Mπορεί οι κεντρικές τράπεζες να έκαναν μικρότερες αυξήσεις επιτοκίων την εβδομάδα που πέρασε, σε σχέση με εκείνες των τελευταίων μηνών, αλλά όλα δείχνουν ότι θα συνεχίσουν να αυξάνουν το κόστος χρήματος, έστω και με μικρότερα ανοδικά βήματα κάθε φορά. Ο φόβος τώρα είναι η ύφεση, καθώς οι αυξήσεις επιτοκίων αποδίδουν μεν στο μέτωπο του πληθωρισμού, επιβραδύνοντας τον ρυθμό ανόδου των τιμών, αλλά από την άλλη πλευρά «σκοτώνουν» την οικονομική δραστηριότητα και οδηγούν σε στασιμότητα και ύφεση.
Οι κεντρικές τράπεζες στην Ευρωζώνη και στις ΗΠΑ προχώρησαν και οι δύο την περασμένη εβδομάδα σε νέες αυξήσεις επιτοκίου, της τάξης της μισής μονάδας και όχι 0,75 της μονάδας, όπως είχαν κάνει τους προηγούμενους μήνες. Το ίδιο έκαναν την περασμένη εβδομάδα οι κεντρικές τράπεζες της Αγγλίας και της Ελβετίας.
Αρχικά υπήρχε η εκτίμηση ότι οι κεντρικές τράπεζες θα προχωρήσουν πιο ήπια με τις αυξήσεις επιτοκίων.
Ωστόσο, η δήλωση της προέδρου της ΕΚΤ Κριστίν Λαγκάρντ μετά τις ανακοινώσεις της περασμένης Πέμπτης, ότι τα «επιτόκια θα πρέπει να συνεχίσουν να αυξάνονται ουσιαστικά», πυροδότησε ανησυχίες ότι η πολιτική αυτή θα επιδεινώσει την ύφεση χωρίς να υπάρχει λόγος. Η Λαγκάρντ τόνισε ότι θα διατηρήσει πολύ σφιχτή πολιτική μακροπρόθεσμα μέχρι ο πληθωρισμός να πέσει στο 2%, δείχνοντας έτσι ότι η ΕΚΤ είναι αποφασισμένη να προκαλέσει ύφεση για να σταματήσει την άνοδο των τιμών.
Ο μεγάλος φόβος είναι ότι εάν οι οικονομίες πέσουν σε ύφεση και μάλιστα παρατεταμένη, οι κεντρικές τράπεζες θα βρεθούν σε πραγματική παγίδα, καθώς δεν θα μπορέσουν να αντιστρέψουν την πολιτική τους για να ενισχύσουν την οικονομική δραστηριότητα με μειώσεις επιτοκίων. Σε ένα τέτοιο σενάριο ύφεσης με υψηλά επιτόκια η νομισματική πολιτική θα βρεθεί σε νέο αδιέξοδο, καθώς εάν οι κεντρικές τράπεζες χαλαρώσουν την πολιτική τους θα αναζωπυρώσουν τον πληθωρισμό.
Ο νέος πονοκέφαλος
Τα επιτόκια δεν είναι ο μόνος πονοκέφαλος των κεντρικών τραπεζιτών, καθώς το άλλο μεγάλο αγκάθι είναι το πώς θα «ξεφορτωθούν» τα ομόλογα που έχουν αγοράσει τα τελευταία χρόνια με την «ποσοτική χαλάρωση», το λεγόμενο «τύπωμα» χρήματος.
Η ΕΚΤ έχει στο χαρτοφυλάκιό της ομόλογα συνολικής αξίας 5 τρισ. ευρώ, τα οποία αγόρασε τα τελευταία χρόνια με νέο χρήμα που δημιουργούσε και το οποίο διοχέτευσε με τον τρόπο αυτό στην οικονομία.
Τώρα σχεδιάζεται η αντίστροφη κίνηση, η λεγόμενη «ποσοτική σύσφιξη», με την οποία η ΕΚΤ θα πουλάει τα ομόλογα αυτά και θα αφαιρεί από την κυκλοφορία τα χρήματα τα οποία θα εισπράττει.
Με την ποσοτική χαλάρωση η ΕΚΤ τροφοδοτούσε με χρήμα την οικονομία, ενώ τώρα με τη σύσφιξη κάνει το αντίστροφο, θα αφαιρεί χρήμα από την κυκλοφορία για να περιορίσει τη «νομισματική κυκλοφορία».
Με άλλα λόγια, αντί να «τυπώνουν» χρήμα οι κεντρικές τράπεζες, θα αρχίσουν να το διαγράφουν, να το καταστρέφουν κατά κάποιον τρόπο.
Την πολιτική αυτή έχει ξεκινήσει ήδη η Fed, ενώ η ΕΚΤ προγραμματίζει να αρχίσει την άνοιξη. Στην αρχή η ΕΚΤ δεν θα πουλάει τα ομόλογα που έχει στο χαρτοφυλάκιό της, αλλά θα σταματήσει να τα ανανεώνει, κίνηση που είναι ισοδύναμη, καθώς θα αφαιρεί 15 δισ. ευρώ κάθε μήνα από την κυκλοφορία.
