Ο κύβος ερρίφθη! Οι επικεφαλής των μεγαλύτερων δυτικών κεντρικών τραπεζών «τα συζητήσανε, τα συμφωνήσανε»: Είναι αποφασισμένοι να «δώσουν πόνο» στην οικονομία, ανεβάζοντας τα επιτόκια για να «σκοτώσουν» την οικονομική ανάπτυξη προκαλώντας ύφεση και ανεργία.
Στόχος; Να περιοριστεί η ζήτηση αγαθών και υπηρεσιών, που ξεπερνά την προσφορά, με αποτέλεσμα να ανεβαίνουν οι τιμές και ο πληθωρισμός να οδηγείται σε υψηλά 40ετίας.
Το συμπέρασμα, δε, είναι ομόφωνο, αφού το σχέδιο αποφασίστηκε και ανακοινώθηκε ύστερα από κοινή συνεδρίαση με τη συμμετοχή του Τζερόμ Πάουελ της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ (Fed), της Κριστίν Λαγκάρντ της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), του Αντριου Μπέιλι της Τράπεζας της Αγγλίας (BoE) και του Αγκουστίν Κάρστενς της Διεθνούς Τράπεζας Διακανονισμών (BIS) η οποία θεωρείται η κεντρική τράπεζα… των κεντρικών τραπεζών. Η συνεδρίαση πραγματοποιήθηκε ολοκληρώνοντας το ετήσιο συνέδριο της ΕΚΤ που έλαβε χώρα στη Σίντρα της Πορτογαλίας.
Ολοι συμφώνησαν ότι η περίοδος των μηδενικών επιτοκίων και του χαμηλού πληθωρισμού έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί, αποδίδοντας την αλλαγή στη νέα γεωπολιτική κατάσταση που διαμορφώνεται. Η πανδημία, είπαν, και ο πόλεμος στην Ουκρανία έβαλαν τέλος στις δυνάμεις που κρατούσαν χαμηλά τον πληθωρισμό.
Η Κριστίν Λαγκάρντ είπε, χαρακτηριστικά, ότι η διάσπαση της παγκόσμιας οικονομίας σε ανταγωνιστικά μπλοκ θα σπάσει τις εφοδιαστικές αλυσίδες, γεγονός που θα μειώσει την παραγωγικότητα, θα αυξήσει το κόστος και θα μειώσει την οικονομική ανάπτυξη. Ο δε Αντριου Μπέιλι ανέφερε ότι η πανδημία προκάλεσε αλλαγές και ελλείψεις στην αγορά εργασίας οι οποίες ευνοούν την αύξηση των μισθών.
Κοινό συμπέρασμα ήταν πάντως ότι εάν οι κεντρικές τράπεζες δεν αντιδράσουν ανεβάζοντας τα επιτόκια αρκετά γρήγορα, ο πληθωρισμός θα «ξεφύγει», θα εδραιωθεί και τελικά θα χρειαστεί ακόμα πιο δραστική αύξηση των επιτοκίων -με μεγαλύτερες υφεσιακές συνέπειες- αργότερα.
Ο Τζερόμ Πάουελ της Fed το είπε καθαρά: «Η διαδικασία πιθανότατα θα προκαλέσει πόνο, αλλά ο πόνος θα είναι χειρότερος εάν αποτύχουμε να αντιμετωπίσουμε τον υψηλό πληθωρισμό που υπάρχει τώρα και τον αφήσουμε να παραμείνει ψηλά». Οταν οι κεντρικοί τραπεζίτες μιλάνε για «πόνο» και μάλιστα τόσο ανοιχτά, αυτό σημαίνει οικονομική ύφεση, ανεργία, πτωχεύσεις και όλα τα δεινά που συνοδεύουν το πλήγμα που θα προκαλέσει στην οικονομία η αύξηση του κόστους χρήματος.
Η ύφεση θα προκληθεί σκόπιμα, ως «φάρμακο» για τον πληθωρισμό, καθώς είναι το μέσον που θα χρησιμοποιήσουν οι κεντρικοί τραπεζίτες για να σταματήσουν την αύξηση των τιμών, τον πληθωρισμό. Οταν το χρήμα ακριβαίνει (υψηλότερα επιτόκια) η οικονομική δραστηριότητα περιορίζεται, οι καταναλωτές και οι επιχειρήσεις «ζορίζονται», μειώνουν την κατανάλωση και τις επενδύσεις και η ανεργία αυξάνεται. Η μείωση της κατανάλωσης σημαίνει ότι η ζήτηση αγαθών και υπηρεσιών μειώνεται και έτσι οι τιμές παύουν να αυξάνονται ή μειώνονται.
