Της Μαριάννας Τζάννε
Σπάταλο και αναποτελεσματικό αποδεικνύεται το μοντέλο της αποκεντρωμένης διαχείρισης των απορριμμάτων που επιβάλλει ο νέος εθνικός σχεδιασμός, με τους δήμους να ανεβάζουν τη δαπάνη στο ποσό των 2,5 δισ. ευρώ όταν το νέο ΕΣΠΑ δεν προβλέπει πόρους πάνω από 800 εκατ. ευρώ. Ο “φουσκωμένος” λογαριασμός προκύπτει από την αναθεώρηση των περιφερειακών σχεδιασμών (ΠΕΣΔΑ) με τον οποίο κερδίζουν έδαφος οι υποδομές εντός των δήμων και προκαλεί μεγάλο πονοκέφαλο στην κυβέρνηση που βλέπει να κυλάει ο χρόνος και να πέφτουν τα πρόστιμα της ΕΕ χωρίς να υπάρχουν οριστικές λύσεις. Η χώρα μας έχει πληρώσει μέχρι σήμερα, περίπου 30 εκατ σε πρόστιμα για τους ΧΑΔΑ, εκ των οποίων τα μισά υπολογίζεται ότι οφείλονται στην πληγή της Πελοποννήσου. Η επιμονή των υπουργείων Εσωτερικών και Περιβάλλοντος να ανατρέψουν τις ΣΔΙΤ έχει ήδη δραματικές επιπτώσεις στην τόσο στην Πελοπόννησο όσο και στην Ηλεία αφού τα δύο μπλοκαρισμένα έργα, παρατείνουν την λειτουργία των παράνομων χωματερών και οδηγούν σε αδιέξοδο το θέμα με τα σκουπίδια.
“Εάν η σύμβαση για την ΣΔΙΤ Πελοποννήσου είχε προχωρήσει, τότε εντός 10 μηνών από την υπογραφή της ο ανάδοχος θα μπορούσε να κάνει επεξεργασία” επισημαίνει ο Γενικός Γραμματέας ΣΔΙΤ κ. Νίκος Μαντζούφας, τονίζοντας ότι είναι ένα έργο που έχει την έγκριση του Ελεγκτικού Συνεδρίου αλλά και 180 γνωμοδοτήσεις. Όμως παρά και τις πρόσφατες εξαγγελίες του Περιφερειάρχη κ. Πέτρου Τατούλη ότι έχει λάβει το πράσινο φως για την υπογραφή της σύμβασης από τον υπουργό Οικονομίας κ. Γιώργο Σταθάκη, η κυβέρνηση συνεχίζει να κάνει “μασάζ” στους δημάρχους. Οι τελευταίοι κλήθηκαν προ ημερών στην διυπουργική μεγάλων έργων παρουσία περίπου 10 υπουργών, όμως συναίνεση δεν υπήρξε.
Σύμφωνα με αρμόδιες πηγές το αργότερο μέχρι τον ερχόμενο Σεπτέμβριο θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί η αποκατάσταση των ΧΑΔΑ που τρέχει με πόρους του ΕΣΠΑ. Το ερώτημα είναι τι θα γίνει όταν κλείσουν. Ο κίνδυνος εάν δεν βρεθούν λύσεις, να δημιουργηθούν νέες χωματερές είναι ορατός.
Σήμερα, υπολογίζεται ότι από τις 81 χωματερές περίπου 20 είναι ενεργές, με την Περιφέρεια να παράγει περίπου 260.000 τόνους κάθε χρόνο. Το έργο της αποκατάστασης έχει αναλάβει από το 2011 η Περιφέρεια και το ενέταξε το 2012 στο ΕΣΠΑ με δαπάνη 30 εκατ. Ευρώ. Η σύμβαση όμως με τον ανάδοχο για τους 76 ΧΑΔΑ υπεγράφη πολύ αργά (Σεπτέμβριο του 2015) κι έτσι δεν θα καλυφθεί η αποκατάσταση από το ΕΣΠΑ αλλά από εθνικούς πόρους. Μπροστά στο οικονομικό και περιβαλλοντικό αδιέξοδο η κυβέρνηση αναζητά επειγόντως λύσεις.
