Σε μια πολυτελή κατοικία με θέα και μία Porsche Cayenne παρκαρισμένη απέξω, δύσκολα φαντάζεται κανείς ότι στεγάζεται «ίδρυμα». Κι όμως, στην Ελλάδα του 2025, πίσω από την ταμπέλα του πολιτισμού και της φιλανθρωπίας, έχουν στηθεί μεθοδικά τέτοιοι μηχανισμοί, που όχι μόνο δεν προσφέρουν στην κοινωνία, αλλά επιδοτούν -μέσω φοροαπαλλαγών- την καλοπέραση των ιδρυτών τους.

Η συνταγή δεν είναι καινούρια: δηλώνεται ένα ίδρυμα με «ευγενή σκοπό», συνήθως σχετικό με τον πολιτισμό, την ευεργεσία ή τη φιλανθρωπία, και στη συνέχεια όλα μπαίνουν στη θέση τους. Το ακίνητο -πολυτελές κατά κανόνα- δηλώνεται ως έδρα του ιδρύματος, το οποίο «φιλοξενεί» έναν πίνακα, μερικά βιβλία ή μια υποτιθέμενη αίθουσα εκδηλώσεων.

Τα υπόλοιπα τετραγωνικά μέτρα κατοικούνται κανονικά από τον ιδρυτή, συγγενικά του πρόσωπα ή τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου. Τα αυτοκίνητα, -επίσης του ιδρύματος- συνήθως πολυτελή SUV, ή και σκάφη δηλώνονται ως «υπηρεσιακά μέσα» και χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για ιδιωτικές μετακινήσεις. Ολα τα παραπάνω -συντηρήσεις, καύσιμα, καθαριότητα, σέρβις- καλύπτονται από τα έξοδα λειτουργίας του ιδρύματος, με αποτέλεσμα ο φορολογούμενος να επιδοτεί εν αγνοία του την προσωπική ευμάρεια τρίτων.

Το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών αποφάσισε να ανοίξει τον φάκελο «ιδρύματα» και να βάλει χέρι σε ένα πεδίο που εδώ και χρόνια λειτουργούσε ανεξέλεγκτα. Οι αλλαγές δρομολογούνται με ένα νέο νομοσχέδιο που φιλοδοξεί να βάλει τάξη τόσο στα κληροδοτήματα που καταλήγουν «ορφανά» όσο και στις δωρεές που ενδέχεται να χρησιμοποιούνται για ξέπλυμα χρήματος. Επιχειρείται, αφενός να καταγραφεί -για πρώτη φορά με ακρίβεια- ποια ιδρύματα λειτουργούν πραγματικά και ποια όχι, ποιες κληρονομιές μπορούν να περάσουν στο Δημόσιο και με ποιον τρόπο, και αφετέρου να δημιουργηθεί ένας μηχανισμός φιλικός προς τους πραγματικούς δωρητές, χωρίς όμως να μετατραπεί σε ξέφραγο αμπέλι για όσους αναζητούν φορολογική κάλυψη ή… ξέπλυμα μέσω «αγαθοεργίας».

Αλλωστε, όπως παραδέχθηκε και ο ίδιος ο Κωστής Χατζηδάκης στην τελευταία του συνέντευξη Τύπου ως υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, «είναι καταγεγραμμένα -αλλά δεν είμαστε και σίγουροι- 700 ιδρύματα». Και λίγο αργότερα συμπλήρωσε ότι υπάρχουν ακόμα 1.200 έως 1.500 αδρανή ιδρύματα, για τα οποία το κράτος δεν έχει σαφή εικόνα αν λειτουργούν ή απλώς υπάρχουν στα χαρτιά.

Το νομοσχέδιο

Το πιο ουσιαστικό όμως είναι το «δόκανο» που στήνεται για τα ιδρύματα–βιτρίνες. Το άρθρο 18 του νομοσχεδίου ορίζει ξεκάθαρα ότι εάν οι πράξεις διαχείρισης ενός ιδρύματος έρχονται προδήλως σε αντίθεση με τον σκοπό του –αν δηλαδή το ακίνητο ή τα οχήματά του χρησιμοποιούνται για άλλες χρήσεις πέρα από τις δηλωμένες- τότε ενεργοποιούνται έλεγχοι, κυρώσεις και δυνατότητα διοικητικής παρέμβασης. Η διάταξη αυτή μπορεί να μοιάζει αυτονόητη, αλλά έρχεται να καλύψει ένα θεσμικό κενό που επέτρεπε στους επιτήδειους να λειτουργούν επί χρόνια χωρίς κανέναν ουσιαστικό έλεγχο.

Η πολυδιάσπαση των ελεγκτικών μηχανισμών -ανάμεσα σε Αποκεντρωμένες Διοικήσεις, Ειδικές Λογιστικές και Δημοσιονομικές Επιθεωρήσεις (ΕΛΔΕ) του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους, Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ) και Εισαγγελίες- είχε δημιουργήσει ένα ιδανικό περιβάλλον ατιμωρησίας. Η ίδια διάταξη έρχεται να εισαγάγει και τεκμήρια, όπως για παράδειγμα το ποσοστό των εσόδων που κατευθύνεται σε λειτουργικά ή διοικητικά έξοδα, η χρήση περιουσιακών στοιχείων από ιδρυτές και συγγενείς τους ή οι μετακινήσεις με πολυτελή μέσα, ώστε να μπορεί να αποδεικνύεται πιο εύκολα αν ένα ίδρυμα είναι βιτρίνα ή όχι.

