Το περιβάλλον των χαμηλών επιτοκίων αποτελεί μια σοβαρή απειλή για τις τράπεζες διεθνώς, ιδιαίτερα για τις ευρωπαϊκές, καθώς πλήττει την κερδοφορία τους και η κατάσταση αυτή μπορεί να εξελιχθεί σε παράγοντα ανισορροπίας του χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Η διαπίστωση αυτή συζητείται όλο και συχνότερα στα διεθνή οικονομικά fora. Προ ημερών παρόμοιοι προβληματισμοί εκφράστηκαν στη συνεδρίαση επιτροπής της Ευρωπαϊκής Τραπεζικής Αρχής (European Banking Authority – ΕΒΑ) που είναι η ρυθμιστική αρχή του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος με αντικείμενο της διασφάλιση της σταθερότητας του τελευταίου.
Ύστερα από μια δεκαετία χαμηλών έως και αρνητικών επιτοκίων (η ΕΚΤ έχει φτάσει να χρεώνει με αρνητικό επιτόκιο τις καταθέσεις των εμπορικών τραπεζών) αποδεικνύεται ότι το χαμηλό κόστος χρήματος πλήττει τα έσοδα των τραπεζών, τα οποία κατά το μεγαλύτερο μέρος (περίπου 60% στην Ευρώπη) προέρχονται από τη διαφορά ανάμεσα στο επιτόκιο με το οποίο δανείζονται χρήματα και εκείνο με το οποίο δανείζουν.
Παρόμοιες ανησυχίες διατυπώθηκαν την περασμένη εβδομάδα στο Financial Stability Report που έδωσε στη δημοσιότητα το ΔΝΤ, ενώ μόλις χθες η διεθνής εταιρεία συμβούλων McKinsey ανακοίνωσε τα αποτελέσματα έρευνας σε 1.000 τράπεζες παγκοσμίως, από την οποία προκύπτει ότι η πλειονότης μπορεί να αποδειχθούν μη βιώσιμες σε περίπτωση που η οικονομική κατάσταση επιδεινωθεί.
Και… όλες οι προβλέψεις δείχνουν ότι η οικονομική κατάσταση θα επιδεινωθεί.
Σύμφωνα με την έρευνα της McKinsey η μέση απόδοση ιδίων κεφαλαίων για τις 1.000 τράπεζες του δείγματος ήταν μόλις 1,6%, ενώ περίπου το 20% των τραπεζών με τις καλύτερες επιδόσεις η απόδοση έφτανε το 16%.
Για το 80% των τραπεζών η απόδοση ιδίων κεφαλαίων ήταν χαμηλότερη από το κόστος που είχαν τα κεφάλαια αυτά, πράγμα που σημαίνει ότι οι τράπεζες αυτές καταστρέφουν αξία αντί να δημιουργούν.
Η εικόνα του κλάδου παραπέμπει σε επερχόμενη συρρίκνωση η οποία υποβοηθείται και από τις τεχνολογικές εξελίξεις, καθώς πλέον ο ανταγωνισμός προέρχεται και από τις νέες εταιρείες FinTech. Οι τράπεζες προσαρμόζονται μειώνοντας τα έξοδα (στην Ευρώπη χάθηκαν 600.000 θέσεις εργασίας στις τράπεζες τα τελευταία δέκα χρόνια), αλλά αυτό δεν αρκεί πλέον.
Ο συνδυασμός της οικονομικής επιβράδυνσης, των μηδενικών επιτοκίων και ο ανταγωνισμός από τις τεχνολογικές εταιρείες δημιουργούν μεγάλες προκλήσεις για τον τραπεζικό κλάδο.
Προς το παρόν, η ανανέωση των προγραμμάτων νομισματικής χαλάρωσης από τις κεντρικές τράπεζες εκτονώνει μέρος της πίεσης, αλλά είναι πολύ πιθανό ότι η πίεση στον κλάδο θα αυξηθεί τα επόμενα χρόνια.