Ένας νέος ιστός συμμαχιών διαμορφώνεται καθώς τα μέλη της ΕΕ διεκδικούν δισεκατομμύρια ευρώ με σκοπό να τροφοδοτήσουν την ανάκαμψη της Ευρώπης μετά τον κορoνοϊό. Οι παραδοσιακές φιλίες δοκιμάζονται καθώς οι κυβερνήσεις αρχίζουν τις διαπραγματεύσεις για την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να δανειστεί χρήματα από τις αγορές και να δημιουργήσει ένα τετραετές Tαμείο Ανάκαμψης 750 δισεκατομμυρίων ευρώ.
Η μάχη θα δοθεί σε υψηλότερο επίπεδο στην σύνοδο κορυφής μέσω τηλεδιάσκεψης την Παρασκευή, όταν οι ηγέτες της ΕΕ συζητούν για πρώτη φορά το σχέδιο. Η συζήτηση για τον προϋπολογισμό 2021-2027 είχε ήδη αρχίσει εδώ και χρόνια με τα στρατόπεδα να είναι σαφή και να έχουν χαράξει τις διαχωριστικές γραμμές. Μια ομάδα νότιων και ανατολικών χωρών πιέζουν για έναν πιο γενναιόδωρο προϋπολογισμό, την διατήρηση των κονδυλίων για την περιφερειακή ανάπτυξη και τις αγροτικές επιδοτήσεις. Η ομάδα απολάμβανε την υποστήριξη της Γαλλίας σε ορισμένα μέτωπα, ιδίως σε ό,τι αφορά τα κονδύλια για τις αγροτικές επιδοτήσεις.
Αντιθέτως χώρες όπως η Γερμανία πιέζουν για πιο λιτό προϋπολογισμό στην μετα Brexit εποχή και ζητούν να επικεντρωθεί η προσοχή σε σύγχρονα προγράμματα όπως η έρευνα.
Όμως, η πανδημία και η πρόταση της Κομισιόν για το Ταμείο Ανάκαμψης υποστήριξαν αυτόν τον χάρτη συμμαχιών, δημιουργώντας μια πιο κατακερματισμένη διαπραγμάτευση όπου οι χώρες μετακινούνται σε διαφορετικές φατρίες ανάλογα με το συγκεκριμένο ζήτημα. Ένα μεγάλο μέρος της συζήτησης επικεντρώνεται σε δύο βασικά ζητήματα: την ισορροπία μεταξύ επιχορηγήσεων και δανείων και ποια κριτήρια πρέπει να μπουν για να καθοριστεί πόσα χρήματα θα λάβει κάθε χώρα.
Αυτές είναι οι 5 ομάδες
Δάνεια όχι επιχορηγήσεις
Αυστρία, Δανία, Φινλανδία, Κάτω Χώρες, Σουηδία
Ενώ οι «27» φαίνεται να συμφωνούν ότι ένας συμβιβασμός θα περιλαμβάνει τελικά ένα συνδυασμό δανείων και επιχορηγήσεων, η μάχη για τις ισορροπίες μεταξύ των δύο μαίνεται. Οι κυβερνήσεις διαφωνούν με την πρόταση της Επιτροπής ότι το μεγαλύτερο μέρος των 750 δισεκατομμυρίων ευρώ θα πρέπει να διανεμηθεί υπό την μορφή επιχορηγήσεων σε χώρες – μέλη, ενώ μόνο το ένα τρίτο θα καταβάλλεται ως δάνεια. Σύμφωνα με το σχέδιο της Επιτροπής, τα χρήματα που διατίθενται ως επιχορηγήσεις θα πρέπει να επιστραφούν – αλλά όχι από τα κράτη μέλη. Οι αποπληρωμές θα προέρχονταν από τον προϋπολογισμό της ΕΕ στο σύνολό της, για μια περίοδο 30 ετών από το 2028. Στην ομάδα με τις χώρες που παραδοσιακά είναι υπέρμαχοι της λιτότητας συμμετέχει και η Φινλανδία. Ζητούν το μεγαλύτερο μέρος των χρημάτων να διανέμεται μέσω δανείων στα κράτη- μέλη. Αυτές οι χώρες θα ήταν τότε υπεύθυνες για την επιστροφή των χρημάτων.”Δεν υπάρχει σαφής δικαιολογία για την παροχή επιχορηγήσεων (αντί για δάνεια) από το Recovery and Resilience Facility RRF έγραψε η ολλανδική κυβέρνηση σε επιστολή της προς το εθνικό κοινοβούλιο την περασμένη εβδομάδα.
