμνημονιακών δεσμεύσεων προκειμένου να κερδίσει την εμπιστοσύνη των επενδυτών. Η επιστροφή του Ελληνικού Δημοσίου στις αγορές με βιώσιμους όρους, η σημαντική μείωση των κόκκινων δανείων στις ελληνικές τράπεζες, το νέο πλαίσιο που θα διαδεχθεί τις διατάξεις του νόμου Κατσέλη για την προστασία της πρώτης κατοικίας από πλειστηριασμούς, η αύξηση του κατώτατου μισθού και η αποφυγή της μείωσης του αφορολόγητου ορίου είναι μερικά ακόμα μεγάλα στοιχήματα της νέας χρονιάς.
1. Δικαστικές αποφάσεις για συντάξεις και δώρα στο Δημόσιο
Μια σειρά δικαστικών αποφάσεων που έχουν ήδη εκδοθεί ή αναμένεται να εκδοθούν τους επόμενους μήνες (με κρισιμότερη την απόφαση του ΣτΕ για τη συνταγματικότητα ή μη του νόμου Κατρούγκαλου) αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες πηγές αβεβαιότητας για τον Προϋπολογισμό του 2019, καθώς μπορεί να τινάξει στον αέρα μεγάλο μέρος των μνημονιακών μειώσεων των ετών 2012, 2015 και 2016 στις συντάξεις, την κατάργηση της 13ης και 14ης σύνταξης και του 13ου και 14ου μισθού στο Δημόσιο. Μάλιστα, εάν το σκεπτικό των δικαστηρίων ανοίξει τον δρόμο και για τη διεκδίκηση αναδρομικών, τότε το συνολικό δημοσιονομικό κόστος εκτιμάται ότι μπορεί να φτάσει τα 12 δισ. ευρώ, προκαλώντας προβλήματα στην εκτέλεση του Προϋπολογισμού.
Στην πρώτη έκθεση μεταμνημονιακής εποπτείας η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προειδοποίησε ότι σε περίπτωση που ακυρωθούν από τη Δικαιοσύνη οι μνημονιακές περικοπές, η κυβέρνηση θα πρέπει να είναι έτοιμη να λάβει ισοδύναμα μέτρα. Ο Προϋπολογισμός του 2019 δεν προβλέπει, όμως, ούτε ένα ευρώ ως μαξιλάρι ασφαλείας για την περίπτωση αυτή.
2. Εκλογικές αναμετρήσεις
Οι τρεις κάλπες που θα στηθούν το 2019 για εθνικές, ευρωεκλογές και αυτοδιοικητικές εκλογές αποτελούν άλλη μία σημαντική πηγή αβεβαιότητας στα μάτια πολλών αναλυτών και επενδυτών. Η βασική ανησυχία είναι ότι ο εκλογικός πυρετός θα επιβραδύνει (ακόμα περισσότερο) ή θα παγώσει την εφαρμογή των μεταμνημονιακών δεσμεύσεων και θα εντείνει την παροχολογία.
3. Υλοποίηση των μεταμνημονιακών δεσμεύσεων
Η συνεδρίαση του EuroWorking Group την Πέμπτη σηματοδότησε το τέλος της περιόδου χάριτος για την κυβέρνηση όσον αφορά την εφαρμογή των μεταμνημονιακών δεσμεύσεών της στις οποίες έχει καθυστερήσει σημαντικά. Τα τεχνικά κλιμάκια των δανειστών θα επιστρέψουν στην Αθήνα και στις 21 του μηνός θα ακολουθήσουν οι επικεφαλής ώστε να ξεκινήσει επισήμως η δεύτερη μεταμνημονιακή αξιολόγηση και να συνταχθεί η σχετική έκθεση η οποία θα δημοσιοποιηθεί στις 27 Φεβρουαρίου. Η ελληνική πλευρά καλείται να παρουσιάσει στους δανειστές πρόοδο στις ιδιωτικοποιήσεις (με έμφαση στο Ελληνικό), στη στρατηγική αποεπένδυσης του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ) από τις ελληνικές τράπεζες, στην πώληση των λιγνιτικών μονάδων της ΔΕΗ, στην αποπληρωμή των ληξιπρόθεσμων οφειλών του Δημοσίου, στη στελέχωση της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ), στην επιλογή των νέων γενικών γραμματέων των υπουργείων κ.ά.
