Ο Καναδός Ντέιβιντ Καρντ, που φέτος μοιράστηκε το Νόμπελ Οικονομικών με τους Τζόσουα Άνγκριστ και Γκίντο Ίμπενς, δεν είναι «άνθρωπος των media». Στις λίγες συνεντεύξεις που παραχωρεί, είναι φειδωλός στις απαντήσεις του και περιορίζεται σε παρουσίαση στοιχείων και ερευνών, αποφεύγοντας τις προσωπικές τοποθετήσεις.
Ωστόσο, ο καθηγητής Οικονομικών στο διεθνούς φήμης πανεπιστήμιο Μπέρκλεϊ στην Καλιφόρνια, αποτελεί μία από τις πιο σημαντικές μορφές των Οικονομικών του 21ου αιώνα. Και αυτό γιατί πραγματοποίησε κάτι που λίγοι συνάδελφοί του επιχειρούν: «βούτηξε» στα νερά της πραγματικής οικονομίας, για να δοκιμάσει θεωρίες που, μέχρι τότε, αντιμετωπίζονταν ως αξιώματα από την παγκόσμια οικονομική κοινότητα.
– Η πρώτη μελέτη, το 1994, με τίτλο “Minimum Wages and Employment: A Case Study of the Fast-Food Industry in New Jersey and Pennsylvania” αφορά στον κατώτατο μισθό και στο αν η αύξησή του επηρεάζει αρνητικά τα επίπεδα απασχόλησης. Ο Ντέιβιντ Καρντ και ο συνάδελφός του Άλαν Κρίγκερ συνέκριναν την απασχόληση σε ταχυφαγεία στις πολιτείες Νιού Τζέρσεϊ και Πενσιλβάνια, μετά την αύξηση του κατώτατου μισθού στο Νιού Τζέρσεϊ, την ώρα που στη Πενσιλβάνια είχε μείνει σταθερός. Διαπίστωσαν ότι η αύξηση του κατώτατου μισθού δεν μείωσε τις θέσεις εργασίας στα ταχυφαγεία του Νιου Τζέρσεϊ.
– Η δεύτερη, του 1990 με τίτλο “The Impact of the Mariel Boatlift on the Miami Labor Market “ αλλά και αυτή του 2005, με τίτλο “Is the New Immigration Really So Bad?” αφορούν στους μετανάστες και το αν αυτοί αφαιρούν θέσεις εργασίας από τους ανειδίκευτους ντόπιους. Όπως αποδείχθηκε, και πάλι η απάντηση είναι όχι.
Στη συνέντευξη που παραχώρησε στο newmoney είναι σαφής: «Ποτέ δε δίνω συνταγές πολιτικής είτε στη δουλειά μου είτε στις δημόσιες τοποθετήσεις μου» μας απάντησε όταν τον ρωτήσαμε για την απόφαση της ελληνικής κυβέρνησης να αυξήσει τον κατώτατο μισθό (κατά 2% από τον Ιανουάριο του 2022, δηλ. από τα 650 ευρώ στα 663 ευρώ το μήνα, ή 773,5 ευρώ αν συνυπολογισθούν και οι 14 μισθοί).
«Υπάρχουν συγκεκριμένες παράμετροι που έπρεπε να μελετήσω» συμπληρώνει. «Καταρχάς, η αύξηση θα είναι υψηλότερη από τον πληθωρισμό; Θα είναι πραγματική αύξηση του κατώτατου μισθού, όταν αφαιρεθεί από αυτή το ύψος του πληθωρισμού; Επίσης, παίζει ρόλο ο αριθμός των εργαζόμενων που λαμβάνουν τον κατώτατο μισθό. Είναι περισσότεροι ή λιγότεροι, για παράδειγμα, από το 10% του συνολικού εργατικού δυναμικού;»
Ο κατώτατος μισθός στην Ελλάδα βρίσκεται σε μεσαία επίπεδα (στην κατηγορία μεταξύ 750- 1.500 ευρώ το μήνα) σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρωπαϊκή Ένωση. Πόσο ρεαλιστικό θα ήταν να αυξηθεί σε επίπεδα ανάλογα με αυτά της Ολλανδίας ή της Ιρλανδίας (κατηγορία άνω των 1.500 ευρώ το μήνα);
«Το μεγαλύτερο πρόβλημα στην Ελλάδα είναι η χαμηλή παραγωγικότητα ανά εργαζόμενο, κυρίως εάν συγκριθεί με την Ιρλανδία ή την Ολλανδία» σημειώνει ο Ντ. Καρντ. «Ίσως θα ήταν καλύτερα η Ελλάδα να συγκρίνεται με την Πορτογαλία, όπου ο κατώτατος μισθός είναι περίπου 770 ευρώ το μήνα. Η Πορτογαλία είχε επίσης πολλά προβλήματα παρόμοια με την Ελλάδας στην περίοδο μετά το 2010. Επίσης, πιο κατάλληλες συγκρίσεις είναι με χώρες όπως η Πολωνία, η Ουγγαρία και η Τσεχία.»
Στη μελέτη των Καρντ- Κρίγκερ αποκαλύφθηκε ότι η αύξηση του κατώτατου μισθού δεν επηρέασε αρνητικά την απασχόληση, είχε όμως επιπτώσεις στις τιμές. Τα ταχυφαγεία του Νιου Τζέρσεϊ που αύξησαν τον κατώτατο μισθό, αύξησαν επίσης τις τιμές στα μενού.
