Και με τη «βούλα» της κυβέρνησης η συμμετοχή offshore σε κρατικούς διαγωνισμούς

του Χρήστου Μπόκα

Εντονο προβληματισμό για εξυπηρέτηση συγκεκριμένων offshore εταιρειών που μετέχουν σε εν εξελίξει δημόσιους διαγωνισμούς προκειμένου να πάρουν κρατικά έργα προκαλεί φωτογραφική ρύθμιση κυβερνητικού νομοσχεδίου που κατατέθηκε στη Βουλή και αναμένεται να ψηφιστεί τις επόμενες ημέρες. Η διάταξη αυτή έρχεται μία εβδομάδα μετά από μια άλλη κυβερνητική φωτογραφική τροπολογία που αφορούσε και πάλι offshore.

Πρόκειται για την τροπολογία που απαλλάσσει από τον ετήσιο φόρο 15% που πληρώνει το Ωνάσειο Ιδρυμα για όλα τα ακίνητά του που ανήκουν σε offshore εταιρείες – και μάλιστα αναδρομικά από το 2010. Η συγκεκριμένη τροπολογία δημιουργεί ουσιαστικά υποχρέωση στο Δημοσίου να επιστρέψει στο Ωνάσειο Ιδρυμα όλους τους φόρους ακινήτων που πλήρωσε από την έναρξη ισχύος του σχετικού νόμου.

Το τωρινό σχέδιο νόμου του υπουργείου Οικονομίας εκτός από την ενσωμάτωση Ευρωπαϊκής Οδηγίας για το εμπορικό απόρρητο περιλαμβάνει και «μέτρα για την επιτάχυνση του έργου του υπουργείου Οικονομίας και Ανάπτυξης και άλλες διατάξεις».

Συγκεκριμένα, το άρθρο 40 έρχεται να επικαιροποιήσει (σημ.: είχε να ανανεωθεί από το 2005) τη λίστα του υπουργείου Ανάπτυξης με τους φορολογικούς παραδείσους όπου απαγορεύεται να εδρεύουν offshore που επιθυμούν να διεκδικήσουν δημόσια έργα και να την εναρμονίσει με τις αντίστοιχες λίστες του υπουργείου Οικονομικών. Η επικαιροποίηση της λίστας προκαλεί ανακατανομή των «απαγορευμένων» χωρών, κατ’ επέκταση αποκλείει ορισμένες εταιρείες και ανάβει το πράσινο φως σε άλλες εξωχώριες, που πλέον είναι φορολογικά συνεργάσιμες, προκειμένου να διεκδικήσουν μεγάλα κρατικά έργα.

Ωστόσο, εγείρεται προβληματισμός από το γεγονός ότι η κυβέρνηση δίνει μερική αναδρομικότητα στην επίμαχη διάταξη. Συγκεκριμένα, προβλέπει ότι η νέα λίστα με τις φορολογικά συνεργάσιμες χώρες που επιτρέπεται να έχουν έδρα offshore εταιρείες, εφόσον επιθυμούν να συναλλαχθούν με το Δημόσιο, αφορά και τους διαγωνισμούς που βρίσκονται σε εξέλιξη αρκεί να μην έχουν ανοιχθεί οι οικονομικές προσφορές.

Η επίμαχη παράγραφος χαρακτηρίζεται «φωτογραφική», καθώς εταιρείες που διεκδικούν δημόσια έργα αλλά απορρίφθηκαν γιατί είχαν έδρα τον Παναμά, το νησάκι της Καραϊβικής Αγία Λουκία, τις Αντίλλες κ.ά. θα μπορούν, μετά την ψήφιση της επίμαχης διάταξης, να επανέλθουν στον διαγωνισμό.

Στην αιτιολογική έκθεση δεν υπάρχει καμία αναφορά στην αναδρομικότητα που διαπιστώνεται από τη δεύτερη παράγραφο του υπό ψήφιση άρθρου 40 όπου αναγράφεται: «2. Η παρ. 1 καταλαμβάνει και τις διαγωνιστικές διαδικασίες που βρίσκονται σε εξέλιξη, εφόσον κατά την έναρξη ισχύος του παρόντος νόμου δεν έχουν ανοιχθεί οι οικονομικές προσφορές»

Η γνωμάτευση της Ανεξάρτητης Αρχής

Να σημειωθεί ότι το άνοιγμα των οικονομικών φακέλων είναι το τελευταίο στάδιο μιας διαγωνιστικής διαδικασίας. Προηγείται η εξέταση των υπόλοιπων προϋποθέσεων που θέτει ο νόμος, μεταξύ των οποίων το εταιρικό προφίλ, η φορολογική και ασφαλιστική κατάσταση του διαγωνιζομένου και, φυσικά, η έδρα της εταιρείας.

Είναι δε ενδεικτικό ότι η Ενιαία Ανεξάρτητη Αρχή Δημόσιων Συμβάσεων (ΕΑΑΔΗΣΥ) επισημαίνει στη γνωμοδότησή της πως «η δεύτερη παράγραφος της υπό εξέταση ρύθμισης (σ.σ.: αρ. 40), με την οποία προσδίδεται στην εν λόγω διάταξη αναδρομική ισχύς καθιστώντας την εφαρμοστέα στις εν εξελίξει διαδικασίες, εφ’ όσον κατά την έναρξη ισχύος του παρόντος νόμου δεν έχουν ανοιχθεί οι οικονομικές προσφορές», ενδεχομένως ελέγχεται με βάση την αρχή της ίσης μεταχείρισης και της μη διάκρισης, στον βαθμό που αποτελεί εκ των υστέρων τροποποίηση των όρων της οικείας διαδικασίας, καθώς με βάση το προϊσχύσαν δίκαιο, αναλόγως του σταδίου στο οποίο βρίσκεται η κάθε διαδικασία, «είναι πιθανόν οικονομικοί φορείς να έχουν ήδη στερηθεί τη δυνατότητα συμμετοχής τους σε αυτή».

Στελέχη της Αρχής μιλώντας στο «ΘΕΜΑ» εξηγούν ότι η κυβερνητική ρύθμιση παραβιάζει το δίκαιο της διακήρυξης. Υποστηρίζουν ότι η διάταξη είναι «ασυνήθιστη» και εγείρει έντονο «προβληματισμό», επισημαίνοντας ότι δεν είναι σύνηθες να αλλάζει η διακήρυξη ενός διαγωνισμού την ώρα που αυτός βρίσκεται σε εξέλιξη. Επίσης, νομικοί με γνώση και εμπειρία επί των δημόσιων διαγωνισμών εξηγούν ότι η προσθήκη της αναδρομικότητας εγείρει ζητήματα αθέμιτου ανταγωνισμού εξηγώντας: «Υπάρχουν εταιρείες που δεν μετείχαν στον διαγωνισμό καθώς θεωρούσαν ότι η έδρα τους αποτελεί προϋπόθεση αποκλεισμού, αλλά διαπιστώνουν -κατόπιν εορτής καθώς έχει παρέλθει η προθεσμία υποβολής φακέλων- ότι ο σχετικός νόμος άλλαξε. Ενδεχομένως οι συγκεκριμένοι ενδιαφερόμενοι να προσφύγουν με ενστάσεις. Υπάρχουν όμως και εκείνες οι εταιρείες που με το ισχύον καθεστώς θα αποκλείονταν από τον διαγωνισμό, γνώριζαν όμως ότι θα έρθει η τροποποίηση και κατέθεσαν τους σχετικούς φακέλους».

Τι απαντά το υπουργείο

Από την άλλη πλευρά, πάντως, πηγές του υπουργείου Οικονομίας και Ανάπτυξης επισημαίνουν αρχικά ότι «υπήρχαν προσφυγές από εταιρείες λόγω της μη επικαιροποίησης των χωρών και της εναρμόνισης της Ελλάδας με το Ευρωπαϊκό Δίκαιο. Γι’ αυτό μάλιστα υπήρξαν και οχλήσεις από την αρμόδια Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Με τη ρύθμιση αποκαθίσταται η ευρωπαϊκή κανονικότητα και επιταχύνονται διαδικασίες που καθυστερούσαν λόγω προσφυγών». Αναφορικά δε με την αναδρομικότητα, υπογραμμίζουν ότι «σε κάθε περίπτωση η διάταξη περιλαμβάνει διαγωνισμούς στους οποίους δεν έχουν ανοιχθεί φάκελοι και άρα δεν έχουν εξεταστεί τα εταιρικά στοιχεία. Αρα δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τις οικονομικές προσφορές, ούτε όμως και την ταυτότητα των επιχειρήσεων».

Στην αιτιολογική έκθεση υποστηρίζεται ότι η προτεινόμενη διάταξη αποσκοπεί στον αποτελεσματικότερο εντοπισμό και αποκλεισμό από τις δημόσιες συμβάσεις των λεγόμενων «εξωχώριων εταιρειών». Εξηγείται ότι ειδικά για τις δημόσιες συμβάσεις η λίστα με τις «απαγορευμένες» χώρες είχε καταρτιστεί με Υπουργική Απόφαση του 2005 (1108437/2565/ΔΟΣ/2005) και έκτοτε δεν είχε επικαιροποιηθεί, αν και το υπουργείο Οικονομικών από το 2010 επικαιροποιεί σε ετήσια βάση τη δική του σχετική λίστα για να εντοπίζει εκείνες τις offshore που έχουν αυστηρότερη φορολογική μεταχείριση.

Υπογραμμίζεται δε ότι η μη επικαιροποίηση της λίστας είχε ως αποτέλεσμα να αναλαμβάνουν δημόσιες συμβάσεις εταιρείες που εδρεύουν σε φορολογικά «μη συνεργάσιμες» χώρες, οι οποίες περιέχονται στους σύγχρονους καταλόγους που εκδίδονται με βάση τη σημερινή νομοθεσία και τα επίκαιρα κριτήρια του ΟΟΣΑ, αλλά δεν περιέχονταν στην Υπουργική Απόφαση του έτους 2005 που εκδόθηκε σε παρωχημένο χρόνο (αναφέρονται ενδεικτικά οι Γουατεμάλα, Λίβανος, Μαλαισία, Μπρουνέι,, ΠΓΔΜ, Φιλιππίνες και Χονγκ Κονγκ), και να αποκλείονται άλλες χώρες που έκτοτε έχουν καταστεί φορολογικά συνεργάσιμες. Ωστόσο, δεν αναφέρονται εκείνες οι χώρες για τις οποίες ανάβει το πράσινο φως. Εάν λοιπόν με την επικαιροποίηση εντάσσονται στην απαγορευμένη λίστα χώρες όπως η Γουατεμάλα και η ΠΓΔΜ, την ίδια στιγμή βγαίνουν από τον «μαύρο» κατάλογο οι εξής 12:

■ Αρούμπα ■ Νήσοι Κουκ ■ Μονακό ■ Ολλανδικές Αντίλλες ■ Νιούε ■ Παναμάς ■ Σαμόα ■ Αγία Λουκία ■ Ομοσπονδία Αγ. Χριστοφόρου και Νέβις ■ Αγ. Βικέντιος ■ Γκρεναντίνες ■ Τόνγκα.

Επιπροσθέτως, στην αιτιολογική έκθεση δεν υπάρχει καμία αναφορά για την αναδρομικότητα που διαπιστώνεται από τη δεύτερη παράγραφο του υπό ψήφιση άρθρου 40, όπου αναγράφεται ότι «2. Η παράγραφος 1 καταλαμβάνει και τις διαγωνιστικές διαδικασίες που βρίσκονται σε εξέλιξη, εφόσον κατά την έναρξη ισχύος του παρόντος νόμου δεν έχουν ανοιχθεί οι οικονομικές προσφορές».