Όπως έγραφε χθες το newmoney.gr, οι ελεγκτές των θεσμών έχουν εντοπίσει καθυστερήσεις σε τέσσερα μέτωπα, τα οποία βρίσκονται στην καρδιά της δεύτερης μεταμνημονιακής αξιολόγησης, τα οποία δεν είναι άλλα από το διάδοχο πλαίσιο του νόμου Κατσέλη, τη μείωση των κόκκινων δανείων, τις ιδιωτικοποιήσεις και τα ληξιπρόθεσμα χρέη του Δημσίου προς ιδιώτες.
Σε αντίθεση με την πρώτη έκθεση, η δεύτερη είναι καθοριστικής σημασίας γιατί από αυτή εξαρτάται η εκταμίευση της πρώτης δόσης, ύψους περίπου 600 εκατ. ευρώ, από τα κέρδη που αποκόμισαν η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και οι εθνικές κεντρικές τράπεζες της Ευρωζώνης από ελληνικά ομόλογα. Το θέμα θα συζητηθεί πιθανότατα στο Eurogroup της 11ης Μαρτίου. Νωρίτερα το ΔΝΤ αναμένεται να ανακοινώσει τη δική του έκθεση για την Ελλάδα, η οποία εκφράζονται φόβοι ότι θα περιλαμβάνει επικριτικές αναφορές για θέματα όπως η μη περικοπή των συντάξεων και θα επηρεάσει δυσμενώς τις αγορές.
4. Αντικατάσταση νόμου Κατσέλη, αύξηση κατώτατου μισθού, ΦΠΑ νησιών
Η επίτευξη συμφωνίας μεταξύ κυβέρνησης, τραπεζών και ευρωπαϊκών θεσμών για το νομοθετικό πλαίσιο που θα διαδεχθεί τις διατάξεις του νόμου Κατσέλη για την προστασία της πρώτης κατοικίας αποτελεί κρίσιμο στοίχημα τόσο για την τήρηση των μεταμνημονιακών δεσμεύσεων της χώρας όσο και για την υπέρβαση των προβλημάτων που αντιμετωπίζει ο τραπεζικός τομέας. Το ζήτημα αυτό και η αύξηση του κατώτατου μισθού ξεχωρίζουν από τις υπόλοιπες μεταμνημονιακές δεσμεύσεις γιατί έχουν μεγάλο οικονομικό αλλά και κοινωνικό αντίκτυπο.
Οι διατάξεις του νόμου Κατσέλη παρατάθηκαν μέχρι τα τέλη Φεβρουαρίου ώστε να διαμορφωθεί το νέο πλαίσιο που θα βασίζεται στο μοντέλο του κυπριακού προγράμματος «Εστία», όπου το Δημόσιο επιδοτεί, με εισοδηματικά και περιουσιακά κριτήρια, μέρος της δόσης του στεγαστικού δανείου που δεν μπορούν να καλύψουν οι δανειολήπτες.
Ψηλά στην ατζέντα της κυβέρνησης, αλλά και των δανειστών, βρίσκεται επίσης η αύξηση του κατώτατου μισθού. Οι ευρωπαϊκοί θεσμοί έχουν διαμηνύσει ότι η αύξηση δεν πρέπει να είναι μεγαλύτερη από αυτή που επιτρέπουν η παραγωγικότητα και η ανταγωνιστικότητα της χώρας. Η κυβέρνηση έχει εξαγγείλει την κατάργηση του υποκατώτατου μισθού για τους νέους, ενώ τα σενάρια που κυκλοφορούν κάνουν λόγο για αύξηση του κατώτατου ακόμα και κατά σχεδόν 50 ευρώ, από τα 586,08 στα 632,96 ευρώ μεικτά. Η υπουργός Εργασίας Εφη Αχτσιόγλου θα υποβάλει την εισήγησή της στο Υπουργικό Συμβούλιο στο δεύτερο δεκαπενθήμερο του μήνα.
Ξεχωριστή περίπτωση αποτελεί η οριστική κατάργηση του μειωμένου ΦΠΑ στα νησιά, η οποία είχε αναβληθεί το καλοκαίρι προκαλώντας εμπλοκή στην εκταμίευση της τελευταίας δανειακής δόσης του 3ου Μνημονίου εξαιτίας του βέτο που έθεσε η Γερμανία. Τότε ο υπουργός Οικονομικών Ευκλείδης Τσακαλώτος είχε δεσμευτεί ότι το μέτρο θα εφαρμοστεί από το 2019. Η κυβέρνηση δίνει τώρα νέα παράταση στους μειωμένους συντελεστές στα πέντε νησιά που πλήττονται περισσότερο από την προσφυγική κρίση, κάτι για το οποίο εκφράζονται φόβοι ότι μπορεί να προκαλέσει αντιδράσεις στο Γερμανικό Κοινοβούλιο όταν συζητηθεί η επιστροφή των κερδών των ελληνικών ομολόγων.
