Καμπανάκι κινδύνου για την γήρανση του εργατικού δυναμικού κατά την επόμενη 20ετία στην Ευρωζώνη και κυρίως στη χώρα μας, την Ισπανία, την Πορτογαλία και την Ιταλία κρούει για ακόμα μία φορά το ΔΝΤ.
Προειδοποιεί μάλιστα ευθέως για υπονόμευση των προσπαθειών μείωσης της ανεργίας και αύξησης της ανταγωνιστικότητας σε περιβάλλον υψηλού χρέους και περιορισμένων δημοσιονομικών περιθωρίων.
Μελέτη η οποία αναρτήθηκε στο Blog του ΔΝΤ, εξετάζει τις συνέπειες από τη γήρανση του εργατικού δυναμικού στην ευρωζώνη. Διαπιστώνει, αρχικά ότι τις επόμενες δύο δεκαετίες:
α) ο αριθμός των συνταξιούχων θα αυξηθεί σε σχέση με τον αριθμό των εργαζομένων ηλικίας 15 – 64 ετών, και β) το ποσοστό των εργαζομένων ηλικίας από 55 έως 64 ετών αναμένεται να αυξηθεί από το 15% στο 20% του εργατικού δυναμικού με άμεσες επιδράσεις στην παραγωγικότητα.
«Υπάρχουν πολλές διαφορετικές θεωρίες σχετικά με τις επιπτώσεις γήρανσης του εργατικού δυναμικού στην παραγωγικότητα» αναφέρεται στη μελέτη. «Από τη μία πλευρά, τα συσσωρευμένα χρόνια εργασιακής εμπειρίας θα μπορούσαν να κάνουν τους εργαζομένους μεγαλύτερης ηλικίας πιο παραγωγικούς. Από την άλλη πλευρά, η πιο ευαίσθητη υγεία των εργαζομένων και οι παρωχημένες δεξιότητές τους θα μπορούσαν να μειώσουν την παραγωγικότητά τους, κάτω από ένα συγκεκριμένο όριο. Παρ’ ότι είναι δύσκολο να γίνουν γενικεύσεις σε όλα τα επαγγέλματα, με βάση τη βιβλιογραφία προκύπτει ότι η παραγωγικότητα αρχικά αυξάνεται με βάση την ηλικία, φτάνοντας στο ανώτατο σημείο της ανάμεσα στα 40 και τα 50 έτη. Μετά μειώνεται».
Παίρνοντας ένα δείγμα ευρωπαϊκών χωρών (από το 1950 έως και το 2014) οι ερευνητές του ΔΝΤ επιχειρούν να συνδέσουν την παραγωγικότητα και τη γήρανση του εργατικού δυναμικού. Διαπιστώνουν, ότι μια αύξηση του ποσοστού των εργαζομένων ηλικίας 55-64 ετών στο σύνολο του εργατικού δυναμικού κατά 5% συνδέεται με πτώση της παραγωγικότητας κατά 3%.
Τι σημαίνει αυτό πρακτικά για την Ευρωζώνη; Πρώτον, η μέση παραγωγικότητα σύμφωνα με τα μοντέλα του ΔΝΤ αναμένεται να αυξάνεται 0,8% ετησίως. Εάν δεν συμπεριληφθούν οι συνέπειες απ’ την γήρανση του εργατικού δυναμικού τότε ο δείκτης ανεβαίνει στο 1%. Επισημαίνεται δε ότι στο ίδιο διάστημα στις Ηνωμένες Πολιτείες, όχι μόνο δεν αναμένεται αύξηση της γήρανσης του εργατικού δυναμικού, αλλά το αντίστροφο.
Δεύτερον, το βάρος της γήρανσης του εργατικού δυναμικού θα πέσει άνισα μεταξύ των κρατών μελών της ζώνης του ευρώ. Οι μεγαλύτερες αρνητικές επιπτώσεις στην παραγωγικότητα, σύμφωνα με τους συντάκτες της έρευνας, αναμένεται να παρατηρηθούν σε χώρες που θα δυσκολευτούν να το αντέξουν «όπως η Ελλάδα, η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Ιταλία».
Οι χώρες αυτές, σημειώνεται, έχουν ήδη αυξημένα επίπεδα χρέους και πενιχρά δημοσιονομικά περιθώρια, και χρειάζονται ταχεία αύξηση της παραγωγικότητας προκειμένου να τονωθεί η ανταγωνιστικότητα και να μειωθεί η ανεργία.
Ωστόσο η έκθεση υπογραμμίζει ότι υπάρχουν μια σειρά από πολιτικές που μπορούν να μετριάσουν τις δυσμενείς επιπτώσεις της γήρανσης του εργατικού δυναμικού στην αύξηση της παραγωγικότητας.
Πρώτη εξ αυτών, η βελτίωση των υπηρεσιών υγείας. Μια άλλη παράμετρος ιδιαίτερα σημαντική για τον περιορισμό του αντίκτυπου της γήρανσης είναι η ενίσχυση των ενεργών πολιτικών προγραμμάτων κατάρτισης και επανακατάρτισης, καθώς οι ικανότητες των γηραιότερων εργαζομένων θα πρέπει να συμβαδίζουν με τις νέες τεχνολογίες και τις εργασιακές απαιτήσεις. Επίσης μπορούν να βοηθήσουν και άλλες παρεμβάσεις όπως η μείωση του φορολογικού βάρους της περιστασιακής απασχόλησης σε συνδυασμό με τις επενδύσεις στην έρευνα.