Το ΔΣ της ΕΚΤ τελικά δεν έκανε την έκπληξη στη νομισματική πολιτική της Ευρωζώνης: Κράτησε τα επιτόκια εκεί που ήταν (πάρα πολύ πολύ χαμηλά), δεν ανακοίνωσε αύξηση του προγράμματος αγοράς ομολόγων λόγω κορωνοϊού PEPP (άλλωστε υπάρχει ακόμα επαρκές περίσσευμα από τον υπάρχοντα “φάκελο” του 1,35 τρισ.), δεν ανακοίνωσε αλλαγές στα προγράμματα τροφοδοσίας των τραπεζών με κεφάλαια.
Αλλά η Κριστίν Λαγκάρντ υποσχέθηκε ότι η τράπεζα του Ευρώ, το ΔΣ της ΕΚΤ θα “ξανα-καλιμπράρει” και θα ρυθμίσει αυτά αλλά και τα άλλα εργαλεία νομισματικής τόνωσης που έχει στη διάθεση της, ούτως ώστε να διατηρηθούν οι «ευνοϊκές συνθήκες χρηματοδότησης», και να αποφευχθεί μια κρίση χρέους σαν αυτή που ταλάνισε την Ευρωζώνη πριν από μια δεκαετία.
Το «ξανα-καλιμπράρισμα» θα γίνει αφού οι υπηρεσίες της ΕΚΤ αξιολογήσουν και πάλι τα δεδομένα, με την ελπίδα η εικόνα να μην είναι τόσο απαισιόδοξη όσο δείχνει την τρέχουσα εβδομάδα.
Ήταν χαρακτηριστική η αναφορά της Λαγκάρντ στο εμβόλιο και τις δημοσιονομικές προσπάθειες των κρατών μελών, δύο παράμετροι που μπορεί να βελτιώσουν τις μεσοπρόθεσμες προοπτικές αλλά και να κατεβάσουν τον πήχυ των προσδοκιών για μεγάλης κλίμακας νομισματικά δεκανίκια. Αλλωστε αυτά, δώδεκα χρόνια μετά την χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, έχουν όλο και πιο περιορισμένη επίδραση.
Άσκηση ψυχραιμίας ΕΚΤ
Η απόφαση του ΔΣ και η συνέντευξη τύπου της Κριστίν Λαγκάρντ πλοήγησε μια δύσκολη συγκυρία:
Με φρέσκο το σοκ των ανακοινώσεων για νέα γενικευμένα περιοριστικά μέτρα από το Παρίσι και το Βερολίνο, και τις εκτιμήσεις για ένα “αιματηρό” τέταρτο τρίμηνο για την ευρωπαϊκή οικονομία να πυκνώνουν, η πολιτική που διάλεξαν οι επιτελείς της Φρανκφούρτης ήταν στάση αναμονής – και καλλιέργεια προσδοκιών για αποφασιστικη απάντηση το Δεκέμβριο.
Το ερώτημα είναι αν αυτή η απάντηση θα είναι αρκετή για να ανατάξουν μια οικονομία η οποία είναι όχι απλώς σε επιβράδυνση, αλλά σε μεταμόρφωση – ο κορωνοϊός είναι απλώς ο καταλύτης.
Η μεγάλη εικόνα
Σε αντίθεση με παλαιότερες φάσεις σήμερα κανείς δεν επιχειρηματολογεί για μια πιο “αυστηρή” νομισματική πολιτική:
Η ΕΚΤ έχει πατήσει το κουμπί στην «εκτύπωση χρήματος». Έχει ρίξει τα επιτόκια κάτω του μηδενός. Πληρώνει τις τράπεζες για να τους δώσει χρήματα για να έχουν να δανείσουν…
Αλλά το τυπωμένο χρήμα απλώς φουσκώνει τους δείκτες των χρηματιστηρίων. Παρά το φθηνό χρήμα κανείς δεν αισθάνεται αισιόδοξος να πάρει δάνειο για να επενδύσει σε μια νέα δουλειά. Και οι τράπεζες φοβούνται όλο και περισσότερο να δανείσουν εκείνους που χτυπούν την πόρτα τους.