«Όντως, αυτό συνέβη» παραδέχεται ο Καρντ, «όμως οι επιπτώσεις στις τιμές δεν ήταν μεγάλες. Ένα ενδιαφέρον ανάλογο παράδειγμα έρχεται από την έρευνα στις επιπτώσεις αύξησης του κατώτατου μισθού στην Ουγγαρία.»
Η συγκεκριμένη έρευνα (“Who Pays for the Minimum Wage?”, Peter Harasztosi and Attila Lindner, 2019) έδειξε ότι, τέσσερα χρόνια μετά από μία «γενναία» αύξηση του κατώτατου μισθού στην Ουγγαρία, οι επιπτώσεις στην απασχόληση ήταν μικρές, ωστόσο το 75% της αύξησης του κατώτατου μισθού «πληρώθηκε» από τους καταναλωτές και 25% από τους επιχειρηματίες. Εκεί όπου το κόστος ήταν πιο δύσκολο να μετακυληθεί στους καταναλωτές υπήρξε και η μεγαλύτερη μείωση θέσεων εργασίας.
Το νέο εργασιακό τοπίο
Για κάποιους, η συζήτηση περί κατώτατου μισθού είναι παρωχημένη, καθώς ο κόσμος μετακινείται προς πιο ευέλικτες μορφές εργασίας από αυτές που γνωρίζουμε σήμερα. Οι ψηφιακές πλατφόρμες και επονομαζόμενη “gig” οικονομία απειλούν να βάλουν τέλος στην πλήρη απασχόληση με ασφαλιστική και υγειονομική κάλυψη.
«Πράγματι υπάρχει αυτή η πιθανότητα», παραδέχεται ο Καρντ. «Η αλήθεια είναι ότι κάτι ανάλογο είχε συμβεί στις Ηνωμένες Πολιτείες μεταξύ 1980 και 2010. Πρόσφατα, όμως, οι ΗΠΑ έχουν κάνει βήματα για να προσφέρουν υγειονομική ασφάλεια σε περισσότερους εργαζόμενους. Εξάλλου, δεν ξέρω πόσοι είναι οι εργαζόμενοι στην «gig οικονομία» (σ.σ. οικονομία της περιστασιακής απασχόλησης, συχνά μέσω διαδικτυακών πλατφορμών) στην Ελλάδα, αλλά στις ΗΠΑ δεν είναι πολλοί.»
Όσο, όμως, και να «παγκοσμιοποιούνται» τα μοντέλα εργασίας, είναι μάλλον απίθανο να συμβεί το ίδιο και με τις αποδοχές.
«Αμφιβάλλω αν δούμε ποτέ έναν “παγκόσμιο κατώτατο μισθό” όπως είδαμε πρόσφατα τον παγκόσμιο κατώτατο φόρο για τα εταιρικά κέρδη» λέει ο Καρντ. «Προσωπικά αμφιβάλλω αν αυτός ο κατώτατος φόρος εφαρμοστεί ποτέ στις ΗΠΑ. Πιστεύω ότι μετά τις επόμενες εκλογές θα υπάρξει αλλαγή στάσης της αμερικανικής ηγεσίας σε αυτό το θέμα.»
Οι μετανάστες και οι θέσεις εργασίας
Καθώς η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται αντιμέτωπη με αλλεπάλληλα κύματα μαζικής μετανάστευσης, συχνά κυριαρχεί στη δημόσια συζήτηση ο φόβος για απώλεια θέσεων εργασίας και μείωση των αποδοχών, φόβος για «μισθολογικό ντάμπινγκ» κυρίως για τους χαμηλόμισθους Ευρωπαίους. Ποια είναι η θέση του;
«Υπάρχουν πρόσφατες μελέτες για τις επιπτώσεις της μετανάστευσης πολιτών της Ε.Ε. στο Ηνωμένο Βασίλειο, από τον Κρίστιαν Ντάστμαν και συναδέλφους στο UCL του Λονδίνου που δείχνουν πολύ μικρές ή αμελητέες επιπτώσεις στους ντόπιους. Η δική μου παλαιότερη έρευνα στο Mariel Boatlift έδειξε μικρές επιπτώσεις. Πάντως, οι έρευνες αυτές μπορεί να μην ισχύουν σε ακραίες καταστάσεις. Το πιο σημαντικό για τους Ευρωπαίους ηγέτες είναι να σκεφτούν τρόπους για το πώς θα αποκτήσουν δουλειές αυτοί οι μετανάστες. Το πόσους μετανάστες μπορεί να «αντέξει» μία χώρα είναι μία “ηθικιστική” συζήτηση. Άνθρωποι όπως ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ, Τραμπ, ζητούσε λιγότερους μετανάστες στις ΗΠΑ. Σε χώρες, όμως, όπως ο Καναδάς, η Αυστραλία και Νέα Ζηλανδία πάνω από 20% του πληθυσμού είναι μετανάστες», καταλήγει.
Διαβάστε ακόμη:
ΒΙΟΚΕΡ: Πώς «έσβησε» μια από τις μεγαλύτερες μονάδες παραγωγής κεριών στη χώρα
ΤΕΜΕΣ: Πώς προχωρούν οι επενδύσεις σε Costa Navarino και Hilton