Το κόστος στέγασης προβληματίζει πλέον το σύνολο των χωρών της Ευρώπης. Πολλές χώρες της Ευρώπης εφαρμόζουν διευρυμένες πολιτικές στέγασης δημιουργώντας κοινωνικές κατοικίες εδώ και δεκαετίες, ενώ, λόγω των συνθηκών που διαμορφώθηκαν ιδιαίτερα από το 2018-2019, έχουν προβεί σε υιοθέτηση νέων μέτρων με στόχο την αναχαίτιση του κόστους στέγασης.
Παράλληλα, εκτός των νέων στεγαστικών πολιτικών που εφαρμόζουν, επέβαλαν πλαφόν στις αυξήσεις των ενοικίων λόγω ραγδαίας αύξησης του πληθωρισμού και παράλληλα ενέταξαν νέα σχέδια στεγαστικής πολιτικής στο Ταμείο Ανάκαμψης.
Η χώρα μας είναι από τις λίγες χώρες της Ε.Ε που δεν διαθέτει κοινωνικές κατοικίες (όχι εργατικές). Η κοινωνική κατοικία αντιπροσωπεύει μορφές παρεμβάσεων- κατασκευή, ρυθμιστικά μέτρα κλπ., της εθνικής κυβέρνησης ή/και των τοπικών αρχών στην αγορά κατοικίας προκειμένου να εξασφαλιστεί η πρόσβαση όλων.
Απαιτείται να λάβουμε σοβαρά υπόψη και να κατανοήσουμε ότι το προσαυξημένο κόστος στέγασης δεν αφορά πλέον αποκλειστικά τα κατώτερα οικονομικά στρώματα που βρίσκονται κοντά στον κίνδυνο φτώχειας ή/τα ευάλωτα οικονομικά νοικοκυριά ή μόνο τους νέους ηλικιακά, πλήττει και άτομα των οποίων τα εισοδήματα είναι, αφενός υψηλότερα, αφετέρου όμως, πολύ χαμηλά για να μπορούν να στεγαστούν υπό τις συνθήκες της ιδιωτικής αγοράς.
Ενώ, η δημιουργία μέτρων φθηνού δανεισμού και μάλιστα μικρής κλίμακας με βάση την ανάγκη του σήμερα, δεν μπορούν να αποτελούν την ναυαρχίδα στεγαστικών πολιτικών μιας χώρας που είναι πρωταθλήτρια στο κόστος στέγασης στο σύνολο των χωρών της Ε.Ε , που απαιτείται ένας ολόκληρος μισθός για τη μίσθωση οικογενειακής κατοικίας, που το 36,9% των Ελλήνων ζουν σε νοικοκυριά με καθυστερήσεις σε στεγαστικά δάνεια, ενοίκια ή λογαριασμούς κοινής ωφέλειας, αλλά ένα από τα πολλά μέτρα ενός ολοκληρωμένου σχεδίου στεγαστικής πολιτικής – κάτι που δεν ισχύει στη χώρα μας.
Στη χώρα μας, ο πληθωρισμός στα τρόφιμα και τα είδη πρώτης ανάγκης, η αύξηση του κόστους κατασκευής που πιέζει αυξητικά τις τιμές πώλησης, η αύξηση των επιτοκίων στεγαστικών δανείων, η ραγδαία αύξηση των ενοικίων, το κόστος ενέργειας και γενικότερα η αύξηση του κόστους διαβίωσης, συρρικνώνει τα διαθέσιμα εισοδήματα.
Οι οικονομικές προκλήσεις στη παγκόσμια κοινότητα καθώς και στη χώρα μας βρίσκονται προ των πυλών και απαιτούνται άμεσα διευρυμένες πολιτικές στέγασης, πολιτικές με διεύρυνση των δικαιούχων, με στόχο την αναχαίτηση του κόστους την επόμενη ημέρα και τη προσβασιμότητα σε αγορά κατοικίας, αλλά, παράλληλα και πολιτικές με υλοποίηση 2-3 ετών, που θα στοχεύουν στην εξάλειψη ιδίων δεδομένων στο μέλλον, καθώς και μέτρα που θα «προστατεύουν» την ιδιοκτησία υπό συνθήκες μη υγιούς οικονομικού περιβάλλοντος.
