Το αμερικανικό υπουργείο Δικαιοσύνης διέβη τον Ρουβίκωνα και στέλνει στο δικαστήριο την τράπεζα του Ερντογάν, την κρατική Halkbank, με την κατηγορία ότι συμμετείχε σε συντονισμένο και εκτεταμένο σχέδιο παράκαμψης των αμερικανικών κυρώσεων εναντίον του Ιράν. Παράλληλα τρέχει άλλη έρευνα εις βάρος των πρακτικών της Halkbank και από το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών. Το παράπτωμα επισύρει πρόστιμα δισεκατομμυρίων για την τουρκική κρατική τράπεζα που έχει συνδεθεί προσωπικά με τον Ταγίπ Ερντογάν. Ο ίδιος στο παρελθόν έχει πιέσει άμεσα και έμμεσα τον Ντόναλντ Τραμπ και τους επιτελείς του να μην προχωρήσουν τις έρευνες καθώς θα εξέθετε το χρηματοπιστωτικό σύστημα της Τουρκίας σε τεράστιο ρίσκο.
Αμέσως μετά την ανακοίνωση για το κατηγορητήριο, το χρηματιστήριο της Τουρκίας για να αποτρέψει μια κατάρρευση μετοχών έσπευσε να απαγορεύσει “προσωρινά” τις βραχυπρόθεσμες (ανοιχτές) πωλήσεις σε επτά τράπεζες, συμπεριλαμβανομένης της Turkiye Halk Bankasi AS. Η απόφαση τίθεται σε ισχύ από σήμερα Τετάρτη, ενώ δεν δόθηκαν πληροφορίες σχετικά με το πότε θα αρθεί η απαγόρευση. Αυτή ισχύει και για τις ενδοσυνεδριακές αγοραπωλησίες, δήλωσε η Board Capital Board σε ξεχωριστή δήλωση. Η μετοχή της Halkbank υποχώρησε φέτος κατά 23% στην Κωνσταντινούπολη, κι αυτό είναι το δεύτερο συνεχόμενο έτος που συρρικνώνεται. Την ίδια περίοδο, ο δείκτης των 13 τραπεζικών μετοχών καταγράφει κέρδη 11%. Οι σημερινές (16/10) απώλειες του τουρκικού χρηματιστηρίου φτάνουν το -7%.
Η συνωμοσία αφορούσε υψηλόβαθμους κυβερνητικούς αξιωματούχους στο Ιράν και την Τουρκία, σύμφωνα με το κατηγορητήριο. «Η συστηματική συμμετοχή της Halkbank στην παράνομη διακίνηση ιρανικών εσόδων πετρελαίου, δισεκατομμυρίων δολαρίων, σχεδιάστηκε και εκτελέστηκε από ανώτερους αξιωματούχους της τράπεζας”, ανέφερε σε δήλωσή του ο Αμερικανός εισαγγελέας Geoffrey Berman στη Νέα Υόρκη. “Η Halkbank θα πρέπει τώρα να απαντήσει για τη συμπεριφορά της αυτή, ενώπιον αμερικανικού δικαστηρίου”. Οι έρευνες συνδέουν τους αξιωματούχους της τράπεζας με το περιβάλλον Ερντογάν.
Η τουρκική λίρα υποχώρησε σχεδόν κατά 1% αμέσως μετά την ανακοίνωση του κατηγορητηρίου. Μέχρι στιγμής, έχει υποχωρήσει κατά 4,5%, περισσότερο από οποιοδήποτε εκ των 24 νομισμάτων των αναδυόμενων αγορών που παρακολουθεί το Bloomberg.
Ενώ αρχικά εκπρόσωπος της Halkbank αρνήθηκε να σχολιάσει το θέμα στη συνέχεια η τράπεζα σε ανακοίνωσή της ανέφερε ότι θεωρεί το θέμα ως μέρος των αμερικανικών κυρώσεων για την επέμβαση στη Συρία, ενώ αμφισβητεί και τη δικαιοδοσία του αμερικανικού υπουργείου Δικαιοσύνης . Συγκεκριμένα όπως αναφέρει “Η τράπεζα δεν ασχολείται με δευτερεύουσες παραβιάσεις κυρώσεων από τις ΗΠΑ” και προσθέσε πως “η τράπεζα ότι δεν έχει υποκαταστήματα ή υπαλλήλους με έδρα τις Η.Π.Α. και δεν εμπίπτει στη δικαιοδοσία του Υπουργείου Δικαιοσύνης”.
Στο κενό οι τουρκικές προσπάθειες για αποσιώπηση
Δικηγόροι και εκπρόσωποι ομάδων συμφερόντων που εκπροσωπούν την τράπεζα, συμπεριλαμβανομένου του Μπράιαν Μπάλαρντ, φίλου του προέδρου Τραμπ και αντιπρόεδρο της επιτροπής ορκωμοσίας του, προσπαθούν για περισσότερο από ένα χρόνο να πείσουν την κυβέρνηση Τραμπ να μην επιβάλει κυρώσεις εναντίον της τράπεζας, ή τουλάχιστον να κατανοήσει ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να απειλήσει την οικονομία ενός συμμάχου του ΝΑΤΟ.