Επιχορηγήσεις και όχι δάνεια
Γαλλία, Γερμανία, Τσεχία, Ελλάδα, Ιταλία, Πορτογαλία, Ισπανία
Το Παρίσι και το Βερολίνο επιδιώκουν τη λύση ενός Ταμείου Ανάκαμψης 500 δισεκατομμυρίων ευρώ που θα δίνει επιχορηγήσεις σε χώρες μέλη – μια ιδέα που έγινε αποδεκτή με ιδιαίτερη ικανοποίηση από τον Νότο όπου οι υπερχρεωμένες χώρες τάσσονται κατά του δανεισμού. Η ιδέα των επιχορηγήσεων υποστηρίζεται επίσης από χώρες του ανατολικού μπλοκ – αν και ορισμένοι ηγέτες ανησυχούν για το τεράστιο μέγεθος της πρότασης της Επιτροπής και την κοινή ευθύνη για την αποπληρωμή δανεισμού μετρητών που διανέμονται ως χρηματικά ποσά. “Αν θέλουμε να υποστηρίξουμε κράτη που έχουν πρόβλημα με υπερβολικό χρέος, πιθανότατα δεν θα βοηθήσουμε πολύ εάν [αυξήσουμε] αυτό το χρέος μέσω δανείων”, έγραψε ο Τσέχος πρωθυπουργός Αντρέι Μπάμπιτς σε πρόσφατη ανάλυση του για την πρόταση της Επιτροπής. “Υποστηρίζω τις επιχορηγήσεις, αλλά σε λογικά πλαίσια.
Κριτική στα Κριτήρια Ι
Πλούσιες χώρες της Δύσης, Αυστρία, Δανία, Φινλανδία, Γαλλία, Ιρλανδία, Λουξεμβούργο, Ολλανδία, Σουηδία
Μέχρι στιγμής τα κράτη-μέλη της ΕΕ προσπαθούν να κατανοήσουν τις φόρμουλες που πρότεινε η Επιτροπή για το πώς θα μοιραστούν οι επιχορηγήσεις για να καταλάβουν εάν είναι νικητές ή χαμένοι. Ηδη έχει ξεκινήσει μια έντονη συζήτηση σχετικά με ένα προτεινόμενο ποσό επιχορηγήσεων ύψους 310 δισεκατομμυρίων ευρώ, το οποίο θα είναι διαθέσιμο στο πλαίσιο του RRF, πρόγραμμα στήριξης επενδύσεων και μεταρρυθμίσεων. Σύμφωνα με το σχέδιο της Επιτροπής, αυτές οι επιχορηγήσεις θα διανεμηθούν χρησιμοποιώντας έναν τύπο που θα λαμβάνει υπόψη την ανεργία μεταξύ του 2015 και του 2019, το μέγεθος του πληθυσμού και το κατά κεφαλήν ΑΕΠ. Αυτή η ομάδα των σχετικά πλούσιων χωρών υποστηρίζει ότι τα κριτήρια θα πρέπει να αντικατοπτρίζουν καλύτερα τον άμεσο αντίκτυπο της πανδημίας. Χρειαζόμαστε μια σαφέστερη ανάλυση του γιατί και πού πραγματικά χρειάζονται τα χρήματα ως αποτέλεσμα της κρίσης και πώς αυτά τα χρήματα θα διασφαλίσουν ότι όλα τα κράτη μέλη θα βγουν από αυτήν την κρίση ισχυρότερα από πριν », δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών της Ολλανδίας Στεφ Μπλοκ στο POLITICO. Το μέσο ανάκαμψης πρέπει να απευθύνεται στις χώρες που πλήττονται περισσότερο από την κρίση COVID-19 αναφέρει η κυβέρνηση της Δανίας.
Την ίδια άποψη μοιράζονται εκτός από τους «4 σκληρούς της ΕΕ» ιδίως εκείνες που πιστεύουν ότι η προτεινόμενη κατανομή στις χώρες τους δεν αντικατοπτρίζει την οικονομική ζημιά που προκλήθηκε από την κρίση. Αυτό το Ταμείο Νέας Γενιάς όπως προτάθηκε, βασίζεται σε στοιχεία προ COVID σε ό,τι αφορά μεμονωμένες οικονομίες”, δήλωσε η Ιρλανδή υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Ελεν ΜακΕντι στο RTÉ Radio One την περασμένη εβδομάδα.”
Οι Ιρλανδοί έχουν περάσει πολλά ώστε να επιστρέψει η χώρα σε μια θετική πορεία λέει η ίδια επισημαίνοντας ότι ο Ιρλανδός πρωθυπουργός Λέο Βαράντκαρ θα θέσει το ζήτημα των επιχορηγήσεων κατά τη διάρκεια της τηλεδιάσκεψης των ηγετών. Το ιρλανδικό ΑΕΠ αναμένεται να συρρικνωθεί κατά 7,9% φέτος σύμφωνα με την εαρινή πρόβλεψη της Επιτροπής και θα πληροί τις προϋποθέσεις για 1,2 δισεκατομμύρια ευρώ από τα 310 δισεκατομμύρια ευρώ σε επιχορηγήσεις στο πλαίσιο του μηχανισμού ανάκτησης και ανθεκτικότητας, σύμφωνα με την πρόταση της Επιτροπής.
Η Επιτροπή πρότεινε έναν άλλο τύπο για ένα πρόγραμμα συνοχής 50 δισεκατομμυρίων ευρώ, το REACT-EU, το οποίο θα λαμβάνει υπόψη το ΑΕΠ, την ανεργία και την ανεργία των νέων από το 2020 και το 2021 – δεδομένα που δεν υπάρχουν ακόμη, καθιστώντας αδύνατο για τις χώρες να υπολογίσουν πόσα θα λάβουν.
