Δύσκολο παζλ καλείται να φτιάξει το υπουργείο Εργασίας, προωθώντας νομοθετικές πρωτοβουλίες που θα ενσωματώνουν τις επιταγές της συνταγματικότητας μετά την απόφαση του ΣτΕ για τον νόμο Κατρούγκαλου χωρίς να ανατρέπουν τον Προϋπολογισμό.
Προτού ακόμα καθαρογραφεί η απόφαση, ήδη ανατέθηκε σε επιτροπή νομικών να ξεκαθαρίσει τα θολά σημεία για να προσδιοριστεί το συνολικό κόστος των νομοθετικών παρεμβάσεων.
Κομβικό σημείο αποτελεί ο προσδιορισμός του χρονικού διαστήματος για το οποίο δικαιούνται οι συνταξιούχοι επιστροφή των αναδρομικών από τις αντισυνταγματικές περικοπές, καθώς από το συνολικό κόστος θα εξαρτηθεί ο τρόπος και ο χρόνος επιστροφής των ποσών.
Επιπλέον αγκάθι αποτελεί η ακύρωση των περικοπών στις επικουρικές συντάξεις και τα νέα αναδρομικά που θα αρχίσουν να συσσωρεύονται.
Ο υπουργός Εργασίας Γιάννης Βρούτσης διαβεβαίωσε ότι οι συνταξιούχοι θα ικανοποιηθούν αλλά πάντα υπό την αίρεση της εθνικής οικονομίας. Οι τελικές αποφάσεις της κυβέρνησης, ωστόσο, θα πρέπει να ευθυγραμμίζονται και με την επιταγή των δανειστών που ζητούν οι αλλαγές στο ίδιο πεδίο να είναι δημοσιονομικά ουδέτερες.
Με τον ίδιο δημοσιονομικά ουδέτερο τρόπο θα πρέπει να διευθετηθεί και η αύξηση των συντελεστών αναπλήρωσης για όσους δούλεψαν πάνω από 35 χρόνια με υψηλές αποδοχές, καθώς κρίθηκε αντισυνταγματική η κλίμακα των ποσοστών αναπλήρωσης των νέων συντάξεων του νόμου Κατρούγκαλου.
Παράγοντες της ασφάλισης υποστηρίζουν ότι δεν μπορεί να βγει ο λογαριασμός αν δεν «πειραχτεί» το ύψος της εθνικής σύνταξης ώστε να εξισορροπηθεί η μικρή αύξηση της συνταξιοδοτικής δαπάνης που θα απαιτηθεί λόγω της αύξησης των συντελεστών. Κύκλοι του υπουργείου Εργασίας, πάντως, έχουν διαβεβαιώσει ότι δεν πρόκειται να μειωθούν κατά καμία έννοια οι κύριες συντάξεις.
Σύμφωνα με πηγές του υπουργείου Εργασίας, οι νομοθετικές αλλαγές θα είναι έτοιμες να κατατεθούν στη Βουλή στο τέλος του 2019. Ωστόσο, όλοι γνωρίζουν πως στη διάρκεια του τριμήνου που μεσολαβεί θα μετράνε επιπλέον αναδρομικά, καθώς η ισχύς της αντισυνταγματικότητας ξεκινάει από τη δημοσίευση της επίμαχης απόφασης (Παρασκευή 4 Οκτωβρίου 2019).
Τι αλλάζει μετά την απόφαση του ΣτΕ
Ας δούμε αναλυτικά ποιες εισηγήσεις εξετάζονται για τη διαμόρφωση των νέων διατάξεων μετά την απόφαση-βόμβα του ΣτΕ.
* Αναδρομικά επικουρικών συντάξεων: Oι αποφάσεις του ΣτΕ επί του νόμου Κατρούγκαλου ακύρωσαν ως αντισυνταγματικές τις περικοπές του 2016 που επιβλήθηκαν στις επικουρικές συντάξεις με όριο τα 1.300 ευρώ ως άθροισμα κύριας και επικουρικής σύνταξης. Για δημοσιονομικούς λόγους, το ΣτΕ θεώρησε κόκκινη γραμμή τα αναδρομικά των επικουρικών.
Αυτό σημαίνει πως αναδρομικά από το καλοκαίρι του 2016 δικαιούνται μόνο όσοι έχουν ήδη προσφύγει στα δικαστήρια με αγωγές κατά των συγκεκριμένων περικοπών. Ολοι οι υπόλοιποι, λοιπόν, έχουν ξεκινήσει να μετράνε αναδρομικά από τις 4 Οκτωβρίου, όταν δημοσιεύτηκε η απόφαση. Υπενθυμίζουμε ότι το καλοκαίρι του 2016 μειώθηκαν έως και 50% 260.000 επικουρικές συντάξεις.
Ειδικότερα, σχεδόν οι μισοί δικαιούχοι έχασαν από 100 ως 200 ευρώ, τα οποία και διεκδικούν να επιστραφούν. Το κόστος της ενδεχόμενης επιστροφής ανέρχεται σε 25 εκατ. ευρώ μηνιαίως και 300 εκατ. ετησίως. Πώς θα καταφέρει το υπουργείο Εργασίας να επιστρέψει τα αναδρομικά έστω σε βάθος χρόνου χωρίς να ανατρέψει τη δημοσιονομική ισορροπία; Παράγοντες της ασφάλισης πιστεύουν ότι δεν θα βγει ο λογαριασμός αν δεν μπουν στο μικροσκόπιο οι επικουρικές συντάξεις οι οποίες διασώθηκαν, καθώς το άθροισμα κύριας και επικουρικής ήταν μικρότερο από 1.300 ευρώ.
Για παράδειγμα, συνταξιούχος του Δημοσίου που έχει 120 ευρώ επικουρική και μαζί με την κύρια φτάνει τα 1.299 ευρώ γλιτώνει παρά τρίχα την περικοπή της σύνταξης. Η προσωπική του διαφορά, όμως, μετά τον επανυπολογισμό της επικουρικής είναι 80 ευρώ. Αν και εξετάζονται πολλά σενάρια, το υπουργείο διαβεβαιώνει ότι δεν πρόκειται να περικοπεί καμία σύνταξη.
Παράλληλα το ΣτΕ έκρινε αντισυνταγματικό και τον τρόπο υπολογισμού των 130.000 νέων επικουρικών που εκδόθηκαν μετά το 2017 εξαιτίας της απουσίας αναλογιστικών μελετών. Σύμφωνα με πληροφορίες, στο διάστημα που μεσολάβησε ως την έκδοση της απόφασης ολοκληρώθηκε η αναλογιστική μελέτη, η οποία δείχνει ότι το ΕΤΕΑΕΠ έχει χρόνο ζωής άλλα 50 χρόνια. Επομένως δεν θα αλλάξει κάτι στον τρόπο υπολογισμού των νέων επικουρικών.
* Αύξηση των συντελεστών αναπλήρωσης: Mεγάλες κατηγορίες ασφαλισμένων με πολλά χρόνια ασφάλισης και υψηλές αποδοχές αδημονούν να δουν τις αλλαγές στους συντελεστές αναπλήρωσης που θα τους εξασφαλίσουν μεγαλύτερη ανταποδοτικότητα προκειμένου να καταθέσουν αιτήσεις συνταξιοδότησης. Η απόφαση του ΣτΕ που έκρινε αντισυνταγματικό το ποσοστό αναπλήρωσης άναψε το πράσινο φως για την αύξηση των συντελεστών, ιδίως στο ανώτατο πλαφόν αναπλήρωσης 46,8%, που αντιστοιχεί σε 42 χρόνια ασφάλισης. Η αύξηση είναι πιθανόν να υπερβεί το 5% για να δώσει κίνητρο παραμονής στην εργασία.
* Επαναφορά στο προηγούμενο καθεστώς εισφορών: H απόφαση του ΣτΕ που έκρινε αντισυνταγματικό τον υπολογισμό των εισφορών των αυτοαπασχολούμενων και των ελεύθερων επαγγελματιών (μπλοκάκια) με βάση το εισόδημα δίνει το έναυσμα για αλλαγές. Ενα σενάριο που εξετάζεται είναι να αυξηθεί η κατώτατη εισφορά, που σήμερα ανέρχεται στα 185 ευρώ, και να θεσπιστούν 4 κλάσεις από 14 που ίσχυαν πριν από το 2017. Και σε αυτή την περίπτωση, όμως, όσο αργότερα νομοθετηθούν οι αλλαγές τόσο μεγαλύτερο θα είναι το κονδύλι που θα κληθεί να επιστρέψει ο ΕΦΚΑ στους ελεύθερους επαγγελματίες.
* Επιστροφή αναδρομικών: Eρωτηματικά συνοδεύουν το σκέλος της απόφασης του ΣτΕ για τα αναδρομικά. Κλειδωμένη θεωρείται από τους νομικούς η επιστροφή των αναδρομικών μόνο για το 10μηνο που μεσολαβεί ανάμεσα στην προηγούμενη απόφαση του ΣτΕ, τον Ιούνιο του 2015, και την ψήφιση του νόμου Κατρούγκαλου, τον Μάιο του 2016. Για τον Προϋπολογισμό, όμως, ο λογαριασμός ακόμα και για το 10μηνο ανεβαίνει στα 4 δισ. ευρώ. Ωστόσο μερίδα νομικών πιστεύει ότι δεν έχει απαντηθεί το θέμα παραπέμποντας σε μια νέα απόφαση του ΣτΕ, που εικάζεται ότι θα ρίξει φως στην υπόθεση για το εύρος των αναδρομικών. Συγκεκριμένα, το ΣτΕ θα κρίνει την αίτηση αναίρεσης που έχει καταθέσει ο ΕΦΚΑ κατά πρόσφατης απόφασης του Διοικητικού Εφετείου Αθηνών, η οποία δικαίωνε συνταξιούχο δικαστή επιδικάζοντάς του αναδρομικά για την περίοδο από την 1η Ιουλίου 2015 έως τις 30 Ιουνίου 2017.
Το υπουργείο διαμηνύει ότι θα περιμένει να ξεκαθαρίσει το τοπίο, αποφεύγοντας τις βιαστικές και πρόχειρες κινήσεις της προηγούμενης κυβέρνησης που δημιούργησαν ένα δικαστικό θρίλερ και συσσώρευσαν αναδρομικά.