Οι πωλήσεις ομολόγων από τις κεντρικές τράπεζες έχουν ως συνέπεια να οδηγούν προς τα πάνω τα επιτόκια και το κόστος δανεισμού και γι’ αυτό η ΕΚΤ είναι ιδιαίτερα επιφυλακτική, δεδομένου ότι θα προστεθεί άλλος ένας παράγοντας πίεσης στην αγορά και την οικονομία σε μια περίοδο ακριβώς που το πρόβλημα είναι η ύφεση λόγω της αύξησης των επιτοκίων.
Πρόκειται για το νέο μεγάλο «πείραμα» νομισματικής πολιτικής, το οποίο έχει τα ρίσκα του και είναι προς το παρόν άγνωστο τι συνέπειες θα έχει στην παγκόσμια οικονομία.
Επιπλέον, η αναστροφή της πολιτικής στα ομόλογα εμπεριέχει τον κίνδυνο πιέσεων στα ομόλογα των πιο χρεωμένων χωρών όπως η Ελλάδα και η Ιταλία, που είδαν τα τελευταία χρόνια το κόστος δανεισμού να συμπιέζεται επειδή ακριβώς η ΕΚΤ αγόραζε τα ομόλογά τους μέσα από το χρηματιστήριο ομολόγων (δευτερογενής αγορά).
Η αντίστροφη κίνηση ίσως προκαλέσει αύξηση των αποδόσεων των ομολόγων της περιφέρειας και παρόλο που η ΕΚΤ έχει αναγγείλει ειδικό πρόγραμμα παρέμβασης στην περίπτωση αυτή, οι λεπτομέρειες δεν έχουν γίνει γνωστές και είναι ένα ερώτημα πώς θα συμπεριφερθεί η αγορά.
Είναι ενδεικτικό ότι στους κόλπους της ΕΚΤ εκφράζονται διαφορετικές απόψεις, με τον διοικητή της Τραπέζης της Ελλάδος Γιάννη Στουρνάρα να αντιτίθεται στις μεγάλες αυξήσεις επιτοκίων και την πολιτική της σύσφιξης, ενώ στον αντίποδα ο Γιοακίμ Νάγκελ, ο πρόεδρος της γερμανικής κεντρικής τράπεζας, υποστηρίζει τη σκληρή νομισματική πολιτική.
Ο πληθωρισμός
Στις ΗΠΑ ο πληθωρισμός τον Νοέμβριο έπεσε στο 7,1% από 7,7% τον προηγούμενο μήνα και το βασικό επιτόκιο της Fed διαμορφώθηκε στο 4,25%-4,5% μετά την αύξηση της περασμένης εβδομάδας.
Στην Ευρωζώνη ο πληθωρισμός τον Νοέμβριο υποχώρησε στο 10% από το επίπεδο ρεκόρ του 10,6% που είχε φτάσει τον Νοέμβριο, ενώ το επιτόκιο-βαρόμετρο της ΕΚΤ με το οποίο δέχεται καταθέσεις από τις εμπορικές τράπεζες διαμορφώθηκε στο 2% μετά την αύξηση κατά μισή μονάδα την περασμένη εβδομάδα.
Είναι φανερή η ομοιότητα στις κινήσεις των κεντρικών τραπεζών και από τις δύο πλευρές του Ατλαντικού, καθώς και ο φόβος της ύφεσης.
Ορισμένοι οικονομολόγοι πιστεύουν ότι στην πραγματικότητα η μάχη με τον πληθωρισμό δεν έχει κερδηθεί και η υποχώρηση οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην πτώση των τιμών ενέργειας από τα επίπεδα ενέργειας που είχε φτάσει στη διάρκεια του έτους και δεν αποκλείεται σε επόμενη φάση η ισορροπία αυτή να διαταραχθεί.
Ο πρώην υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ και καθηγητής του Χάρβαρντ Λάρι Σάμερς εξέφρασε προ ημερών την εκτίμηση ότι τελικά η Fed θα αναγκαστεί να φτάσει τα επιτόκια σε υψηλότερο επίπεδο από εκείνο το οποίο προεξοφλούν σήμερα οι αγορές.
Η κρατούσα εκτίμηση αυτή τη στιγμή είναι ότι τα επιτόκια της Fed θα φτάσουν στο 5% προτού ξεκινήσει ένας καθοδικός κύκλος, αλλά ο Σάμερς εκτιμά ότι το σωστό νούμερο είναι το 6%.
Εάν οι προβλέψεις αυτές επιβεβαιωθούν, αυτό θα σημάνει ότι και στην Ευρωζώνη το βασικό επιτόκιο θα κινηθεί ψηλότερα από το 2,75% που προεξοφλείται ότι θα φτάσει μέχρι τον Μάιο ή τον Ιούνιο.
Διαβάστε ακόμη:
Οι 10 αλλαγές που έρχονται σε εισφορές και συντάξεις
H Αθήνα στο top 10 της Ευρώπης για ξενοδοχειακές επενδύσεις (pics)
Βασίλης Γκρίσιν: Από τα ψηλά της αγοράς στην πτώση και τους τίτλους τέλους