Μείωση της ιδιοκατοίκησης κατά 102.695 κατοικίες το χρονικό διάστημα 2019-2022
Σε αντίθεση με την αύξηση τόσο των ενοικίων, όσο και των τιμών πώλησης, η ιδιοκατοίκηση στην Ελλάδα καταγράφει μείωση κατά 2,6 ποσοστιαίες μονάδες το χρονικό διάστημα 2019-2022. Η μείωση αυτή αντιστοιχεί σε 102.695 κατοικίες (3.949.900 το στεγαστικό απόθεμα το 2019 – Eurostat). Ένα μεγάλο μέρος των άνωθεν κατοικιών μπορεί να «χάθηκαν» λόγω της έναρξης των πλειστηριασμών, καθώς και λόγω της πανδημικής κρίσης. Παράλληλα, μέρος ιδιοκτητών ακινήτων με οφειλές σε τραπεζικά ιδρύματα θέλησαν να εξοφλήσουν το ποσό οφειλής πουλώντας την ιδιοκτησία τους, επιλέγοντας να προβούν σε μίσθωση κατοικίας. Παράλληλα, ένα μέρος των ιδιοκτητών μπορεί να επέλεξαν να εκμεταλλευτούν τα ακίνητά τους μέσω βραχυχρόνιας μίσθωσης ή/και να πουλήσουν την κατοικία τους λόγω της αύξησης των τιμών πώλησης.
Η μείωση του ποσοστού ιδιοκατοίκησης στη χώρα μας τείνει να ενταθεί περαιτέρω, λόγω της «απελευθέρωσης» των πλειστηριασμών ακόμη και για οφειλές κάτω των 30.000€, αλλά παράλληλα, λόγω της «αδυναμίας» των νέων να αποκτήσουν το δικό τους σπίτι.
3+1 Μέτρα που μπορεί να υιοθετήσει η πολιτεία για τη «δωρεάν» δημιουργία κοινωνικών κατοικιών
Η χάραξη στεγαστικών πολιτικών, η δημιουργία ενός πλαισίου κατασκευής κοινωνικών κατοικιών, δεν απαιτεί «πάντα» οικονομικό κόστος από τον κρατικό προϋπολογισμό.
Ο καθένας έχει ένα θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα στη στέγαση, το οποίο διασφαλίζει την πρόσβαση σε ένα ασφαλές, κατοικήσιμο και οικονομικά προσιτό σπίτι. Η στέγαση είναι κάτι περισσότερο από μια στέγη, είναι η ευκαιρία για καλύτερες ζωές και καλύτερο μέλλον.
Η παροχή της στέγης αποτελεί υποχρέωση της πολιτείας και υπάγεται στον τομέα της κρατικής κοινωνικής πολιτικής.
1) Δημιουργία Κοινωνικών Κατοικιών – Αξιοποίηση των αδήλωτων ακινήτων– αγνώστου ιδιοκτήτη που θα προκύψουν, όπως προβλέπεται στο άρθρο 9 του Ν. 2664/1998 για το Εθνικό Κτηματολόγιο και θα περιέλθουν στο Ελληνικό Δημόσιο, καθώς και των ακινήτων της τοπικής αυτοδιοίκησης που δεν χρησιμοποιούνται.
Η αξιοποίηση μπορεί να πραγματοποιεί με τον κάτωθι τρόπο:
- Να εκχωρηθούν τα ακίνητα στον νέο οργανισμό στεγαστικής πολιτικής που θα δημιουργήσει το Ελληνικό Δημόσιο
- Ο νέος οργανισμός θα προκηρύξει διαγωνισμό μακροχρόνιας εκμετάλλευσης (με ή χωρίς κόστος μίσθωσης – ανάλογα με το είδος του ακινήτου) των ακινήτων σε ιδιώτες επενδυτές με την υποχρέωση να ανακαινιστούν πλήρως σύμφωνα με τις προδιαγραφές του οργανισμού του δημοσίου. Τα τετραφωνικά μέτρα που θα προκύψουν, είτε θα προσφέρονται «δεσμευτικά» προς μακροχρόνια μίσθωση με προσιτό ενοίκιο και θα αποτελεί έσοδο του επενδυτή ή ένα μέρος των τετραγωνικών μέτρων (πχ. το 30%) θα ανήκει στη διαχείριση του οργανισμού του ελληνικού δημοσίου.
- Ανάλογα με τη πρόταση του ιδιώτη επενδυτή, μετά από 10-15 χρόνια, μπορεί να δίνετε η δυνατότητα στον οργανισμό του Δημοσίου να εισπράττει μέρος των εσόδων ώστε να τα χρησιμοποιεί σε επιδόματα στέγασης σε ευπαθείς ομάδες και νέα ζευγάρια.
Δηλαδή, με βάση την άνωθεν πρόταση, έχουμε τη δυνατότητα να ανακαινίσουμε δωρεάν τα ακίνητα του Ελληνικού Δημοσίου, να αυξήσουμε δωρεάν τις αξίες των ακινήτων του Δημοσίου (εγγραφή των αξιών στους ισολογισμούς) και να στεγάσουμε με προσιτό ενοίκιο τον κόσμο που έχει ανάγκη. Εισπράττοντας ταυτόχρονα εισοδήματα για να παρέχουμε στήριξη μέσω επιδομάτων σ΄όσους δεν μπορούν να ενταχθούν ή/και βρίσκονται σε λίστα αναμονής.
