Σε νέες δυσοίωνες εκτιμήσεις για την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας προχώρησε ο Νουριέλ Ρουμπινί. Σε συνέντευξή του στον Χένρι Μάνσε στους FT, ο Mr Doom παρομοίασε με τρένο που συντρίβεται σε αργή κίνηση παρομοίασε την παγκόσμια οικονομία σημειώνοντας πως αντίθετα με όσα λέγονται, η ύφεση που έρχεται δεν θα είναι ήπια, αλλά βαθιά και παρατεταμένη. Οι απειλές που συσσωρεύονται είναι πολλές και μεγάλες «Πρέπει να μάθουμε να είμαστε σε εγρήγορση», γράφει και προσθέτει: «Θα χρειαστούμε τύχη, παγκόσμια συνεργασία και «σχεδόν άνευ προηγουμένου οικονομική ανάπτυξη» για να τελειώσουν καλά τα πράγματα.
Ο Ρουμπινί άφησε αιχμές κατά των κεντρικών τραπεζών και των υπευθύνων χάραξης νομισματικής πολιτικής. «Όταν η Covid-19 χτύπησε το 2020» είπε ότι δεν έπρεπε η νομισματική απάντηση να είναι τόσο μεγάλη», ωστόσο ήταν τεράστια… «Η συμβατική… σοφία, που προέρχεται από τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής ή τη Wall Street, ήταν συστηματικά λανθασμένη.
Πρώτον, είπαν ότι ο πληθωρισμός θα είναι παροδικός. Στη συνέχεια, υπήρξε συζήτηση σχετικά με το εάν ο αυξανόμενος πληθωρισμός οφειλόταν σε κακές πολιτικές ή κακή τύχη, δηλαδή σε διαταραχές στην εφοδιαστική αλυσίδα, την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και την κινεζική πολιτική περί μηδενικών κρουσμάτων Covid.
Για την ύφεση, ο Ρουμπινί εκτιμά ότι «δεν θα είναι μια σύντομη και ρηχή ύφεση, θα είναι βαθιά και παρατεταμένη». Η Fed, η ΕΚΤ, η Wall Street, το City λένε, ναι, θα έχουμε μια ήπια προσγείωση. Στη νομισματική ιστορία των ΗΠΑ τα τελευταία 60 χρόνια, δεν είχαμε ποτέ επεισόδιο με πληθωρισμό πάνω από 5% (σήμερα είναι 7,1%) και ανεργία κάτω από 5% (αυτή τη στιγμή είναι 3,7%), μαζί με τζάμπο αυξήσεις επιτοκίων για να καταπολεμηθεί ο πληθωρισμός, και ήπια ύφεση. Πάντα είχαμε σκληρή προσγείωση». Όσο για την Ευρώπη, «είναι πολύ χειρότερα τα πράγματα. Το Ηνωμένο Βασίλειο βρίσκεται ήδη σε στασιμοπληθωρισμό. Ο πληθωρισμός είναι πάνω από το 10% και ακόμη και η ΤτΕ αναμένει τουλάχιστον πέντε τρίμηνα αρνητικής οικονομικής ανάπτυξης. Και οι Βρετανοί πυροβόλησαν τα πόδια τους με το Brexit, οπότε αυτό είναι άλλο ένα στασιμοπληθωριστικό σοκ. Επειδή το δημόσιο και ιδιωτικό χρέος είναι πολύ υψηλό, από 220% του παγκόσμιου ΑΕΠ το 1999 σε 350% το 2019, οι κεντρικές τράπεζες δεν θα αυξήσουν αρκετά τα επιτόκια.
Για να εντοπίσουν τις χρηματοοικονομικές φούσκες, οι οικονομολόγοι συχνά επισημαίνουν ιστορικά πρότυπα. Με άλλα λόγια, αυτή η φορά δεν είναι διαφορετική. Όμως το απαισιόδοξο επιχείρημα σήμερα είναι ότι αυτή τη φορά είναι διαφορετική, στο εύρος των απειλών. «Γεννήθηκα το 1958 στην Τουρκία, μετά μετακόμισα στην Τεχεράνη, μετά στο Ισραήλ και μετά στην Ιταλία», λέει ο Ρουμπινί (ο πατέρας του εισήγαγε περσικά χαλιά στο Μιλάνο· όλη η οικογένεια μετακόμισε αργότερα στις ΗΠΑ. Ο ίδιος βλέπει τον εαυτό του ως πολίτη του κόσμου.)
