Αλλαγή σελίδας για τις τράπεζες και συνολικά για την ελληνική οικονομία, που θα γίνει αισθητή μέσα στον επόμενο ένα χρόνο όπως διαβεβαιώνουν υψηλόβαθμα κυβερνητικά στελέχη, σηματοδοτεί η ψήφιση του νομοσχεδίου για τον «Ηρακλή» από τη Βουλή την περασμένη Πέμπτη.
Αποτελώντας πλέον νόμο του κράτους, ο «Ηρακλής» φέρνει 5 μεγάλες τομές και γίνεται καταλύτης θετικών εξελίξεων στον χρηματοπιστωτικό τομέα και ευρύτερα στην οικονομία, σύμφωνα με το οικονομικό επιτελείο. Οι 5 αυτές τομές είναι:
1. Στέλνει μήνυμα ότι επιτέλους γίνεται «ομαδική δουλειά» (“team work”). Όλοι οι εμπλεκόμενοι έδειξαν ότι μπορούν να συνεργαστούν και έτσι να εισπράττουν όλοι τα οφέλη και τους επαίνους.
2. Βοηθά τις τράπεζες να βγουν στις αγορές σε μια εξαιρετική περίσταση, με αρνητικά επιτόκια, για να «σηκώσουν» τα 30 δισ. ευρώ χωρίς να βάλουν ούτε ένα ευρώ οι Έλληνες πολίτες –ενώ το Δημόσιο μπορεί και να βγάζει κέρδος από προμήθειες έως 200 εκατ. ευρώ το χρόνο για τα 12 δισ. ευρώ εγγυήσεων.
3. Θα ελαφρυνθούν οι τράπεζες από τα βάρη και θα προχωρήσουν στην επανεκκίνηση της πιστωτικής επέκτασης, δηλαδή θα δώσουν ξανά δάνεια στην αγορά, στις επιχειρήσεις και στα νοικοκυριά.
4. Με το νέο σύστημα, θα υπάρξει πραγματικό κυνήγι στους μεγαλοφειλέτες που κρύβονταν πίσω από τον «Νόμο Κατσέλη» ή τον σωρό των δανειοληπτών. Παράλληλα, θα δοθούν δίκαιες λύσεις για τους συνεπείς δανειολήπτες σε συνάρτηση με τις πραγματικές ικανότητες αποπληρωμής των υποχρεώσεών τους.
5. Με την ενίσχυση της κεφαλαιακής επάρκειας των τραπεζών διαλύεται ευρύτερα η αβεβαιότητα και ξένοι επενδυτές μπορούν να δείξουν ενδιαφέρον όχι μόνον για τιτλοποιημένες απαιτήσεις δανείων αλλά και για το Χρηματιστήριο, βάζοντας μπροστά και μία «ξεχασμένη» μηχανή της οικονομίας για να σταθεί ξανά όρθια σε ένα χρόνο η ελληνική οικονομία. Οι εξελίξεις αυτές θα διευκολύνουν τις επενδύσεις και τελικά θα συμβάλουν στην επιστροφή της χώρας μας στην επενδυτική βαθμίδα των οίκων πιστοληπτικής αξιολόγησης.
Αλλά και στελέχη διεθνών οίκων εκτιμούν ότι θα αλλάξουν πολλά και στο τραπεζικό σκηνικό. «Τίποτα δεν θα είναι ίδιο σε ένα χρόνο», εξηγούν οι ίδιες πηγές, γιατί «όταν απαλλαγούν από τα βάρη, οι τράπεζες θα πρέπει να γίνουν ανταγωνιστικές, να παρουσιάσουν business plans και να επιλέξουν σε ποιο κομμάτι της αγοράς και ποιον ρόλο θα παίζουν πια –π.χ. στη λιανική, στην επιχειρηματική τραπεζική, στα στεγαστικά, στην ανάπτυξη κ.λπ.».
Επενδυτικοί οίκοι, τράπεζες και μέσα ενημέρωσης του εξωτερικού υποδέχτηκαν με πολύ θερμά σχόλια την είδηση ότι το σχέδιο συστημικής αντιμετώπισης των κόκκινων δανείων μέσω τιτλοποιήσεων έγινε νόμος του κράτους. Ενδεικτικά, η JP Morgan χαρακτήρισε «πολλά υποσχόμενο» τον «Ηρακλή» σε χθεσινή ανάλυση, ενώ η Citi ανέφερε ότι το σχέδιο θα ενισχύσει σταδιακά τη ρευστότητα και «αυτό, μαζί με υψηλότερες προοπτικές ανάπτυξης, αναμένεται να οδηγήσουν, σε περαιτέρω αναβαθμίσεις από τους οίκους αξιολόγησης». Στο ίδιο μήκος κύματος, εκτενές χθεσινό δημοσίευμα της γερμανικής οικονομικής εφημερίδας Handelsblatt επισήμανε ότι το σχέδιο θα βοηθήσει στη σταθεροποίηση του τραπεζικού συστήματος, η οποία αποτελεί σημαντική προϋπόθεση για την επιστροφή της Ελλάδας στην πολυπόθητη επενδυτική βαθμίδα τα επόμενα δύο χρόνια. Θετική ήταν και η αντίδραση των αγορών, όπως φάνηκε στο Χρηματιστήριο και στην αγορά ομολόγων.