Το άνωθεν μέτρο δεν επιβαρύνει τον κρατικό προϋπολογισμό.
2) Δημιουργία Κοινωνικών Κατοικιών – Ακίνητα αδόμητα και δομημένα του Δημοσίου τομέα.
Αξιοποίηση των ακινήτων μέσω διαγωνισμού για την ανέγερση κατοικιών όχι με τη μέθοδο της αντιπαροχής που ουσιαστικά είναι έμμεσος τρόπος πώλησης, αλλά με δικαίωμα επιφανείας.
Ουσιαστικά, παραχωρούμε στους ιδιώτες επενδυτές ένα επιφανειακό δικαίωμα σε ακίνητα που ανήκουν στο δημόσιο τομέα ( Δήμοι, Υπουργεία, Οργανισμοί κλπ), και οι επενδυτές αναλαμβάνουν να κατασκευάσουν ή/και να ανακαινίσουν τα ακίνητα με την υποχρέωση να διαθέσουν το 30%-40% των διαθέσιμων οικιστικών μονάδων (τετραγωνικά μέτρα) με προσιτά ενοίκια.
Κατά την διάρκεια του δικαιώματος επιφανείας, το υπόλοιπο 60% -70% των οικιστικών μονάδων μπορεί να νοικιαστεί εξ ολοκλήρου σε αγοραίες τιμές, ενώ παρέχει τη δυνατότητα στον επενδυτή να πουλήσει το δικαίωμα επιφανείας σε τρίτο – για προκαθορισμένο χρονικό διάστημα.
Με βάση την άνωθεν πρόταση, το Ελληνικό Δημόσιο δεν χάνει την ιδιοκτησία των ακινήτων του, ενώ το άνωθεν μέτρο δεν επιβαρύνει τον κρατικό προϋπολογισμό.
Το άνωθεν μέτρο δεν επιβαρύνει τον κρατικό προϋπολογισμό.
3) Κλειστά Ακίνητα: Μηδενικός φόρος ή έκπτωση φόρου ακόμη κατά 90% στα εισοδήματα από ενοίκια
Σήμερα από τα «κλειστά» ακίνητα (900.000 στο σύνολο της χώρας – 770.000 στην Αττική), το δημόσιο και κατ΄επέκταση οι ιδιοκτήτες δεν εισπράττουν εισοδήματα.
Η έκπτωση φόρου κατά 50% ή ακόμη καλύτερα ο μηδενικός φόρος, θα αποτελέσει κίνητρο για τους ιδιοκτήτες που θα «βγάλουν» στην αγορά κατοικίες που μέχρι πρότινος δεν τις διέθεταν προς ενοικίαση. Θα μπορούσε να αφορά κατοικίες που είναι «κλειστές» τουλάχιστον 12-24 μήνες στο σύνολο της χώρας.
Ο μηδενικός φορολογικός συντελεστής ή η έκπτωση φόρου κατά 50% στα εισοδήματα, να αποτελεί μέτρο για τα επόμενα τρία χρόνια σε μακροχρόνιες συμβατικές μισθώσεις – όχι μικρότερης της τριετίας.
Αν ο ιδιοκτήτης μισθώσει το ακίνητο του σε νέους ηλικία 18-39 ετών η έκπτωση φόρου να 70% (αν όχι μηδενικός φόρος) και έκπτωση 90% αν πρόκειται για νέα ζευγάρια έως 45ετών.
Αν το ακίνητο βρίσκεται σε πιεσμένη περιοχή τότε να υπάρχουν επιπλέον κίνητρα- αν όχι μηδενικός φόρος:
- Μείωση φόρου 90% εάν το ακίνητο ενοικιάζεται σε νέους ηλικίας 18 έως 39 ετών ή ως μέρος επιδοτούμενων προγραμμάτων ενοικίασης.
- Μείωση φόρου 90% εάν το ακίνητο ενοικιάζεται σε νέα ζευγάρια ηλικίας 18 έως 45 ετών ή ως μέρος επιδοτούμενων προγραμμάτων ενοικίασης.
- Μείωση φόρου 90% για νέα συμβόλαια που χρεώνουν τουλάχιστον 10%-15% λιγότερο ενοίκιο από το προηγούμενο συμβόλαιο.
Το άνωθεν μέτρο δεν επιβαρύνει τον κρατικό προϋπολογισμό.