«Ανησύχησα ποτέ για έναν πόλεμο μεταξύ μεγάλων δυνάμεων; Με τίποτα. Υπήρχε η ύφεση τη δεκαετία του 1970 και ο Νίξον πήγε στην Κίνα. Ο κίνδυνος πυρηνικού πολέμου μηδενίστηκε. Ανησύχησα για την κλιματική αλλαγή; Δεν είχα ακούσει καν για την κλιματική αλλαγή. Ανησύχησα για τις παγκόσμιες πανδημίες; Η τελευταία ήταν το 1918. Ανησυχούσα μήπως η τεχνητή νοημοσύνη καταστρέψει τις περισσότερες θέσεις εργασίας; Ανησυχούσα για την αποπαγκοσμιοποίηση, τους εμπορικούς πολέμους; Με τίποτα. Ανησυχούσα μήπως έρθουν στην εξουσία τα λαϊκιστικά κόμματα της ακροδεξιάς ή της αριστεράς; Δεν είχαμε την ίδια πόλωση που έχουμε σήμερα. Ανησυχούσα για σοβαρή ύφεση ή μεγάλη ύφεση; Φυσικά και όχι. Στη δεκαετία του 1970 είχαμε στασιμοπληθωρισμό, αλλά μετά είχαμε το «great moderation». Ανησύχησα για την οικονομική κρίση; Δεν άκουσα ποτέ για οικονομική κρίση».
«Αυτή η εποχή είναι διαφορετική, αλλά είναι διαφορετική σε σχέση με τα τελευταία 75 χρόνια σχετικής ειρήνης, προόδου και ευημερίας, γιατί πριν από τότε η ιστορία της ανθρωπότητας ήταν μια ιστορία πείνας, πολέμου, ασθενειών και γενοκτονιών κ.λπ. Τα τελευταία 75 χρόνια αποτελούν εξαίρεση, δεν είναι ο κανόνας».
Ο Ρουμπινί είναι σαν το χαρτί με την ουσία που κολλούν οι μύγες για τα άσχημα νέα. Δίνει μισή ντουζίνα λόγους για τους οποίους η δράση για το κλίμα θα είναι πολύ μικρή. «Ακόμα κι αν κάνουμε [ό,τι συμφωνήθηκε στις συνόδους κορυφής] στη Γλασκώβη και στο Σαρμ ελ Σέιχ, είμαστε καθ’ οδόν προς τους 2,4 βαθμούς Κελσίου [θέρμανση] και δεν πρόκειται να κάνουμε όλα όσα είπαμε, επομένως είμαστε στο δρόμο στους 3C. Το 3C είναι πραγματικά απαίσιο… Στις ΗΠΑ, η μισή χώρα δεν πιστεύει στην κλιματική αλλαγή ή ότι οφείλεται στον άνθρωπο, οπότε όταν το Ρεπουμπλικανικό κόμμα είναι στην εξουσία, οι πολιτικές δεν κάνουν τίποτα». Οι ηλικιωμένοι και οι νέοι είναι πολύ εγωιστές: ένα μεγάλο κομμάτι των εκπομπών «προέρχεται από την κτηνοτροφία. Όλοι πρέπει να είμαστε vegan, και δεν είμαστε. Προσπάθησα για τρεις μήνες και τα παράτησα».
Επιμένει ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα στερήσει θέσεις εργασίας. «Είναι θέμα χρόνου η δουλειά μου ως Fed-watcher να καταστεί εντελώς ξεπερασμένη. Σας εγγυώμαι ότι, σε 10 χρόνια από τώρα, αυτή η τεχνητή νοημοσύνη θα εξετάζει όλα τα οικονομικά δεδομένα, κάθε ομιλία κάθε διοικητή της Fed και θα μπορεί να προβλέψει ακριβώς τι κάνει η Fed καλύτερα από τον καλύτερο παρατηρητή της Fed». Ένας από τους φίλους του ρώτησε πρόσφατα ένα νέο chatbot AI, το ChatGPT, αν το βιβλίο του Ρουμπίνι ήταν σωστό ή λάθος. «Και η απάντηση ήταν απίστευτη», λέει ο Ρουμπίνι, δίνοντάς μου το μήνυμα σε ένα τηλέφωνο. “Πολύ έξυπνος.” Σημειώνω ότι, στη συνομιλία στο WhatsApp με τον φίλο του, ο Ρουμπίνι εντυπωσιάστηκε λιγότερο — αποκαλώντας την απάντηση του chatbot «σχετικά κοινότοπη και συμβατική». Αυξάνει την απαισιοδοξία του για αποτέλεσμα; «Ναι, ναι, το μηχάνημα είναι κοινότοπο τώρα, αλλά δώστε του 10 χρόνια!»