Επιπλεόν ο Covid προκαλεί πτώση της κοινωνικής και οικονομικής δραστηριότητας Η οικονομία ξεφουσκώνει. Αυτό δείχνει ο πληθωρισμός: Είναι ένας δείκτης που συμπυκνώνει την ανάπτυξη ή την συρρίκνωση μιας οικονομίας. Αυτή τη στιγμή είναι αρνητικός. Η οικονομία συρρικνώνεται. Χάνονται συνήθειες, χάνονται τομείς, χάνονται δουλειές. Η οικονομία λειτουργεί με “κενό παραγωγικότητας”, δηλαδή “μπορεί και καλύτερα, αλλά δεν…”
Η ΕΚΤ έριξε από την αρχή της κρίσης ένα εργαλείο (1,35 τρισ. κορωνοαγορές ομολόγων) όσο ολόκληρος ο ισολογισμός της μόλις δέκα χρόνια πριν. Ακόμα και αυτό όμως αγοράζει χρόνο. Το κακό σενάριο της γρήγορης ανάκαμψης δεν επαληθεύτηκε. Η Ευρώπη περπατάει ήδη στο αρνητικό σενάριο, μιας νέας ύφεσης. Και η τράπεζα του ευρώ παραμένει με το δάχτυλο στο κουμπί του πιεστηρίου. Αλλά ξαφνικά φαίνεται σαν μια απλή μάνικα κήπου για πυρκαγιά σε ξυλουργείο…
Χρειάζεται ενισχύσεις
Ο ρόλος της δημοσιονομικής πολιτικής
Η Κριστίν Λαγκάρντ έκανε σαφές ότι θα “εκπλαγεί ευχάριστα” αν οι κυβερνήσεις (με δεδομένη την εύκολη πρόσβαση σε φθηνά δανεικά που απολαμβάνουν σήμερα, με τις πλάτες της ΕΚΤ) σηκώσουν μεγαλύτερο βάρος της ανάκαμψης, ανακοινώνοντας νέα προγράμματα στήριξης της οικονομίας, αλλά και νέες παραγωγικές επενδύσεις που θα είναι συμβατές με την μετά-Covid οικονομία προκειμένου να αρχίσουν να χτίζουν πάλι αυτά που ο Covid γκρεμίζει.
Επενδύσεις σε νέους τομείς πολύ σύντομα θα κληθούν να παράξουν αξία ίση με τα εισοδήματα που χάνονται και που θα δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας που θα αντικαταστήσουν αυτές που χάνονται από την επιπονη μεταμόρφωση της οικονομίας.
Αυτό είναι το στοίχημα σήμερα – και είναι διπλό: και νομισματικό και δημοσιονομικό.
Αναλυτικά το κείμενο της απόφασης της ΕΚΤ έχει ως εξής:
Αποφάσεις νομισματικής πολιτικής
Στο σημερινό περιβάλλον όπου οι κίνδυνοι είναι σαφώς περισσότερο καθοδικοί, το Διοικητικό Συμβούλιο θα αξιολογήσει προσεκτικά τις εισερχόμενες πληροφορίες, μεταξύ άλλων τη δυναμική της πανδημίας, τις προοπτικές σταδιακής εφαρμογής εμβολίων και τις εξελίξεις της συναλλαγματικής ισοτιμίας. Ο νέος γύρος μακροοικονομικών προβολών των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος τον Δεκέμβριο θα επιτρέψει τη διεξοδική επαναξιολόγηση των οικονομικών προοπτικών και του ισοζυγίου των κινδύνων. Με βάση αυτή την επικαιροποιημένη αξιολόγηση, το Διοικητικό Συμβούλιο θα αναπροσαρμόσει καταλλήλως τα μέσα που διαθέτει, ούτως ώστε να αποκριθεί στην κατάσταση όπως αυτή εξελίσσεται και να διασφαλίσει ότι οι συνθήκες χρηματοδότησης παραμένουν ευνοϊκές για τη στήριξη της οικονομικής ανάκαμψης και ότι αντισταθμίζουν την αρνητική επίδραση της πανδημίας στην προβλεπόμενη πορεία του πληθωρισμού. Με αυτόν τον τρόπο θα προαχθεί η σύγκλιση του πληθωρισμού προς επίπεδα συμβατά με την επιδίωξή του κατά τρόπο διαρκή, σύμφωνα με τη δέσμευσή του για συμμετρία.
Εν τω μεταξύ, το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΚΤ έλαβε τις ακόλουθες αποφάσεις νομισματικής πολιτικής:
(1) Το επιτόκιο των πράξεων κύριας αναχρηματοδότησης καθώς και τα επιτόκια της διευκόλυνσης οριακής χρηματοδότησης και της διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων θα παραμείνουν αμετάβλητα σε 0,00%, 0,25% και -0,50% αντιστοίχως. Το Διοικητικό Συμβούλιο αναμένει ότι τα βασικά επιτόκια της ΕΚΤ θα παραμείνουν στα σημερινά τους ή σε χαμηλότερα επίπεδα έως ότου διαπιστώσει ότι οι προοπτικές για τον πληθωρισμό συγκλίνουν σθεναρά προς επίπεδο πλησίον, σε επαρκή βαθμό, αλλά κάτω του 2%, εντός του χρονικού ορίζοντα προβολής που εξετάζει και ότι αυτή η σύγκλιση αντανακλάται κατά τρόπο συνεπή στη δυναμική του υποκείμενου πληθωρισμού.