*Πιεσμένες περιοχές: Σε χώρες της Ε.Ε, «πιεσμένες» χαρακτηρίζονται οι περιοχές που οι μέσες τιμές ενοικίασης έχουν αυξηθεί κατά 5% περισσότερο από τον πληθωρισμό τα προηγούμενα πέντε χρόνια ή οι μέσες τιμές ενοικίασης συνολικά έχουν υπερβεί το 30% του μέσου εισοδήματος των νοικοκυριών στην περιοχή. Στην Ισπανία ισχύει αν το ενοίκιο (ή η ζητούμενη τιμή για ακίνητα προς πώληση) θα πρέπει να έχει αυξηθεί κατά τουλάχιστον 3% πάνω από τον Δείκτη Τιμών Καταναλωτή τα προηγούμενα 5 χρόνια
Το άνωθεν μέτρο δεν επιβαρύνει τον κρατικό προϋπολογισμό.
4) Δημιουργία Κοινωνικών Κατοικιών – Σχέδιο κινήτρων αύξησης του συντελεστή δόμησης
Μόνο τον μήνα Ιούλιο 2023, οι εκδοθείσες άδειες Ιδιωτικής Οικοδομικής Δραστηριότητας, στο σύνολο της Χώρας, ανήλθαν σε 2.402 οικοδομικές άδειες, που αντιστοιχούν σε 584.886 m2 επιφάνειας, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 8,0% στον αριθμό των οικοδομικών αδειών και αύξηση κατά 16,0% στην επιφάνεια, σε σχέση με τον αντίστοιχο μήνα του 2022.
Θα μπορούσαμε να «εκμεταλλευτούμε» την αύξηση της οικοδομικής δραστηριότητας αυξάνοντας τον συντελεστή δόμησης στους κατασκευαστές που θα θελήσουν να συνεργαστούν με τον οργανισμό στεγαστικής πολιτικής (κοινωνικής κατοικίας) που θα ιδρύσουμε. Πολιτική που δεν επιβαρύνει τον κρατικό προϋπολογισμό και δεν «εκποιεί» δημόσια περιουσιακά στοιχεία.
Συγκεκριμένα, σε περιοχές που θα ορίσουμε, μπορούμε να αυξήσουμε τον συντελεστή δόμησης π.χ. κατά 30%.
Επομένως, αν σε ένα οικόπεδο χτίζαμε 1.000 τ.μ., θα αποκτήσουμε 1.300τμ, από τα επιπλέον 300τμ, το 50% το κρατάει ο κατασκευαστής που επιβαρύνεται το σύνολο του κόστους και το υπόλοιπο 50% θα αποτελεί περιουσιακό στοιχείο του οργανισμού Στεγαστικής Πολιτικής.
Επομένως, ο οργανισμός του Δημοσίου, θα αποκτά τετραγωνικά μέτρα εντελώς δωρεάν στο σύνολο της χώρας. Τετραγωνικά μέτρα που θα μπορούν να διατεθούν αρχικά προς ενοικίαση με προσιτό ενοίκιο και μια φορά το χρόνο, μέρος αυτών, να διατίθενται προς πώληση μέσω «κλήρωσης» – με κόστος αγοράς, το κόστος κατασκευής.
Με βάση την άνωθεν πρόταση, απαλείφεται η περίπτωση χαρακτηρισμού μιας περιοχής ως «εργατικές ή/και κοινωνικές κατοικίες» διότι σε κάθε νέα κατασκευή που θα αναγείρεται σε περιοχές ενδιαφέροντος του εκάστοτε κατασκευαστή, ελάχιστα διαμερίσματα θα παραχωρούνται στον Οργανισμό Στεγαστικής Πολιτικής.
Παράλληλα, από τα έσοδα που θα προκύπτουν από την πώληση των τετραγωνικών μέτρων, ο οργανισμός θα έχει τη δυνατότητα να ασκεί επιπρόσθετες κοινωνικές πολιτικές (π.χ. μέρος του κεφαλαίου της ιδίας συμμετοχής που ζητούν τα τραπεζικά ιδρύματα από τα νέα ζευγάρια).
Το άνωθεν μέτρο δεν επιβαρύνει τον κρατικό προϋπολογισμό.
*O Θεμιστοκλής – Ανδρέας Μπάκας, Πρόεδρος Πανελλαδικού Δικτύου E-Real Estates
Διαβάστε ακόμη:
Αρχίζουν φοροέλεγχοι και σε μισθωτούς – συνταξιούχους
Γιατί ο Ελον Μασκ κινείται νομικά εναντίον της Media Matters (tweet)
e-ΕΦΚΑ – ΔΥΠΑ: Ο «χάρτης» των πληρωμών έως τις 24 Νοεμβρίου
Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο ΘΕΜΑ