«Κόφτη» σε μισθούς και δαπάνες βάζει πλέον από μόνη της η κυβέρνηση, για να αποφύγει το κόστος ακόμα μεγαλύτερων πρόσθετων ή αυτόματων περικοπών το φθινόπωρο. Και για να το σιγουρέψει, μετακυλίει και υποχρεώσεις πληρωμών στο χρέος, καλύπτοντάς τες με νέα δάνεια από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης (ESM).
Του Κωστή Πλάντζου
Στο οικονομικό επιτελείο παίρνουν τα μέτρα τους και ψάχνουν για «μαξιλαράκια», καθώς τις επόμενες 100 μέρες (ως τον Οκτώβριο) θα κριθεί αν θα απαιτηθούν ή όχι διορθωτικά μέτρα και κινήσεις. Με φετινό στόχο για πρωτογενές πλεόνασμα 3,7 δισ. ευρώ, ο δημοσιονομικός «κόφτης» θα ενεργοποιηθεί αυτόματα την άνοιξη του 2017 αν δεν επιτευχθεί πλεόνασμα τουλάχιστον 3 δισ. ευρώ, ακόμα και αν βρεθούν ελαφρυντικά που και το τεχνικό μνημόνιο προβλέπει, όπως π.χ. οι δυσμενείς απρόβλεπτες επιπτώσεις του Μεταναστευτικού ή του Brexit. Παρότι το κοντέρ του πρωτογενούς πλεονάσματος στο τέλος Ιουνίου άγγιξε τα 2,5 δισ. ευρώ και ήταν σχεδόν διπλάσιο (+1,1 δισ. ευρώ) από τον στόχο που είχε τεθεί για το α΄ εξάμηνο, στο οικονομικό επιτελείο καταβάλλουν υπερπροσπάθεια εξοικονόμησης μπροστά στον φόβο ότι μπορεί να ξεμείνουν από «καύσιμα» στο β’ εξάμηνο της χρονιάς.
Το αν τελικώς θα καταφέρουν να αποφύγουν πρόσθετα μέτρα και περικοπές, πολύ πριν από την ενεργοποίηση του «κόφτη», θα αρχίσει να διαφαίνεται ήδη από τώρα, καθώς πρέπει να εισπραχθούν σχεδόν 6 δισ. ευρώ από φόρους εισοδήματος, αυξήσεις ΦΠΑ κ.λπ. Με την κατάθεση του προσχεδίου του νέου κρατικού προϋπολογισμού το φθινόπωρο, το Δημοσιονομικό Συμβούλιο θα κληθεί να απαντήσει αν επαρκούν οι υπερβάλλουσες μειώσεις δαπανών σε μισθούς και συντάξεις που άτυπα επέβαλε ήδη η κυβέρνηση, βάζοντας το μαχαίρι στο κόκαλο πιο βαθιά και απ’ όσο προέβλεπε το μνημόνιο που ψηφίστηκε πέρυσι στη Βουλή.
«Ατμός» 40 δισ. σε έξι μήνες
Σε σχέση με το α’ εξάμηνο όπου οι φορολογούμενοι πλήρωναν μόνο για φόρους κατανάλωσης και παλαιά χρέη στην Εφορία, τώρα αρχίζουν τα δύσκολα. Στις επόμενες 180-200 μέρες, επιχειρήσεις και νοικοκυριά θα πρέπει να πληρώνουν πλέον και τους τρέχοντες φόρους της χρονιάς, δηλαδή φόρους εισοδήματος και ΕΝΦΙΑ.
Ηδη τα ληξιπρόθεσμα χρέη στην Εφορία αυξήθηκαν το α΄ εξάμηνο σε πάνω από 15 δισ. ευρώ και συνολικά πάνω από 89 δισ., ενώ θεωρείται βέβαιο ότι θα ξεπεράσουν και τα 100 δισ. στο τέλος της χρονιάς. Συνάμα τελειώνει και η περίοδος ανοχής για χρέη προς τις εμπορικές τράπεζες, καθώς στο αμέσως προσεχές διάστημα θα ενταθούν τα μέτρα είσπραξης κόκκινων δανείων. Την ίδια ώρα, το Δημόσιο χρωστάει -και δεν πληρώνει- στους ιδιώτες συνολικά πάνω από 6 δισ. ευρώ.