Κριτήρια, κριτική II- Οι ανήσυχοι των ανατολικών χωρών
Δημοκρατία της Τσεχίας, Εσθονία, Ουγγαρία, Λετονία, Λιθουανία, Ρουμανία, Σλοβακία
Οι χώρες αυτές ασκούν κριτική στην φόρμουλα που προτείνει η Κομισιόν αλλά για διαφορετικούς λόγους. Ανησυχούν ότι πάρα πολλά χρήματα θα διατεθούν στη Νότια Ευρώπη, παρόλο που οι χώρες αυτής της περιοχής είναι πιο πλούσιες από αυτές. Σύμφωνα με τις προβλέψεις της Επιτροπής, η Ουγγαρία θα λάβει επιχορηγήσεις 6,1 δισεκατομμυρίων ευρώ στο πλαίσιο του μηχανισμού, σε σύγκριση με 12,9 δισεκατομμύρια ευρώ για την Πορτογαλία, ενώ ο πληθυσμός της Πορτογαλίας είναι μόνο ελαφρώς υψηλότερος από αυτόν της Ουγγαρίας. Η φόρμουλα πρέπει να αλλάξει δήλωσε διπλωμάτης χώρας της ανατολικής Ευρώπης. “Η ανεργία δεν πρέπει να είναι το βασικό στοιχείο.”Ορισμένα κράτη της Ανατολικής Ευρώπης έχουν χαμηλότερα ποσοστά ανεργίας από τις χώρες του Νότου αλλά έχουν επίσης χαμηλότερο κατά κεφαλήν ΑΕΠ.
Ο πρωθυπουργός της Σλοβακίας Ιγκόρ Μάτοβιτς σε δηλώσεις του κατά τη σύνοδο των ηγετών της Ομάδας του Βίζεγκραντ την περασμένη Πέμπτη, δήλωσε ότι «πρέπει να αποφύγουμε μια κατάσταση όπου μια χώρα με λίγο πολύ τον ίδιο πληθυσμό και λίγο πολύ το ίδιο κατά κεφαλήν ΑΕΠ που βρίσκονται στη Νότια Ευρώπη θα επωφεληθεί από το πρόγραμμα πολύ περισσότερο από μια χώρα της Κεντρικής Ευρώπης. Η Πολωνία αναμένεται να είναι μεταξύ των χωρών που θα επωφεληθούν περισσότερο. Ενώ η Βαρσοβία έχει δηλώσει την υποστήριξή της στις χώρες της Βίσεγκραντ, δεν αμφισβήτησε πλήρως την πρόταση των Βρυξελλών. Ερωτηθείς εάν η Πολωνία είναι ικανοποιημένη με την προτεινόμενη μεθοδολογία κατανομής, ο υπουργός Οικονομικών Τ. Κοτσίνσκι είπε στο POLITICO: ” Βασικά ναι, αλλά όχι εντελώς. Θα το διαπραγματευτούμε
Οι Νότιοι
Κύπρος, Ιταλία, Ελλάδα, Πορτογαλία, Σλοβενία, Ισπανία
Ορισμένες χώρες λένε ότι η φόρμουλα για την κατανομή της Επιτροπής ενδέχεται να μην είναι τέλεια, αλλά, δεδομένου του χρονικού περιορισμού και του οικονομικού αντίκτυπου της κρίσης, οι κυβερνήσεις πρέπει να την αποδεχθούν. Οι νότιες χώρες επωφελούνται σημαντικά από το σχέδιο της Κομισιόν. Η Ιταλία και η Ισπανία μαζί πληρούν τις προϋποθέσεις για πάνω από το 40% των επιχορηγήσεων των 310 δισεκατομμυρίων. Ερωτηθείς εάν η Ελλάδα είναι ικανοποιημένη με τα προτεινόμενα κονδύλια της Επιτροπής, ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών Μιλτιάδης Βαρβιτσιώτης, δήλωσε στο POLITICO ότι “μέχρι τώρα βλέπουμε την πρόταση με θετικό τρόπο.
Για ορισμένους αξιωματούχους πάντως η ταχύτητα έχει μεγαλύτερη σημασία από τους αριθμούς.“Στο τέλος, ίσως είναι καλύτερο να επικεντρωθούμε στο να κάνουμε τα πράγματα γρήγορα παρά να τα κάνουμε τέλεια” λέει ένας διπλωμάτης. “Φυσικά όλοι μπορούν να βρουν λόγους να παραπονεθούν” σχολιάζει και προσθέτει ότι στο τέλος της ημέρας “πρέπει να τα δείτε όλα ως πακέτο. “Υπάρχουν ανησυχίες ότι τυχόν αλλαγές στους τρόπους και τις προϋποθέσεις κατανομής σε αυτό το στάδιο θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο τις πιθανότητες μιας συμφωνίας τον Ιούλιο.«Δεν κάνουμε μαγικά” λέει ένας άλλος διπλωμάτης. “Η αλλαγή της φόρμουλας είναι απλά η τέλεια συνταγή για καθυστέρηση.