Του Αργύρη Παπαστάθη

Το προνομοθετημένο πακέτο, συμπεριλαμβανομένης της μεταρρύθμισης του συνταξιοδοτικού συστήματος, ήταν μέρος της συμφωνίας, υπενθυμίζει ο Χανς Φάιλμπριφ. 

Στη συνέντευξη που παραχώρησε στο «ΘΕΜΑ» μετά την επίσκεψη του επιτρόπου Μοσκοβισί στην Αθήνα, o κ. Φάιλμπριφ ρωτήθηκε αν υπάρχει περιθώριο ευελιξίας από το EWG και το Eurogroup ώστε να μην εφαρμοστούν οι περικοπές στις συντάξεις, με δεδομένο ότι ο κ. Μοσκοβισί τόνισε μεν ότι «οι δεσμεύσεις πρέπει να τηρούνται», αλλά πρόσθεσε ότι «δεν είναι άκαμπτες». Στην απάντησή του υπενθυμίζει ότι το προνομοθετημένο πακέτο με τη συνταξιοδοτική και τη φορολογική μεταρρύθμιση, αλλά και τα ενδεχόμενα αντίμετρα, αφορούν στη διασφάλιση της αξιοπιστίας του Προϋπολογισμού, «στην προώθηση της δικαιοσύνης και της ανάπτυξης και στην εξασφάλιση ενός μοντέλου βιώσιμης ανάπτυξης, στο οποίο οι επενδυτές αλλά και οι πολίτες θα έχουν εμπιστοσύνη». Ο Ολλανδός πρώην αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών, διάδοχος του Τόμας Βίζερ στο τιμόνι του EWG, ξεκαθαρίζει ότι η επιτήρηση «δεν αφορά νέους όρους», αλλά την ολοκλήρωση της εφαρμογής μεταρρυθμίσεων που συμφωνήθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος ESM και γενικότερα «τη μη αντιστροφή των βασικών μεταρρυθμίσεων που έχουν θεσπιστεί τα τελευταία οκτώ χρόνια». 

Για το πώς θα λειτουργεί η ενισχυμένη επιτήρηση, ο κ. Φάιλμπριφ σημειώνει ότι στο Eurogroup θα υποβάλλονται τριμηνιαίες αναφορές και βάσει αυτών θα ξεκλειδώνουν κάποια από τα μέτρα για το χρέος, ότι «το ΔΝΤ θα συνδεθεί με τη μετα-προγραμματική παρακολούθηση», ενώ εκτιμά ότι «η Κομισιόν έλαβε προσεκτικά υπόψη τις δεσμεύσεις πολιτικής των ελληνικών αρχών που επισυνάπτονται στη δήλωση του Eurogroup της 21ης Ιουνίου». Οι λεπτομέρειες αναμένεται να εξειδικευτούν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε συνεργασία με τους άλλους θεσμούς το επόμενο διάστημα. 

– Η Ελλάδα πλησιάζει στο τέλος του τρίτoυ προγράμματος. Ποιες είναι οι ευκαιρίες και οι κίνδυνοι που έχουμε μπροστά μας;