Αυτό σημαίνει μεγαλύτερες ανάγκες πληρωμών από πολίτες και επιχειρήσεις, σε μια εποχή όπου το διαθέσιμο εισόδημα και η φοροδοτική ικανότητά τους μειώνονται δραματικά.
Θα τα καταφέρει η αγορά να σηκώσει τέτοιο φορτίο στο β’ εξάμηνο;
Ο κρατικός προϋπολογισμός προβλέπει ότι μέσα στο β’ εξάμηνο του 2016 το Δημόσιο θα πρέπει να εξοικονομήσει 35-40 δισ. ευρώ ή 30% του ΑΕΠ της χώρας! Επιχειρήσεις και νοικοκυριά θα πρέπει να πληρώσουν 30 δισ. σε άμεσους και έμμεσους φόρους ως το τέλος του έτους. Επιπλέον, οι περικοπές δαπανών από το Δημόσιο θα ξεπεράσουν τα 5 δισ. ευρώ εφέτος (έναντι 3,3 δισ. στο α’ εξάμηνο).
Ως τον Ιούνιο είχαν εισπραχθεί 23 από τα 53,5 δισ. που προβλέπει συνολικά για φέτος ο Προϋπολογισμός. Το 1,5 από τα 23 δισ. ευρώ που εισπράχθηκαν αφορούσαν ληξιπρόθεσμα χρέη, δηλαδή απλήρωτους φόρους του παρελθόντος τους οποίους οι φορολογούμενοι πλήρωσαν προκειμένου να αποφύγουν κατασχέσεις ή για να μη χάσουν ρυθμίσεις χρεών. Από τον Ιούλιο, όμως, η εικόνα αλλάζει, αφού οι φορολογούμενοι θα πρέπει κάθε μήνα πλέον και ως τέλος της χρονιάς να πληρώσουν ταυτόχρονα:
■ Τουλάχιστον 10 δισ. ευρώ για φόρους εισοδήματος. Με βάση τα εκκαθαριστικά του Ε1 που εκδόθηκαν θα πληρωθούν 3,5 δισ. σε 3 διμηνιαίες δόσεις (ξεκινώντας από τον Ιούλιο και πληρώνοντας άμεσα τα 1,3 δισ. ευρώ). Επιπλέον, θα πληρώσουν τουλάχιστον 6,5-7 δισ. μέσω παρακράτησης φόρων και εισφορών για μισθούς και συντάξεις που αποδίδουν κάθε μήνα οι επιχειρήσεις.
■ Τα 3 από τα συνολικά 3,7 δισ. ευρώ που αναμένεται να βεβαιωθούν εφέτος για τον ΕΝΦΙΑ του 2016. Μόλις την περασμένη εβδομάδα (καθώς έκλεινε η υποβολή των δηλώσεων) η κυβέρνηση κατάργησε αναδρομικά ολόκληρες κατηγορίες φορολογουμένων (ανάπηροι, πολύτεκνοι κ.λπ.), θέτοντας νέα κριτήρια για εκπτώσεις και απαλλαγές φόρου, φορτώνοντάς τους με 1,5 εκατ. ευρώ επιπλέον φόρο ιδιοκτησίας σε σχέση με όσα ήξεραν ότι πλήρωναν πέρυσι και φέτος.
■ Τουλάχιστον 1 δισ. από τα συνολικά 89 δισ. ευρώ για ληξιπρόθεσμα χρέη που δημιουργήθηκαν ως τον Απρίλιο του 2016.
■ 8 δισ. από αυξήσεις σε ΦΠΑ και ειδικούς φόρους (από τα συνολικά 15 δισ. ευρώ εφέτος).
Επιπλέον, μέσα στο 2016 πρέπει να εισπραχθούν ακόμα:
■ Εσοδα από ρυθμίσεις εθελοντικής αποκάλυψης αδήλωτων κεφαλαίων που θα «τρέξουν» από τον Αύγουστο και μετά.
■ 2,5 δισ. έσοδα από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων. Για να συμβεί αυτό όμως θα έπρεπε στο α’ εξάμηνο να έχουν δαπανηθεί και επενδυθεί ήδη τουλάχιστον 2 δισ. (και όχι μόλις 1 δισ. όπως συνέβη) από τα συνολικά 6 δισ. που προβλέπονται για φέτος.
■ 1,8 δισ. από αποκρατικοποιήσεις (προς το παρόν εισπράχθηκαν μόλις 50 εκατ. ευρώ).