Ποια είναι η καλύτερη απάντηση στην απαισιοδοξία του; Η τεχνολογία, λέει: είναι αισιόδοξος για την πυρηνική σύντηξη, αλλά υποστηρίζει ότι «θα χρειαστούν 15 έως 20 χρόνια. Αλλά σε 15 και 20 χρόνια, είμαστε καταδικασμένοι». (Μέρες αργότερα, οι FT αναφέρουν μια σημαντική ανακάλυψη για τη σύντηξη). Μια άλλη κριτική είναι ότι ο Ρουμπίνι αγνοεί πιθανές θετικές αλληλεπιδράσεις μεταξύ των «μεγα-απειλών» του: η κλιματική μετανάστευση θα μπορούσε να βοηθήσει τη γήρανση του πληθυσμού της Δύσης, αν και βλέπει ανταγωνισμό για σπάνιες θέσεις εργασίας.
Ο Ρουμπινί έχει αποταμιεύσει το 20% του εισοδήματός του την τελευταία δεκαετία και τώρα εργάζεται για πρώτη φορά σε έναν διαχειριστή περιουσιακών στοιχείων, την Atlas Capital με έδρα το Άμπου Ντάμπι. Λόγω του υψηλού πληθωρισμού, οι κοινές στρατηγικές αντιστάθμισης κινδύνου απέτυχαν. «Φέτος χάσατε περισσότερα χρήματα από ομόλογα παρά από μετοχές… Και ας υποθέσουμε ότι οι προσδοκίες για τον πληθωρισμό αποδεσμεύονται!».
Επομένως, οι επενδυτές πρέπει να βρουν ασφάλεια αλλού: «Η ιδέα θα είναι είτε πηγαίνετε σε βραχυπρόθεσμα ομόλογα, είτε σε ομόλογα με δείκτη πληθωρισμού». Οι τιμές των ακινήτων έχουν μειωθεί, λόγω της αύξησης των επιτοκίων. Αλλά ο Ρουμπίνι υποστηρίζει ότι οι κεντρικές τράπεζες θα κάνουν πίσω, επομένως «η γη είναι ένα καλό hedge», αρκεί να είναι «περιβαλλοντικά ανθεκτική. Η μισή γη στις ΗΠΑ πρόκειται να καταστραφεί από την κλιματική αλλαγή… Έχουμε δεδομένα που εξετάζουν κάθε νομό, ή ακόμα και κάθε κτίριο, για να δούμε ποια καταπιστεύματα επενδύσεων σε ακίνητα είναι περιβαλλοντικά υγιή».
Παρακολουθώ τον Ρουμπινί σε μια ομιλία στο Mayfair. «Εδώ είναι, ο Dr Doom!» φωνάζει ο οικοδεσπότης. Ο Ρουμπίνι αντιπαθεί αυτό το ψευδώνυμο, προτιμώντας τον Δρ Ρεαλιστής. Επικαλείται την άποψή του το 2015 ότι η Ελλάδα δεν θα φύγει από την ΕΕ και την άποψή του το 2016 ότι η Κίνα θα είχε μια ήπια προσγείωση. «Ήμουν πολύ πιο αισιόδοξος από την κοινή συνισταμένη».
Αναρωτιέμαι για το προσωπικό τίμημα της απαισιοδοξίας του γράφει ο Χένρι Μάνσε. Σε ηλικία 64 ετών, δεν έχει παιδιά. «Και δεν θέλω να κάνω παιδιά», λέει, αναφέροντας διάφορες απειλές. Και προσθέτει: «Αν συμβεί κάτι, προτιμώ να πεθάνω παρά να ζω σε έναν κόσμο που είναι δυστοπικός». Είχε τη φήμη ότι του αρέσουν τα πάρτι. Τα ταξίδια, ωστόσο, είναι κουραστικά: «δεν τρως καλά, δεν ασκείσαι, δεν κοιμάσαι αρκετά και δεν έχεις χρόνο για διαλογισμό. Όταν βρίσκομαι στη Νέα Υόρκη, είμαι πολύ πιο ήρεμος και χαλαρός». Επικαλείται τον στωικισμό και τον βουδισμό. Έμαθε να μαγειρεύει κατά τη διάρκεια της Covid και μαγειρεύει δείπνα Shabbat τις Παρασκευές, όπου 20 άτομα συζητούν το νόημα της ζωής και άλλες ερωτήσεις. Αυτή είναι μια από τις «καλύτερες απολαύσεις μιας ρεαλιστικής ζωής». «Ελπίζω να μην σε έριξα πολύ», λέει καθώς φεύγω. «Εμείς θα επιβιώσουμε – εμείς. Ανησυχώ για όλους τους άλλους».
Διαβάστε ακόμη
«Village Resort & Waterpark»: Πώς από το σφυρί κατέληξε στα χέρια της Μαρίτας Καράτζη (pics)
Κρυπτονομίσματα: Τι θα γίνει αν καταρρεύσει το Tether ή το Binance (pics+ διαγράμματα)