Η Ελλάδα έχει διανύσει σημαντικό δρόμο. Εχει γίνει πολλή δουλειά και τώρα βρίσκεται σε πολύ καλύτερη θέση απ’ ό,τι πριν από οκτώ χρόνια. Οι δημοσιονομικές, διαρθρωτικές και χρηματοπιστωτικές μεταρρυθμίσεις που εφαρμόστηκαν βοήθησαν στη δημιουργία ενός πλαισίου προϋποθέσεων για βιώσιμη ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς. Η οικονομική προοπτική φαίνεται πλέον λαμπρή. Στις 20 Αυγούστου η Ελλάδα θα βγει από το πρόγραμμα και θα σταθεί και πάλι στα πόδια της με ευνοϊκή συναστρία, χάρη και στις πρόσφατες αποφάσεις που έλαβε το Eurogroup για τα μέτρα του χρέους και την τελική εκταμίευση από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM). Αυτό προσφέρει μια μεγάλη ευκαιρία. Ταυτόχρονα, η Ελλάδα έχει ακόμη κάποιο δρόμο μπροστά της. Η χώρα έχει κατορθώσει να αντιμετωπίσει τις ανισορροπίες των ροών της, για παράδειγμα μετατρέποντας τα υψηλά δημοσιονομικά ελλείμματα σε στέρεα πρωτογενή πλεονάσματα και ουσιαστικά εξισορροπώντας το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Ωστόσο, θα χρειαστεί ακόμα χρόνος και προσπάθεια για την περαιτέρω αντιμετώπιση της κληρονομιάς που άφησε η κρίση, όπως η υψηλή ανεργία και το απόθεμα των μη εξυπηρετούμενων δανείων στον τραπεζικό τομέα. Επιπλέον, όπως είδαμε πριν από μερικές εβδομάδες, η Ελλάδα παραμένει ευάλωτη στις διακυμάνσεις των αγορών. Αυτό δεν αποτελεί έκπληξη για μια χώρα που μόλις τώρα βγαίνει από ένα πρόγραμμα προσαρμογής μετά από οκτώ χρόνια. Εν συντομία, όλα αυτά δείχνουν γιατί η Ελλάδα θα χρειαστεί να συνεχίσει να ακολουθεί ορθές πολιτικές προκειμένου να διασφαλίσει την αξιοπιστία της. Με άλλα λόγια, η μεταρρυθμιστική διαδικασία πρέπει να συνεχιστεί και στη μετα-προγραμματική περίοδο.

– Είστε ικανοποιημένος από την απόφαση του Eurogroup της 21ης Ιουνίου για το ελληνικό χρέος; Ποια είναι τα οφέλη που απορρέουν από το πακέτο, απαντούν όντως στις ανησυχίες κυρίως από το ΔΝΤ για τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητά του και πότε θα ενεργοποιηθεί;

Είμαστε πολύ ευχαριστημένοι από τις αποφάσεις του Eurogroup της 21ης Ιουνίου. Η Ευρωομάδα συμφώνησε σε μια σημαντική δέσμη μέτρων για τη διασφάλιση της βιωσιμότητας του χρέους της Ελλάδας. Τα μέτρα βοηθούν ώστε να παραμείνουν διαχειρίσιμες οι ακαθάριστες χρηματοδοτικές ανάγκες της Ελλάδας και οδηγούν τον λόγο του χρέους προς το ΑΕΠ σε καθοδική τροχιά. Η Ευρωομάδα συμφώνησε επίσης να εκτιμήσει εκ νέου την κατάσταση στο τέλος του 2032 και να λάβει τα κατάλληλα μέτρα, εάν χρειαστεί. Με άλλα λόγια, καλύπτεται και η μεσοπρόθεσμη και η μακροπρόθεσμη περίοδος, κάτι που είναι πολύ καλό.

Η επιστροφή στις αγορές

– Πότε θα βλέπατε πλήρη επιστροφή της Ελλάδας στις αγορές; Μέχρι τότε, θα μπορούσε η Ελλάδα να χρησιμοποιήσει το ταμειακό απόθεμα ασφαλείας (cash buffer) για να εξυπηρετεί τις δανειακές της υποχρεώσεις και σε ποιον βαθμό χωρίς να πλήξει την εμπιστοσύνη των επενδυτών;

Δεν θέλω να σχολιάσω τις εξελίξεις στις αγορές, αλλά μια πραγματολογική ματιά στα δεδομένα δείχνει ότι η απόδοση των 10ετών κρατικών ομολόγων της Ελλάδας μειώνεται σταθερά τις τελευταίες εβδομάδες και ημέρες και σήμερα βρίσκεται στο χαμηλότερο επίπεδό της εδώ και 10 περίπου χρόνια. Εναπόκειται στην Ελλάδα να αποφασίσει σχετικά με τη στρατηγική διαχείρισης του δημόσιου χρέους, αλλά μπορούμε να φανταστούμε ότι η χώρα θα θελήσει να συνεχίσει τις προσπάθειές της για τη δημιουργία μιας ευρείας επενδυτικής βάσης και την πρόσβαση στις αγορές.