Πρόσφατα, ο υπουργός Περιβάλλοντος κ. Πάνος Σκουρλέτης προχώρησε σε κατά παρέκκλιση έγκριση στο ΧΥΤΥ Ηλείας, προκειμένου να οδηγείται για το επόμενο τρίμηνο -κατά παράβαση της νομοθεσίας -στην εγκατάσταση, το κλάσμα απορρίμματος που θα προέρχεται από μία προσωρινή επεξεργασία (μηχανική διαλογή, κομποστοποίηση) που προτείνεται για την περιοχή ως ενδιάμεση λύση. Αντίστοιχα, με διάταξη στο πολυνομοσχέδιο τροποποιείται το θεσμικό πλαίσιο και δίνει το δικαίωμα στους ΓΓ Αποκεντρωμένων Διοικήσεων, όταν πρέπει να κλείσουν χωματερές να αποφασίζουν διαχείριση των απορριμμάτων (πχ μεταφορά σε νόμιμο ΧΥΤΑ άλλης Περιφέρειας), ακόμη και αν δεν το προβλέπει ο περιφερειακός σχεδιασμός. Με την τροποποίηση αυτή, το ίδιο μπορεί να γίνει και στην περίπτωση που κορεσθεί ένας ΧΥΤΑ επιμηκύνοντας το διάστημα έως και 5 χρόνια.
Στη Γενική Γραμματεία ΣΔΙΤ βλέπουν ως μονόδρομο τις συμπράξεις με ιδιώτες καθώς είναι τα μόνο ώριμα έργα με εγκεκριμένες χωροθετήσεις και περιβαλλοντικούς όρους που μπορούν να προχωρήσουν και να δώσουν μόνιμες λύσεις. Σήμερα, η μόνη ΣΔΙΤ απορριμμάτων που έχει προχωρήσει είναι της Δυτικής Μακεδονίας, η οποία προβλέπεται ότι θα είναι σε πλήρη λειτουργία σε ένα χρόνο. Όπως αναφέρουν οι δήμοι που αντιδρούν στην υπογραφή της σύμβασης για την Πελοπόννησο είναι αδύναμοι να προχωρήσουν σε οποιαδήποτε άλλη λύση. “Οι διαδικασίες είναι πολύ αργές και υπάρχει ο κίνδυνος μπροστά στην ανάγκη να απορροφηθούν πόροι του νέου ΕΣΠΑ να “φαγωθούν” τα κονδύλια σε μικρότερης κλίμακας έργα (κομποστοποίηση, σημεία ανακύκλωσης κ.α) και να μείνουν πίσω οι άλλες υποδομές που θα περιορίσουν την ταφή” σημειώνουν στο υπουργείο Οικονομίας. Από την πλευρά του, το υπουργείο Εσωτερικών, μέσω του Γενικού Γραμματέα Συντονισμού Διαχείρισης Αποβλήτων κ. Ευάγγελου Καπετάνιου, επιχειρεί να εξορθολογήσει τα επενδυτικά πλάνα των ΟΤΑ, καθιστώντας τους σαφές ότι οι σχεδιασμοί τους είναι ανεφάρμοστοι. Σε πρόσφατη επιστολή προς τους δήμους ζητά να τεθούν προτεραιότητες ως προς τα έργα, να κατασκευαστούν μικρότερες εγκαταστάσεις, να αναζητηθούν νέοι πόροι αλλά και να προκριθεί ένα μοντέλο λειτουργίας των εγκαταστάσεων με δύο βάρδιες. Στην πραγματικότητα σχεδόν τίποτα από αυτά δεν μπορεί να λειτουργήσει, γιατί ακόμη και αν βρεθούν οι πόροι από τους ΟΤΑ, οι διαδικασίες είναι πολύ χρονοβόρες για να λύσουν το πρόβλημα.
Η διυπουργική έχει καταλήξει σε συμφωνία με την ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή που έχει κηρυχθεί ανάδοχος στη ΣΔΙΤ Πελοποννήσου. Η εταιρεία έχει δεχτεί μία σειρά από αλλαγές στην σύμβαση όπως η μείωση της εγγυημένης ποσότητας στους 100.000 τόνους από 150.000 που προβλεπόταν αρχικά. Ωστόσο, οι δήμοι τονίζουν ότι ακόμη και έτσι οι πολίτες δεν θα αποφύγουν την αύξηση στα κόστη διαχείρισης και προβλέπουν ότι θα πολλαπλασιαστούν τα δημοτικά τέλη.