5. Ανάπτυξη και προσέλκυση επενδύσεων
Η πρόβλεψη του κρατικού προϋπολογισμού για ανάπτυξη 2,5% και αύξηση των ιδιωτικών επενδύσεων κατά 11,9% σε μια εκλογική χρονιά με έξαρση της αβεβαιότητας στην παγκόσμια οικονομία κρίνεται φιλόδοξη.
6. Πρωτογενές πλεόνασμα
Η υπεραπόδοση των προηγουμένων ετών, χάρη στην υπερφορολόγηση που ισοπέδωσε ιδίως τη μεσαία τάξη, δεν εγγυάται ότι ο στόχος για πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ θα επιτευχθεί φέτος. Ο Προϋπολογισμός προβλέπει οριακή υπέρβαση του στόχου κατά 199 εκατ. ευρώ, συνεπώς δεν υπάρχει περιθώριο αστοχιών.
7. Εξοδος στις αγορές
Κεντρικό στοίχημα για την ελληνική οικονομία είναι η επιστροφή στις αγορές το 2019. Η πρώτη μεταμνημονιακή έκδοση ομολόγου (πιθανότατα 5ετούς διάρκειας) αναμένεται να επιχειρηθεί μέσα στο πρώτο τρίμηνο του έτους και στόχος είναι να ακολουθήσει τουλάχιστον άλλη μία. Η χρηματοδοτική στρατηγική του Οργανισμού Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους (ΟΔΔΗΧ) περιλαμβάνει τρία σενάρια βάσει των οποίων η χώρα μας θα εκδώσει νέα ομόλογα ύψους 3, 5 ή 7 δισ. ευρώ και θα χρησιμοποιήσει αντιστοίχως 5, 2,4 ή 1,1 δισ. ευρώ από το μαξιλάρι διαθεσίμων. Ωστόσο, το διεθνές περιβάλλον μοιάζει με κινούμενη άμμο και οι επενδυτές δείχνουν να αντιμετωπίζουν με μεγάλη επιφυλακτικότητα την Ελλάδα, όπως φάνηκε μετά την εκτόνωση της ιταλικής κρίσης.
8. Μείωση των κόκκινων δανείων
Η δραστική αντιμετώπιση του μείζονος προβλήματος των κόκκινων δανείων είναι κομβική προτεραιότητα για την κυβέρνηση, η οποία προωθεί τη λύση της δημιουργίας εταιρείας ειδικού σκοπού (Asset Protection Scheme, APS) που θα στηρίξει την τιτλοποίηση κόκκινων δανείων ύψους έως 20 δισ. ευρώ με κρατική εγγύηση. Οι τράπεζες έχουν δεσμευτεί να μειώσουν το ποσοστό των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων περίπου στο 20% μέχρι το 2021 και να πραγματοποιήσουν 25.000 πλειστηριασμούς το 2019, βγάζοντας στο σφυρί ακίνητα αξίας 2 δισ. ευρώ. Μία ακόμη πρόκληση για τα εγχώρια χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και την κυβέρνηση είναι η πλήρης άρση των capital controls.
9. Αφορολόγητο όριο
Ενα από τα θέματα που θα κυριαρχήσουν στην πολιτική ατζέντα εν όψει των εθνικών εκλογών θα είναι η ήδη ψηφισμένη μείωση του αφορολόγητου ορίου από το 2020. Εάν δεν αποφευχθεί το μέτρο, η ετήσια επιβάρυνση για τους πολίτες θα φτάσει τα 650 ευρώ. Το θέμα θα κριθεί σε ένα σκηνικό πολύ διαφορετικό από το σημερινό, καθώς θα έχουν μεσολαβήσει ευρωεκλογές και εθνικές εκλογές.
10. Διεθνές περιβάλλον
Οπως επισήμανε η Alpha Bank σε πρόσφατη ανάλυσή της για τις προκλήσεις της νέας χρονιάς, «το διεθνές οικονομικό περιβάλλον έχει γίνει λιγότερο ευνοϊκό και πιο ευμετάβλητο» και το 2019 η παγκόσμια ζήτηση ενδέχεται να περιοριστεί. Πρόσθετες αρνητικές εξελίξεις μπορεί να προκύψουν από την πιθανή αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ενωση (Brexit) χωρίς πλαίσιο συμφωνίας.