Το ταμειακό απόθεμα της Ελλάδας, στο οποίο οι εταίροι της στην Ευρωζώνη έχουν συμβάλει σημαντικά μέσω των εκταμιεύσεων του ESM, μπορεί να θεωρηθεί μια δημοσιονομική διασφάλιση η οποία καθησυχάζει τους επενδυτές και βοηθά τη χώρα να οικοδομήσει την καμπύλη των αποδόσεών της.

– Η ακριβής φύση της ενισχυμένης επιτήρησης μετά τις 20 Αυγούστου δεν είναι ακόμη απολύτως σαφής. Εχουμε δει ένα παράρτημα δύο σελίδων στο ανακοινωθέν του Eurogroup της 21ης Ιουνίου. Θα χρησιμεύσει αυτό ως βάση για ένα λεπτομερέστερο έγγραφο και πώς θα συμφωνηθεί;

Εναπόκειται στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε συνεργασία με τους άλλους θεσμούς, να αποφασίσει σχετικά με τις λεπτομέρειες της ενισχυμένης επιτήρησης, όπως προβλέπεται στη νομοθεσία της δέσμης των δύο μέτρων (two-pack). Μπορούμε να υποθέσουμε ότι η επιτροπή έλαβε προσεκτικά υπόψη τις δεσμεύσεις πολιτικής των ελληνικών αρχών που επισυνάπτονται στη δήλωση του Eurogroup.

– Ειδικότερα, δεν είναι ακόμη σαφές εάν η Ελλάδα θα πρέπει να ανταποκριθεί σε συγκεκριμένες προϋποθέσεις για να ξεκλειδώσει τις επιστροφές κερδών από τα ομόλογα ANFAs και SMPs, εάν οι θεσμοί θα επισκέπτονται την Αθήνα για τακτικούς ελέγχους και ποιος θα είναι ο ρόλος του EuroWorking Group και της Ευρωομάδας στη διάρκεια αυτής της νέας περιόδου. Θα μπορούσατε να ρίξετε λίγο φως σε αυτά τα ερωτήματα;

Η δήλωση του Eurogroup είναι σαφής. Δύο μέτρα για το χρέος, η ακύρωση του step-up επιτοκίου που σχετίζεται με την επαναγορά χρέους και εκείνο που αφορά στα κέρδη SMP/ANFA συνδέονται ρητά με τις τριμηνιαίες εκθέσεις της ενισχυμένης επιτήρησης προς το Eurogroup. Μια θετική αναφορά θα ξεκλειδώνει αυτά τα δύο μέτρα για το χρέος.

– Το πλαίσιο εποπτείας μετά το πρόγραμμα θα περιέχει νέους όρους ή απλώς την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων που έχουν νομοθετηθεί κατά το τρίτο πρόγραμμα;

Η μετα-προγραμματική παρακολούθηση δεν αφορά νέους όρους, αλλά την ολοκλήρωση της εφαρμογής των μεταρρυθμίσεων που συμφωνήθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος του ESM και γενικότερα τη μη αντιστροφή των βασικών μεταρρυθμίσεων που έχουν θεσπιστεί τα τελευταία οκτώ χρόνια για να εκσυγχρονιστεί η ελληνική οικονομία και να τεθεί σε υγιείς βάσεις. 

– Ποιος θα είναι ο ρόλος του ΔΝΤ σε αυτή τη νέα περίοδο; 

Το ΔΝΤ μας διαβεβαίωσε ότι θα παραμένει πλήρως αφοσιωμένο. Είναι έτοιμο να παράσχει τεχνική βοήθεια στην Ελλάδα και θα συνδεθεί με τη μετα-προγραμματική παρακολούθηση, όπως συμβαίνει και με τις άλλες χώρες που ήταν σε προγράμματα.