Ακόμα πιο ευαίσθητη είναι η περίπτωση των δωρεών. Το υπουργείο καταγράφει φαινόμενα, όπου άτομα με αμφίβολο οικονομικό προφίλ επιχειρούν να δωρίσουν μεγάλα ποσά στο Δημόσιο – υποτίθεται από την καλή τους καρδιά. Χαρακτηριστικό είναι το περιστατικό του 2023, όπου άνεργος πολίτης επιχείρησε να κάνει δωρεά 5 εκατ. ευρώ. Το σύστημα διαλειτουργικότητας χτύπησε συναγερμό, καθώς από τα στοιχεία του ΟΠΕΚΑ φαινόταν ότι το εν λόγω πρόσωπο λάμβανε επιδόματα. Η υπόθεση μπήκε αμέσως στο μικροσκόπιο και κατέληξε εκεί που πρέπει. Αυτό που αλλάζει πλέον είναι ότι όλες οι δωρεές προς το Δημόσιο θα περνούν από ενιαία ηλεκτρονική πλατφόρμα, η οποία θα υπάγεται στο Εθνικό Μητρώο Ευεργετών και Δωρητών. Η Αρχή για το Ξέπλυμα θα έχει άμεση πρόσβαση σε όλα τα στοιχεία και θα ενημερώνεται αυτόματα για κάθε δωρεά άνω των 500.000 ευρώ. Ετσι, κλείνει η πόρτα σε ένα ακόμα παράθυρο παρανομίας.

Το κόλπο της δωρεάς

Κανείς δεν έχει ξεχάσει την υπόθεση που έφτασε μέχρι τη Διεύθυνση Επίλυσης Διαφορών, όταν μια φορολογούμενη εμφανίστηκε το 2017 να καταθέτει τροποποιητικές δηλώσεις για τα έτη 2015 και 2016, υποστηρίζοντας πως είχε δωρίσει στον Ειδικό Λογαριασμό για την απομείωση του δημοσίου χρέους το αστρονομικό ποσό των 450.000 ευρώ.

Η κίνηση αυτή της εξασφάλισε επιστροφές φόρου συνολικού ύψους 38.000 ευρώ. Ταυτόχρονα δήλωσε έσοδα από τόκους αρκετών χιλιάδων ευρώ, καθώς και παρακρατούμενους φόρους επί των τόκων.

Η επιστροφή εγκρίθηκε και καταβλήθηκε, όμως οι Αρχές ξεκίνησαν άμεσα έλεγχο. Το αποτέλεσμα ήταν αποκαλυπτικό: οι δωρεές δεν υπήρχαν ποτέ, οι τόκοι ήταν ψεύτικοι και τα παραστατικά… ανύπαρκτα. Της ζητήθηκε να προσκομίσει αποδείξεις κατάθεσης των 450.000 ευρώ, αλλά δεν παρουσίασε τίποτα. Έτσι, αντί για επιστροφή φόρου, ήρθαν τα πρόστιμα συνολικού ύψους 71.500 ευρώ.

Η Εφορία αναγνωρίζει φορολογικά μόνο τις δωρεές που πραγματοποιούνται προς συγκεκριμένους αποδέκτες.

Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται φορείς της Γενικής Κυβέρνησης, ιεροί ναοί και μονές – όπως εκείνες του Αγίου Ορους, το Οικουμενικό Πατριαρχείο, τα Πατριαρχεία Αλεξανδρείας και Ιεροσολύμων, καθώς και η Ιερά Μονή Σινά. Αναγνωρίζονται επίσης οι δωρεές προς την Ορθόδοξη Εκκλησία της Αλβανίας, δημοτικά νοσοκομεία και ιδιωτικά νοσοκομεία που επιχορηγούνται από τον κρατικό προϋπολογισμό. Στη λίστα βρίσκονται και τα κοινωφελή ιδρύματα, τα μη κερδοσκοπικά σωματεία που παρέχουν εκπαιδευτικές υπηρεσίες ή χορηγούν υποτροφίες, καθώς και τα νομικά πρόσωπα δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου που επιδιώκουν πολιτιστικούς ή ερευνητικούς σκοπούς.

Διαβάστε ακόμη

Στρατηγική ανάταξης από το Μαξίμου: Επανεκκίνηση με αιχμή την οικονομία – Στο επίκεντρο επενδύσεις και μεσαία τάξη

Εμπορικές εντάσεις: Οι δασμοί Τραμπ και οι σχέσεις της ΕΕ με την Κίνα

Ανάλυση CNN: Ο εμπορικός πόλεμος του Τραμπ με την Κίνα χτύπησε και τους αγρότες που τον ψήφισαν

Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο Θέμα