Άλλοι Τούρκοι αξιωματούχοι είχαν απευθυνθεί ξεχωριστά στον υπουργό Εξωτερικών Μάικ Πομπέο και τον υπουργό Οικονομικών Στίβεν Μνούτσιν. Η εκστρατεία άσκησης πιέσεων οδήγησε ορισμένους ειδικούς σε θέματα κυρώσεων στην Ουάσινγκτον στο δίλημμα αν ήταν πιθανή μια καθυστέρηση (επιβολής κυρώσεων) ή μια ματαίωση.
Αφού ο Τραμπ δέχθηκε έντονες επικρίσεις για τη στάση του έναντι της τουρκικής εισβολής σε ένα τμήμα της βόρειας Συρίας, αναγκάστηκε να έχει μια πιο επικριτική στάση απέναντι στον Ερντογάν, εστιάζοντας ειδικότερα στην απειλή να υποστεί πλήγμα η οικονομία της Τουρκίας αν θέσει σε κίνδυνο αμερικανικές στρατιωτικές δυνάμεις, ή διαπράξει αγριότητες εναντίον Κούρδων στην περιοχή.
Η πολύκροτη υπόθεση που απειλεί το τουρκικό χρηματοπιστωτικό σύστημα
Οι δικηγόροι της Halkbank δεν αμφισβήτησαν ότι τα χρήματα μεταφέρθηκαν παράνομα μέσω της τράπεζας στο Ιράν αρχής γενομένης γύρω στο 2012 και μέχρι το 2016.
Ωστόσο, υποστήριξαν ότι οι κινήσεις αυτές ενορχηστρώθηκαν σε μεγάλο βαθμό από έναν Τουρκο-ιρανό έμπορο χρυσού, ονόματι Ρεζά Ζαράμπ, ο οποίος είχε προσλάβει τον Τζουλιάνι για να προσπαθήσει να εξασφαλίσει την απελευθέρωσή του.
Τούρκοι αξιωματούχοι υποστήριξαν ότι ο Ζαράμπ, ο οποίος στη συνέχεια αποφάσισε να παραδεχθεί την ενοχή του και να γίνει μάρτυρας κατηγορίας, είχε πει ψέματα στους Αμερικανούς εισαγγελείς. Οι Τούρκοι αξιωματούχοι είπαν ότι ο Ζαράμπ κατηγόρησε την τράπεζα αλλά και κυβερνητικούς αξιωματούχους στην Τουρκία για συνωμοσία, σε μια προσπάθεια να μειωθεί ο χρόνος που θα περάσει στη φυλακή, αφ΄ ότου συνελήφθη από τις αμερικανικές αρχές το 2016.
Τον Ιανουάριο του 2018, εν μέρει λόγω της μαρτυρίας του Ζαράμπ, ένα ηγετικό στέλεχος της Halkbank, ο Μεχμέτ Χακάν Ατίλα, καταδικάστηκε για παραβίαση των κυρώσεων. Κατά την καταδίκη του τον Μάιο του 2018, ένας ομοσπονδιακός δικαστής είπε ότι ο Ατίλα “υποστήριξε αναμφισβήτητα” το σχέδιο, ήταν “μάλλον ένα γρανάζι του τροχού”, παρά ο εγκέφαλος της υπόθεσης.
Οι ισχυρισμοί αυτοί αντανακλούσαν την άποψη των ομοσπονδιακών εισαγγελέων ότι το αδίκημα είχε έρεισμα ψηλά στην τουρκική κυβέρνηση.
Αλλά μέχρι την Τρίτη, δεν υπήρξε δημόσια αντίδραση από το υπουργείο Δικαιοσύνης, ούτε οποιαδήποτε ενέργεια του Υπουργείου Οικονομικών, το οποίο έχει ξεχωριστά την εξουσία επιβολής κυρώσεων ή προστίμου στην τράπεζα.
Η τράπεζα κατηγορήθηκε επισήμως την Τρίτη για συνωμοσία με σκοπό να εξαπατήσει τις Ηνωμένες Πολιτείες, συνωμοσία για παραβίαση κυρώσεων, τραπεζική απάτη, συνωμοσία για να διαπραχθεί η τραπεζική απάτη, νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και συνωμοσία για ξέπλυμα χρήματος.
Εκπρόσωποι της τράπεζας δήλωσαν ότι φοβούνται πως οι κυρώσεις θα μπορούσαν να οδηγήσουν άλλες διεθνείς τράπεζες να περιορίσουν την επιχειρηματική τους δραστηριότητα με τη Halkbank, και εάν τελεσφορήσει μια ποινή δισεκατομμυρίων δολαρίων, θα μπορούσε να απειλήσει τη συνολική βιωσιμότητα του χρηματοπιστωτικού ιδρύματος.