«Κόφτης» σε όλα
Την ίδια στιγμή, μειώνονται δραματικά τα εισοδήματα των πολιτών, επιχειρήσεις αφήνουν απλήρωτους τους εργαζόμενους για να μπορέσουν να πληρώσουν τους τρέχοντες φόρους, περισσότερες μικρομεσαίες επιχειρήσεις κλείνουν αντί να ανοίγουν και ακούγονται συνέχεια μεγάλα «κανόνια» στην αγορά. Λόγω υπερβάλλουσας μείωσης και διαφόρων αλχημειών (διατάξεις και εγκύκλιοι για μαζικό αποκλεισμό δικαιούχων από παροχές κ.λπ.), εκτιμάται πως περικόπηκαν κατά 2 δισ. επιπλέον τα κονδύλια για μισθούς, συντάξεις και κοινωνικά επιδόματα. Επιπλέον, η παύση πληρωμών σε ιδιώτες (ακόμα και αν μειωθεί κατά 50% το βουνό των χρεών με το πρόγραμμα εξόφλησης των ληξιπρόθεσμων που μόλις ξεκίνησε) υπολογίζεται ότι θα διατηρήσει τις οφειλές του Δημοσίου προς αυτούς σε τουλάχιστον 3 δισ. ως τα τέλη της χρονιάς.
Συγκεκριμένα, με αποφάσεις και νόμους του Ιουλίου:
■ Το ΕΚΑΣ, αντί να περικοπεί φέτος «στο ανώτερο 20% των δικαιούχων», όπως προέβλεπε το μνημόνιο που υπεγράφη πέρυσι το καλοκαίρι, διακόπηκε πλήρως ακόμα και για το «κατώτερο» τμήμα των δικαιούχων, αφού το έχασαν συνταξιούχοι που παίρνουν λιγότερα από τα 487 ευρώ της κατώτατης σύνταξης.
■ Διεκόπησαν αιφνιδιαστικά (και θα αναζητηθούν και αναδρομικά) συντάξεις χηρείας, επικουρικές συντάξεις και μερίσματα ακόμα και από συνταξιούχους 80 ετών και με αναπηρία 80% και άνω, που ως τώρα εξαιρούνταν από τα σκληρά μέτρα.
■ Οι επικουρικές συντάξεις πληρώνονται τις πρώτες μέρες κάθε μήνα αντί στο τέλος του προηγούμενου. Επιπλέον, από το Μετοχικό Ταμείο ξεκίνησε για πρώτη φορά και ο ετεροχρονισμός της πληρωμής αποδοχών στο Δημόσιο: οι παροχές θα καταβάλλονται στο τέλος του μήνα (σε «δεδουλευμένη βάση») αντί να προπληρώνονται στην αρχή του κάθε μήνα. Ουσιαστικά, μία καταβολή του 2016 μεταφέρεται στο 2017.
Παράλληλα, η κυβέρνηση εμφανίζεται να έχει ατύπως επιβάλει εδώ και καιρό τον «κόφτη» στις δαπάνες του κράτους προτού καν ακόμη το ζητήσουν ως προαπαιτούμενο για τη δόση οι δανειστές. Ως τον Ιούνιο το Δημόσιο δεν πλήρωσε πρωτογενείς δαπάνες 2,1 δισ. (και συνολικά 3,3 δισ. ευρώ), τα οποία προβλεπόταν να έχει δώσει για διάφορες υποχρεώσεις. Οπως επισημαίνει και το Γραφείο Προϋπολογισμού της Βουλής, το βάρος αυτό μετακυλίεται πλέον στο κόστος δανεισμού. Τα 1,8 δισ. που θα δοθούν ως τον Αύγουστο θα πληρωθούν με το νέο δάνειο από τον ESM.
Ωστόσο, το Δημόσιο χρωστά επιπλέον 4-5 δισ. στους ιδιώτες, ενώ ήδη πληρώνει 180 εκατ. ευρώ παραπάνω σε τόκους, έχοντας στραγγίξει με repos κάθε ρευστότητα από τους κρατικούς φορείς. Αυτό βολεύει μεν λογιστικά, αφού οι δαπάνες για τόκους δεν προσμετρώνται στο πρωτογενές πλεόνασμα, επί της ουσίας όμως επιβαρύνεται κι άλλο το χρέος της χώρας – το οποίο κυβέρνηση και ΔΝΤ ζητούν να ελαφρύνουν οι Ευρωπαίοι δανειστές.