Το «πακέτο»

– Η Ελλάδα εισέρχεται σε μια περίοδο που οδηγεί σε εκλογές το επόμενο έτος. Φωνές εντός της κυβέρνησης ζητούν τη μη εφαρμογή των περικοπών στις συντάξεις το 2019. Ο επίτροπος Πιερ Μοσκοβισί όταν ρωτήθηκε αυτή την εβδομάδα στην Αθήνα για το θέμα δήλωσε ότι «οι δεσμεύσεις πρέπει να γίνονται σεβαστές», αλλά σημείωσε ότι δεν είναι «άκαμπτες». Ποιος είναι ο βαθμός ευελιξίας στο ζήτημα της συντάξεων από την πλευρά του EuroWorking Group και του Eurogroup;

Το προνομοθετημένο πακέτο, το οποίο πέρα από τη φορολογική και τη συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση είχε επίσης και το στοιχείο των ενδεχόμενων επεκτατικών δημοσιονομικά μέτρων, ήταν όντως μέρος της συμφωνίας. Αξίζει να υπενθυμίσουμε γιατί συνέβη αυτό. Ο σχεδιασμός του πακέτου στόχευε να καταστήσει τον Προϋπολογισμό της Ελλάδας πιο φιλικό προς την ανάπτυξη και πιο ισχυρό, συμπεριλαμβανομένης της διασφάλισης της επίτευξης των στόχων του πρωτογενούς πλεονάσματός της. Το πακέτο είχε επίσης μια σημαντική διάσταση δικαιοσύνης: φορολογική μεταρρύθμιση για τη βελτίωση της δικαιοσύνης στην κατανομή και μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος για τη βελτίωση της διαγενεακής δικαιοσύνης. Τελικά, αφορά την αξιοπιστία, την προώθηση της δικαιοσύνης και της ανάπτυξης, την εξασφάλιση ενός μοντέλου βιώσιμης ανάπτυξης, στο οποίο οι επενδυτές αλλά και οι πολίτες θα έχουν εμπιστοσύνη. Οτιδήποτε άλλο είναι αυτοκαταστροφικό (self-defeating) και ούτε η Ελλάδα ούτε οι εταίροι της στη Ζώνη του Ευρώ θέλουν να ξαναβαδίσουν σε αυτό τον δρόμο.

– Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναμένει ανάπτυξη μόνο κατά 1% του ΑΕΠ από το 2023 και μετά. Γιατί συμβαίνει αυτό; Εχει να κάνει με τις φορολογικές επιβαρύνσεις του σημερινού συστήματος, με τις δημογραφικές ανησυχίες ή με την ανάγκη για περισσότερες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις;

Οι προβολές στις οποίες βασίζεται η ανάλυση της βιωσιμότητας του χρέους είναι συνετές. Οι μακροπρόθεσμες προβλέψεις για την ανάπτυξη εξαρτώνται κυρίως από τις υποθέσεις για το δημογραφικό αλλά και την παραγωγικότητα. Γι’ αυτό η Ελλάδα πρέπει να συνεχίσει να εκσυγχρονίζει την οικονομία της μέσω της μεταρρύθμισης των αγορών εργασίας και προϊόντων, των επενδύσεων και των ιδιωτικοποιήσεων.

– Κλείνοντας, ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης του προβλήματος των κόκκινων δανείων στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα;

Η αντιμετώπιση του υψηλού ακόμη αποθέματος των μη εξυπηρετούμενων δανείων θα πρέπει να παραμείνει προτεραιότητα. Κατά τη διάρκεια του προγράμματος ESM οι Αρχές έχουν θεσπίσει μια καλή στρατηγική, η οποία καλύπτει τη βελτίωση του πλαισίου αφερεγγυότητας, την εγκαθίδρυση μιας αγοράς μη εξυπηρετούμενων δανείων, τον εξωδικαστικό μηχανισμό και τους ηλεκτρονικούς πλειστηριασμούς. Η στρατηγική αυτή έχει αρχίσει να δείχνει ενθαρρυντικά αποτελέσματα και η Ελλάδα πρέπει να συνεχίσει να την εφαρμόζει. 

Επίσης, και αυτό είναι κρίσιμης σημασίας, οι υγιείς δημοσιονομικές και οικονομικές πολιτικές θα συμβάλλουν στις τρέχουσες ενάρετες οικονομικές προοπτικές και θα έχουν θετική επίδραση στη μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων.