Πρωταθλήτρια Ευρώπης η Ελλάδα στο κόστος στέγασης

του Κωστή Πλάντζου

Μείωση εισοδημάτων, υπερβολική φορολόγηση των ακινήτων και σχεδόν ανύπαρκτη στήριξη των νοικοκυριών από το κράτος είναι το τριπλό επίτευγμα του 3ου Μνημονίου που έζησε η χώρα. Ποιο είναι το αποτέλεσμα;

Στον βωμό των πλεονασμάτων οι φόροι εξανέμισαν το διαθέσιμο εισόδημα και οδήγησαν το κόστος στέγασης (για ενοικιαστές αλλά και ιδιοκτήτες) σε τρομακτικά για τα δεδομένα της Ευρώπης επίπεδα.

Τα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας, είναι αποκαλυπτικά:

– Το 2016 σε κανένα άλλο κράτος της Ευρώπης το κόστος στέγασης δεν ήταν τόσο μεγάλο όσο στην Ελλάδα.

– Εννιά στα 10 φτωχά νοικοκυριά βλέπουν ότι το κόστος στέγασης απορροφά το μισό ή και παραπάνω ήδη πενιχρό εισόδημά τους.

– Ενα στα 2 «μεσαία» νοικοκυριά αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα στέγασης, καθώς δαπανά πάνω από 40% του εισοδήματός του για να πληρώνει ενοίκια ή φόρους για τα ακίνητα που κατέχει.

– Στη δεύτερη κατά σειρά επιβάρυνσης χώρα μετά τη δική μας (Βουλγαρία) μόνο τα μισά νοικοκυριά δαπανούν τόσα πολλά για στέγαση (ως ποσοστό του διαθέσιμου εισοδήματός τους).

– Τα ελληνικά νοικοκυριά όλων των οικονομικών τάξεων που ασφυκτιούν για να καλύψουν τις ανάγκες στέγασης είναι υπερδιπλάσια σε σχέση με άλλες χώρες (ή έως και δεκαπλάσια σε σχέση με τη Μάλτα ή την Κύπρο).

Το σοκ αφορά κυρίως τους Ελληνες ιδιοκτήτες που πληρώνουν φόρους ακινήτων λόγω του υψηλού ποσοστού ιδιοκατοίκησης (της τάξεως περίπου του 80%). Και οι ενοικιαστές, όμως, αισθάνονται μεγάλες πιέσεις, ιδιαίτερα μετά την αύξηση του φαινομένου «Airbnb» στη χώρα μας.

Τα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας αφορούν το 2016 και δεν αποτυπώνουν τις μειώσεις ΕΝΦΙΑ ή τα «θετικά μέτρα» επιδότησης κατοικίας που προβλέπει για το 2019 ο νέος Προϋπολογισμός, ούτε όμως τις επικείμενες αναπροσαρμογές στις αντικειμενικές τιμές από 1ης Ιανουαρίου ή και λίγους μήνες αργότερα, από το καλοκαίρι του 2019 και μετά.

Δεν είναι τυχαίο ότι το 2018 η κυβέρνηση και ο πρωθυπουργός θυμήθηκαν ξανά τα επιδόματα στέγασης που είχαν εξαγγείλει από το 2016 ήδη, αλλά έμεναν στα χαρτιά και δεν εφαρμόζονταν.

Η Εκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας για τη Στέγαση και την Ευημερία στην Ευρωπαϊκή Ενωση καταγράφει για πρώτη φορά το πώς οι φόροι ανέβασαν το κόστος στέγασης στην Ελλάδα χωρίς να ληφθούν μέτρα οικονομικής στήριξης των νοικοκυριών (επιδότηση ενοικίου, προγράμματα στέγασης και λαϊκής κατοικίας) πέραν από το επίδομα φτώχειας των 200 ευρώ του Κοινωνικού Εισοδήματος Αλληλεγγύης (ΚΕΑ) ή τον «μποναμά» των Χριστουγέννων, το κοινωνικό μέρισμα. Τα στοιχεία δείχνουν ότι το όνειρο του Ελληνα για ένα «κεραμίδι» μετατράπηκε σε άπιαστο όνειρο και εφιάλτη. Μόνο στην Ελλάδα είναι τόσο δυσπρόσιτο το κόστος στέγασης: το 40% των νοικοκυριών δαπανά πάνω από 40% του διαθέσιμου εισοδήματός του για την εξασφάλιση κατοικίας.