Δικλείδες ασφαλείας και κυρώσεις
Με τον νόμο για τον «Ηρακλή» η Ελλάδα αποκτά για πρώτη φορά νομική υποδομή για τιτλοποιήσεις απαιτήσεων. Εμπλεκόμενοι στο νέο σύστημα είναι: (α) οι Τράπεζες, (β) οι Εταιρίες Ειδικού Σκοπού (SPV’s) όπου θα μεταβιβαστούν τα δάνεια, β) οι πιστοποιημένοι από την ΤτΕ -αλλά ανεξάρτητοι από τις εμπορικές τράπεζες- Διαχειριστές Απαιτήσεων που θα επιλεγούν βάσει κριτηρίων όπως η εμπειρία κλπ, (δ) το Ελληνικό Δημόσιο που δίδει εγγυήσεις και (ε) οι Επενδυτές που θα αγοράζουν τους τίτλους (ομόλογα) με κάλυψη την είσπραξη οφειλών.
Για να μην αναγκαστεί το Ελληνικό Δημόσιο να πληρώσει τις εγγυήσεις που θα παρέχει στις τράπεζες, ο νόμος προβλέπει δικλείδες ασφαλείας και αυστηρές κυρώσεις στους υπευθύνους είσπραξης των κόκκινων δανείων. Ειδικότερα, προβλέπονται ποινές και κυρώσεις για τους Διαχειριστές Απαιτήσεων, εάν δεν τηρούν τους συμβατικούς στόχους και υποχρεώσεις τους. Σε περίπτωση που καταπέσει η εγγύηση του Δημοσίου, δεν θα πληρωθεί ούτε ο Διαχειριστής, αλλά ούτε και ο Ομολογιούχος θα εξοφληθεί! Και αυτό προκειμένου να κινηθεί νομικά και να πιέσει τους πιστοποιημένους Διαχειριστές να επιδιώκουν την είσπραξη εγκαίρως, αντί να περιμένουν να εισπράξουν καταπτώσεις από το Δημόσιο.
«Φέρνουμε μια συστημική λύση που αποσκοπεί στη μείωση των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων (NPEs) κατά 30-35 δισ. ευρώ ή 40% και άνω» τονίζει ο υφυπουργός Οικονομικών Γιώργος Ζαββός. Και όπως λένε στο υπουργείο Οικονομικών «σε λιγότερο από 6 μήνες εκπληρώνεται μία σημαντική εξαγγελία. Δεν αφορά μόνον τις Τράπεζες, αλλά αντανακλά σε όλη την Οικονομία. Όλοι οι οίκοι και οι επενδυτικές τράπεζες στις εκθέσεις τους μιλούν για τον “Ηρακλή”».
Τα βασικά σημεία του «Ηρακλή»
Όπως ανέφερε ο υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας στη Βουλή κατά τη συζήτηση του νομοσχεδίου για τον «Ηρακλή», τα βασικά σημεία του σχεδίου, που αποτελεί πλέον νόμο του κράτους, είναι:
· Παρέχεται η εγγύηση του Ελληνικού Δημοσίου σε τιτλοποιημένα μη εξυπηρετούμενα δάνεια – δηλαδή σε απαιτήσεις – των τραπεζών, εξαιρώντας τα δάνεια που είναι ήδη εγγυημένα από το Ελληνικό Δημόσιο.
· Η συμμετοχή των τραπεζών είναι εθελοντική.
· Η εγγύηση μπορεί να ζητηθεί όταν πληρούνται οι προϋποθέσεις του νόμου.
· Η εγγύηση αφορά το πιο ασφαλές τμήμα των τιτλοποιήσεων, δηλαδή τις ομολογίες που προηγούνται στην εξόφληση τόκου και κεφαλαίου.
· Οι ομολογίες αυτές πρέπει να έχουν λάβει αξιολόγηση τουλάχιστον ΒΒ- από έναν αναγνωρισμένο οίκο αξιολόγησης, ενώ τυχόν δεύτερη αξιολόγηση πρέπει, επίσης, να ικανοποιεί ελάχιστες ποιοτικές προδιαγραφές.
· Με απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, είναι υποχρεωτική και η λήψη αξιολόγησης από έναν αδειοδοτημένο οργανισμό αξιολόγησης, ο οποίος πρέπει πρόσθετα να είναι αναγνωρισμένος και από την ΕΚΤ. Παράλληλα προβλέπεται δυνατότητα λήψης και τυχόν δεύτερης αξιολόγησης.