Αλλο θεωρία, άλλο πράξη
Αυτά στη θεωρία, γιατί στην πράξη τα πράγματα ίσως αποδειχθούν λίγο διαφορετικά. Ο λόγος είναι ότι μεγάλο ποσοστό του πληθωρισμού οφείλεται στις τιμές της ενέργειας, αλλά και των τροφίμων, των οποίων η προσφορά έχει διαταραχθεί τη στιγμή που η ζήτησή τους είναι ανελαστική – ήτοι δεν μπορεί να μειωθεί εύκολα. Το πρόβλημα αυτό, που είναι πιο έντονο στην Ευρώπη απ’ ό,τι στις ΗΠΑ, δεν θα διορθωθεί όσο κι αν αυξηθούν τα επιτόκια και το γεγονός αυτό οδηγεί πολλούς οικονομολόγους να πιστεύουν ότι εάν η ΕΚΤ αυξήσει πολύ τα επιτόκια, θα δημιουργήσει ύφεση χωρίς να νικήσει τον πληθωρισμό.
Ωστόσο, η Κριστίν Λαγκάρντ, παρότι παραδέχτηκε το πρόβλημα της ενέργειας και των τροφίμων, είπε ότι είναι έτοιμη να προχωρήσει πιο γρήγορα στην αύξηση των επιτοκίων, αν μη τι άλλο για να κατευνάσει τις «πληθωριστικές προσδοκίες», οι οποίες λειτουργούν ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία: Οι επιχειρήσεις ανεβάζουν τις τιμές «προληπτικά» για να προσαρμοστούν στον προσδοκώμενο πληθωρισμό. Με άλλα λόγια, η ΕΚΤ θα ανεβάσει το επιτόκιο απότομα (κατά 0,50 της μονάδας, αντί για 0,25 που συζητιόταν αρχικά) για να «δείξει» στην αγορά ότι είναι αποφασισμένη να χτυπήσει τον πληθωρισμό και να αλλάξει τις προσδοκίες της αγοράς.
Οι λάθος προβλέψεις
Με τις δηλώσεις περί γεωπολιτικών αλλαγών και διαταραχή της παγκόσμιας εφοδιαστικής αλυσίδας, οι κεντρικοί τραπεζίτες ξεπερνούν ένα σοβαρό πρόβλημα, που έχει να κάνει με τις λάθος προβλέψεις που έκαναν μέχρι το τέλος του περασμένου χρόνου, όταν έλεγαν ότι ο πληθωρισμός είναι παροδικός. Το γεγονός είναι ότι τότε δεν είχε γίνει η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και δεν υπήρχε πόλεμος, αλλά είναι επίσης γεγονός ότι αρκετό καιρό πριν πολλοί οικονομολόγοι και αναλυτές τόνιζαν ότι ο πληθωρισμός ήρθε για να μείνει. Επιπλέον, η διαταραχή της εφοδιαστικής αλυσίδας είχε γίνει ορατή ήδη από την εποχή του COVID.
Το γεγονός είναι ότι πολύ νωρίτερα από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία πληθώρα οικονομολόγων και αναλυτών προειδοποιούσαν για τη διαβρωτική απειλή του πληθωρισμού και ζητούσαν παρέμβαση στα επιτόκια από τότε. Οι κεντρικοί τραπεζίτες, όμως, αγνόησαν τα μηνύματα.
Στην πραγματικότητα, βέβαια, η απόδοση ευθυνών είναι ανέφικτη, όχι μόνο λόγω των έκτακτων γεγονότων, αλλά και επειδή οι κεντρικοί τραπεζίτες… σε ουδένα λογοδοτούν και λειτουργούν τελείως ανεξάρτητα, ακόμα και από τις κυβερνήσεις.
Με απλά λόγια, επειδή οι κεντρικές τράπεζες δεν πάτησαν έγκαιρα το φρένο στην κυκλοφορία του χρήματος για να σταματήσουν την άνοδο των τιμών, τώρα αναγκάζονται να «πέσουν στα χειρόφρενα» για να διακόψουν το ράλι των τιμών. Κάτι τέτοιο βέβαια θα έχει κόστος, που μεταφράζεται σε ύφεση, ανεργία και πτωχεύσεις.
Τα ολέθρια λάθη
Υπάρχουν επίσης και ορισμένοι οικονομολόγοι οι οποίοι προειδοποιούν την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να μη διαπράξει πάλι το ολέθριο λάθος που είχε κάνει το 2008 και το 2011 ο τότε πρόεδρος της ΕΚΤ Ζαν-Κλοντ Τρισέ, ανεβάζοντας τα επιτόκια την πιο ακατάλληλη στιγμή.
Τον Ιούνιο του 2008, λίγο πριν από την κατάρρευση της Lehman Brothers, είχε ανεβάσει το επιτόκιο για να αντιμετωπίσει τις πληθωριστικές πιέσεις που είχε προκαλέσει η άνοδος των τιμών της ενέργειας. Μοιραίο λάθος, το οποίο… ο ίδιος άνθρωπος επανέλαβε το 2011 ανεβάζοντας τα επιτόκια και προκαλώντας νέα ύφεση στην οικονομία της Ευρωζώνης η οποία δεν είχε καλά-καλά ξεπεράσει το σοκ του κραχ του 2008.
Διαβάστε ακόμη
Φυσικό αέριο: Ο εφιάλτης των ελλείψεων σηκώνει στο πόδι όλη την Ευρώπη
Έρχεται η «χρυσή λίστα» δικαιούχων επιστροφής ΦΠΑ