Το κόστος στέγασης επιβαρύνει περισσότερο τα φτωχά νοικοκυριά. Με βάση το διαθέσιμο εισόδημά τους, η Παγκόσμια Τράπεζα τα διαχωρίζει σε 5 ομάδες, από τα πιο φτωχά ως τα πιο πλούσια και στη συνέχεια εξετάζει πόσα από αυτά δαπανούν πάνω από 40% του εισοδήματός τους για ανάγκες στέγασης. Το 93% όσων ανήκουν στην ομάδα με τα απολύτως χαμηλότερα εισοδήματα, δηλαδή περίπου έως 5.000 ευρώ τον χρόνο για τα ελληνικά δεδομένα, δαπανούν πάνω από τα μισά για να νοικιάσουν ή να πληρώσουν φόρους ακινήτων.

Αλλά και για όλα τα υπόλοιπα ελληνικά νοικοκυριά που ανήκουν στα μεσαία και πιο πλούσια εισοδηματικά στρώματα (ή τουλάχιστον ό,τι έχει απομείνει από αυτά) οι δαπάνες στέγασης ξεπερνούν το 40% του εισοδήματός τους, σε ποσοστά από 10% για τους πιο πλούσιους έως και 50% για τους μικρομεσαίους και μισθοσυντήρητους. Σε κάθε περίπτωση, πληρώνουν διπλά και τριπλά από τα αντίστοιχα νοικοκυριά όλων των άλλων ευρωπαϊκών κρατών.

Η Ελλάδα, επίσης, δίνει τα λιγότερα για τη στήριξη των αναγκών στέγασης των νοικοκυριών. Και ενώ σε άλλες χώρες το κόστος στέγασης μπορεί να είναι υψηλό, όλες έχουν προγράμματα επιδότησης ή ανέγερσης κατοικιών για όσους έχουν ανάγκη (π.χ., στο Ηνωμένο Βασίλειο η κρατική δαπάνη φτάνει στο 1,4% του ΑΕΠ της χώρας). Αντιθέτως στην Ελλάδα τα προγράμματα κατοικίας είναι ουσιαστικά ανύπαρκτα, με δαπάνη ούτε καν 0,1% του ΑΕΠ από τον Προϋπολογισμό (μόνο η Ουγγαρία ανταγωνίζεται τη χώρα μας), με αποτέλεσμα το κόστος στέγασης να μη μετριάζεται από άλλες κρατικές παροχές.

Ποιοι πληρώνουν το μάρμαρο

Εκτός από τη μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών λόγω αυξήσεων εμμέσων φόρων κ.λπ., ειδικά στα ακίνητα καταλυτικό ρόλο παίζουν ο ΕΝΦΙΑ και ο φόρος ενοικίων.

Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία που συγκέντρωσε επεξεργάστηκε το ΙΟΒΕ, το 2016 περίπου το 13,3% των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας στη χώρα μας ήταν σε καθεστώς αφορολόγητου λόγω απαλλαγών. Για το 80% των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας που φορολογήθηκαν με τον ΕΝΦΙΑ και ο φόρος δεν ξεπερνά τα 500 ευρώ, ενώ στο 90% τα 750 ευρώ. Σε αυτά τα δικαιώματα αναλογεί το 33,6% και το 50% του ποσού της τελικής βεβαίωσης του ΕΝΦΙΑ φυσικών προσώπων αντιστοίχως. Φόρος 250-500 ευρώ αναλογούσε στο 1/5 των δικαιωμάτων, ενώ ένα σημαντικό ποσοστό των δικαιωμάτων (5,8% ή 1 στα 20) πληρώνει φόρο από 5.000 έως 10.000 ευρώ.