· Για την παροχή της εγγύησης, το Δημόσιο λαμβάνει ετήσια προμήθεια, η οποία υπολογίζεται με συγκεκριμένη μεθοδολογία η οποία «κλειδώνει» κατά το χρόνο υποβολής της αίτησης παροχής της εγγύησης.
· Η συνολική εγγύηση του Ελληνικού Δημοσίου ανέρχεται στα 12 δισ. ευρώ.
· Και από αυτές τις εγγυήσεις, το Δημόσιο λαμβάνει προμήθεια.
· Το πρόγραμμα έχει διάρκεια 18 μηνών.
· Μπορεί να παραταθεί, αν κριθεί σκόπιμο. Η απόφαση παράτασης λαμβάνεται σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ανταγωνισμού.
· Η διαδικασία προβλέπει δύο στάδια: στο πρώτο παρέχεται η εγγύηση του Δημοσίου, ενώ στο δεύτερο στάδιο η εγγύηση τίθεται σε ισχύ.
· Με αυτό τον τρόπο διευκολύνεται η δυνατότητα συμμετοχής όλων των ενδιαφερομένων, χωρίς διακρίσεις σε «περισσότερο και λιγότερο έτοιμους», αρκεί το σχέδιο τιτλοποίησης να βρίσκεται σε ένα σχετικό ώριμο στάδιο υλοποίησης.
· Ταυτόχρονα, με τον τρόπο αυτό, η εγγύηση του Δημοσίου ενεργοποιείται μόνον όταν διαπιστωθεί ότι έχουν ικανοποιηθεί όλες οι προϋποθέσεις για αυτό (π.χ. πώληση των απαιτούμενων ομολογιών χαμηλής εξοφλητικής προτεραιότητας, λήψη βαθμίδας αξιολόγησης, ανεξαρτησία του διαχειριστή από το πιστωτικό ίδρυμα κ.α.).
· Εάν μέσα σε 12 μήνες από την παροχή της εγγύησης, η ενδιαφερόμενη τράπεζα δεν ολοκληρώσει την τιτλοποίηση και δεν ικανοποιήσει τις προϋποθέσεις του νόμου ώστε να τεθεί σε ισχύ η εγγύηση, αυτή παύει να ισχύει.
· Η διαχείριση των τιτλοποιημένων δανείων ανατίθεται σε εποπτευόμενο – από την Τράπεζα της Ελλάδος – διαχειριστή, ο οποίος πρέπει να είναι ανεξάρτητος από το πιστωτικό ίδρυμα που κάνει την τιτλοποίηση.
· Στοιχεία, όπως οι προηγούμενες αποδόσεις ή τα διευθυντικά στελέχη του διαχειριστή, τίθενται σε γνώση του οίκου αξιολόγησης, γεγονός που διασφαλίζει την επιλογή αξιόλογου και αποτελεσματικού διαχειριστή.
· Συστήνεται Επιτροπή Παρακολούθησης Εγγυήσεων, στην οποία συμμετέχουν ο ΟΔΔΗΧ, η Τράπεζα της Ελλάδος και το Υπουργείο Οικονομικών.
· Το Δημόσιο διασφαλίζει τη συνεχή παρακολούθηση της απόδοσης των διαχειριστών και διαθέτει σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης, στην περίπτωση καθυστερημένων εξοφλήσεων ή στον κίνδυνο κατάπτωσης της εγγύησης.
· Παράλληλα, ανατίθεται η εποπτεία της εφαρμογής του συνολικού προγράμματος σε ανεξάρτητο επόπτη, ο οποίος ορίζεται με σύμφωνη γνώμη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
· Με τον τρόπο αυτό διασφαλίζεται η σφαιρική και αντικειμενική παρακολούθηση της ορθής υλοποίησης του προγράμματος, προς όφελος όλων ανεξαιρέτως των εμπλεκομένων σε αυτό.
· Προβλέπονται επιπλέον δικλείδες ασφαλείας για την προστασία του Δημοσίου, όπως είναι, ενδεικτικά:
– η δυνατότητα αναβολής της πληρωμής μέρους της αμοιβής του διαχειριστή αν δεν πετύχει τους συμφωνημένους στόχους ή
– η δυνατότητα αναβολής της πληρωμής μέρους του τοκομεριδίου στους κατόχους των ομολογιών μεσαίας εξοφλητικής προτεραιότητας.
Το σχέδιο «Ηρακλής» δεν συνιστά κρατική ενίσχυση, σύμφωνα με την επίσημη απόφαση της Γενικής Διεύθυνσης Ανταγωνισμού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (DG Comp). Θετική ήταν κατ’ αρχήν επίσης και η επίσημη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ).