Του Κωστή Πλάντζου
Διπλό «κόφτη» στις κρατικές δαπάνες, όπως και για μισθούς και συντάξεις, βάζει έως το 2019 η κυβέρνηση. Εκτός από όλα τα μέτρα των 1,8 δισ. ευρώ που ψηφίζονται την Κυριακή, αλλά και τα προηγούμενα μέτρα 3,6 δισ. ευρώ που ψηφίστηκαν για τα έτη 2016-2018, η κυβέρνηση αποκάλυψε και το σχέδιο για τον δημοσιονομικό «κόφτη» ο οποίος θα ενεργοποιείται όχι μόνον εάν πέσει έξω στις προβλέψεις της για το έλλειμμα, αλλά και εάν πέσει έξω στις προβλέψεις της για την ανάπτυξη. Με άλλα λόγια, δεν φτάνει να εισπράξει όσα υπολόγιζε ή να περικόψει ό,τι βρει, αλλά αν δεν σταθεροποιηθεί και αναπτυχθεί η οικονομία, τυχόν υστέρηση στους ρυθμούς ανάπτυξης θα σημαίνει επίσης και νέα μέτρα.
Για να λειτουργήσει ο «κόφτης» η κυβέρνηση αναλαμβάνει και δύο ακόμη δεσμεύσεις:
– Στο β΄εξάμηνο κάθε χρονιάς, μπορεί να παίρνει έκτακτα μέτρα έως και 3,5 δισ. ευρώ ετησίως (2% του ΑΕΠ).
– Μέχρι τον Ιούνιο θα κρατάει «κάβα» το 10% των προϋπολογισθέντων δαπανών, δηλαδή περίπου 4 δισ. ευρώ, μέχρι να φανεί αν χρειάζεται να περικόψει και πόσα, ή αν θα βρει άλλα νέα μέτρα και αυξήσεις φόρων για να επιβάλει.
Επιπλέον, από τις ρητά κατονομαζόμενες εξαιρέσεις των κονδυλίων που δεν κόβονται, προκύπτει κατ’αρχήν πως δεν εξαιρούνται από τις περικοπές οι μισθοί και οι συντάξεις.
Με την τροπολογία που κατατέθηκε μετά τα μεσάνυχτα της Τετάρτης στη Βουλή, οι έξτρα περικοπές που θα απαιτηθούν, σε περίπτωση που μπει μπροστά ο «κόφτης», βαπτίζονται σαν «έκτακτη εισφορά δημοσιονομικής προσαρμογής». Προφανώς αυτός είναι και ο νομικός όρος που επελέγη για να μη κριθούν αντισυνταγματικές οι περικοπές καταβαλλομένων μισθών και συντάξεων, αφού θα γίνονται «εκτάκτως» – αλλά θα μονιμοποιούνται αν δεν αντικατασταθούν από άλλα μέτρα.
Και επειδή, όμως, «οι άνθρωποι δεν είναι νούμερα», ο μηχανισμός δεν θα ενεργοποιείται για φραγκοδίφραγκα. Για να συμβεί αυτό, θα πρέπει η απόκλιση από τους στόχους να είναι τουλάχιστον 450 εκατ. ευρώ (0,25% του ΑΕΠ). Εφόσον η απόκλιση οφείλεται αυτή «σε όλως εξαιρετικά» γεγονότα όπως πχ φυσικές καταστροφές, θεομηνίες ή καταστάσεις «ανωτέρας βίας» με κόστος για το δημόσιο πάνω από 0,5% του ΑΕΠ (450 εκατ. ευρώ), «δύναται» να ανασταλεί και να απενεργοποιηθεί ο Μηχανισμός. Θεωρητικά όμως πολλά από τα μέτρα μπορούν να παραμείνουν σε ισχύ και μετά από το 2019.
Όπως περιγράφεται στην τροπολογία, ο Αυτόματος Μηχανισμός Δημοσιονομικής Προσαρμογής θα λειτουργεί ως εξής:
1. Έως 10 Μαΐου κάθε έτους (2017-2019) ο υπουργός Οικονομικών θα συντάσσει μία Έκθεση με την οποία μεταξύ άλλων:
· θα διαπιστώνει τυχόν αρνητική απόκλιση από την επίτευξη των δημοσιονομικών στόχων
· θα ορίζει ποιες δαπάνες θα πρέπει να κοπούν και θα ορίζει το ύψος των περικοπών, προκειμένου να περιοριστεί η απόκιση για το τρέχον οικονομικό έτος
· θα αποτιμά επίσης σε ποσοστό επί του ΑΕΠ την δημοσιονομική επίδραση των μέτρων προσαρμογής που θα λαμβάνονται επί των εσόδων του προϋπολογισμού της γενικής κυβέρνησης.
2. Η έκθεση θα γίνεται Προεδρικό Διάταγμα έως 31 Μαΐου το αργότερο, θα δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης και θα αποστέλλεται στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Αν δεν συμβεί αυτό, από 1ης Ιουνίου αρχίζουν αυτομάτως «οριζόντιες» περικοπές 10% σε σχεδόν όλα τα κονδύλια των κρατικών δαπανών.
3. Σε ειδικό παράρτημα της Έκθεσης θα υπάρχει λίστα με όλες τις κατηγορίες δαπανών του προϋπολογισμού επί των οποίων θα εφαρμόζεται η αυτόματη δημοσιονομική προσαρμογή, καθώς και το επιβαλλόμενο ύψος των περικοπών.
4. Μπαίνει «πλαφόν» στις περικοπές δαπανών έως το 2% του ΑΕΠ ετησίως από τα κονδύλια Γενικής Κυβέρνησης (ευρύτερος δημόσιος τομέας).
5. Δεσμεύεται ποσό ίσο με το 10% του προϋπολογισμού μέχρι τις 30 Ιουνίου και δεν βγαίνει από τα κρατικά ταμεία πριν την 1η Ιουλίου κάθε έτους, εφόσον εφαρμοστούν όμως πρώτα οι περικοπές και τα μέτρα που έχει υποδείξει ο υπουργός Οικονομικών, εφόσον απαιτηθούν. Αν μετά την 1η Ιουλίου διαπιστωθεί ότι τα μέτρα λαμβάνονται και δεν υπάρχουν αποκλίσεις από τους στόχους, τότε τα κονδύλια απελευθερώνονται, αφού αφαιρεθούν όσα αποφασιστεί πως θα περικοπούν. Το 10% των κονδυλίων υπολογίζεται στις συνολικές δαπάνες χωρίς τις κατηγορίες που εξαιρούνται ρητώς (δηλαδή περίπου 40 δισ. ευρώ).
6. Αν πέσουν έξω οι προβλέψεις για το δημοσιονομικό πλεόνασμα κάθε χρονιάς, προβλέπεται «τιμοκατάλογος» περικοπών δαπάνης ανά ύψος απόκλισης:
· Αν η απόκλιση είναι μικρότερη ή ίση με το 0,25% του ΑΕΠ δεν θα λαμβάνονται μέτρα προσαρμογής.
· Αν είναι μεταξύ 0,26 και 0,75% του ΑΕΠ θα λαμβάνονται μέτρα ίσα με το 0,5% του ΑΕΠ.
· Αν είναι μεταξύ 0.76% και 1,25% η προσαρμογή θα είναι στο 1% του ΑΕΠ.
· Αν η απόκλιση είναι 1,26%- 1,75% τότε τα μέτρα προσαρμογής θα είναι ίσα με το 1,5% του ΑΕΠ.
· Αν η απόκλιση είναι από 1,76 έως 2,25% του ΑΕΠ τα μέτρα θα φτάνουν στο 2% του ΑΕΠ.
7. Αν πέσουν έξω οι προβλέψεις για ανάπτυξη (πχ λόγω λήψης υφεσιακών μέτρων) κατά 0,5% του ΑΕΠ , τότε πάλι ενεργοποιείται ο «κόφτης». Αν δηλαδή το ΑΕΠ της χώρας διαπιστωθεί πως είναι μικρότερο κατά πχ 500 εκατ. ευρώ από το αναμενόμενο στον Προϋπολογισμό, τότε αυτομάτως θα γίνονται περικοπές 50% της απόκλισης (δηαδή 250 εκατομμύρια ευρώ) για να καλυφθεί ο «δημοσιονομικός αντίκτυπος» της ύφεσης (δηλαδή πόσα θα χάσει το δημόσιο λόγω μείωσης της κατανάλωσης, αύξησης της ανεργίας κλπ).
8. Εξαιρέσεις από περικοπές (αυτόματες ή μη) υπάρχουν ελάχιστες και ορίζονται ρητώς. Αφορούν μόνον κονδύλια για τη στοιχειώδη λειτουργία του κράτους, την είσπραξη των φόρων, τις δημόσιες επενδύσεις (επειδή είναι ζητούμενο η Ανάπτυξη) και η αποφυγή ανθρωπιστικής κρίσης. Δηλαδή:
· το σύνολο των δαπανών της Γενικής Γραμματείας Δημοσίων Εσόδων
· το σύνολο των δαπανών υγείας
· πληρωμές σε ιδιώτες για την εκτέλεση δημοσίων συμβάσεων
· δαπάνες ύδρευσης, ενέργειας και χρήσης φυσικού αερίου
· δαπάνες συντήρησης φορτηγών, λεωφορείων, πλωτών μέσων και αεροσκαφών
· δαπάνες για επιδόματα πολυτέκνων, ανεργίας και προνοιακά επιδόματα
· δαπάνες για ενίσχυση νοικοκυριών ορεινών και μειονεκτικών περιοχών, οικογενειών με χαμηλά εισοδήματα και τέκνα, για υποχρεωτική εκπαίδευση μακριά του τόπου κατοικίας.
· δαπάνες για το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα
· δαπάνες για το πρόγραμμα βοήθεια στο σπίτι
· δαπάνες για το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων
9. Τα μέτρα αυτά «δύνανται» να μετριαστούν ή να αντικατασταθούν, στη συνέχεια ή και μετά το τέλος του ελληνικού Προγράμματος, με άλλα μόνιμα μέτρα λιτότητας. Και τότε όμως θα πρέπει να συμφωνήσουν και πάλι οι Θεσμοί, αφού απαιτείται προηγούμενη διαβούλευση μαζί τους για το αν και πώς θα αντικατασταθούν μέτρα που έχουν ήδη ληφθεί.
10. Ο μηχανισμός θα ισχύει για τα έτη 2017, 2018 και 2019. Τα μέτρα που θα λαμβάνονται, θα ενσωματώνονται και στον προϋπολογισμό της επόμενης χρονιάς. «Δύναται» να αντικατασταθούν αν ληφθούν άλλα μόνιμα διαρθρωτικά μέτρα, αν αλλάξουν οι συνθήκες ή μετά το τέλος του τρίτου Μνημονίου.