(2) Το Διοικητικό Συμβούλιο θα συνεχίσει τη διενέργεια αγορών στο πλαίσιο του έκτακτου προγράμματος αγοράς στοιχείων ενεργητικού λόγω πανδημίας (pandemic emergency purchase programme – PEPP), το συνολικό ποσό του οποίου ανέρχεται σε 1.350 δισεκ. ευρώ. Αυτές οι αγορές συμβάλλουν στη χαλάρωση της συνολικής κατεύθυνσης της νομισματικής πολιτικής, βοηθώντας έτσι να αντισταθμιστεί η προς τα κάτω επίδραση της πανδημίας στην προβλεπόμενη πορεία του πληθωρισμού. Οι αγορές θα συνεχίσουν να διενεργούνται με ευελιξία ως προς τον χρόνο, τις κατηγορίες στοιχείων ενεργητικού και τις χώρες. Με αυτόν τον τρόπο το Διοικητικό Συμβούλιο θα μπορέσει να αποτρέψει αποτελεσματικά τους κινδύνους για την ομαλή μετάδοση της νομισματικής πολιτικής. Το Διοικητικό Συμβούλιο θα διενεργεί καθαρές αγορές στοιχείων ενεργητικού στο πλαίσιο του προγράμματος PEPP τουλάχιστον μέχρι το τέλος Ιουνίου 2021 και, σε κάθε περίπτωση, μέχρις ότου κρίνει ότι η κρίση του κωρονοϊού έχει λήξει. Το Διοικητικό Συμβούλιο θα επανεπενδύει τα ποσά κεφαλαίου από την εξόφληση τίτλων που αποκτήθηκαν στο πλαίσιο του PEPP κατά τη λήξη τους τουλάχιστον μέχρι το τέλος του 2022. Σε κάθε περίπτωση, η μελλοντική σταδιακή μείωση (roll-off) του χαρτοφυλακίου PEPP θα ρυθμιστεί κατά τρόπο ώστε να αποφευχθούν παρεμβολές στην ενδεδειγμένη κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής.
(3) Οι καθαρές αγορές στο πλαίσιο του προγράμματος αγοράς στοιχείων ενεργητικού (asset purchase programme – APP) θα συνεχιστούν με ύψος 20 δισεκ. ευρώ μηνιαίως, σε συνδυασμό με τις αγορές στο πλαίσιο της πρόσθετης χρηματοδότησης ύψους 120 δισεκ. ευρώ που διατίθεται προσωρινά μέχρι το τέλος του έτους. Το Διοικητικό Συμβούλιο εξακολουθεί να αναμένει ότι οι μηνιαίες καθαρές αγορές στοιχείων ενεργητικού στο πλαίσιο του προγράμματος APP θα διενεργούνται για όσο χρονικό διάστημα κρίνεται αναγκαίο προκειμένου να ενισχυθεί η διευκολυντική επίδραση των επιτοκίων πολιτικής του και ότι θα λήξουν λίγο πριν αρχίσει να αυξάνει τα βασικά επιτόκια της ΕΚΤ. Το Διοικητικό Συμβούλιο σκοπεύει να συνεχίσει να επανεπενδύει, πλήρως, τα ποσά από την εξόφληση τίτλων αποκτηθέντων στο πλαίσιο του προγράμματος APP κατά τη λήξη τους για παρατεταμένη χρονική περίοδο μετά την ημερομηνία κατά την οποία θα αρχίσει να αυξάνει τα βασικά επιτόκια της ΕΚΤ και πάντως για όσο χρονικό διάστημα κρίνεται αναγκαίο για τη διατήρηση ευνοϊκών συνθηκών ρευστότητας και ενός διευκολυντικού, σε μεγάλο βαθμό, χαρακτήρα της νομισματικής πολιτικής.
(4) Το Διοικητικό Συμβούλιο θα συνεχίσει επίσης να παρέχει άφθονη ρευστότητα μέσω των πράξεων αναχρηματοδότησης που διενεργεί. Πιο συγκεκριμένα, η τρίτη σειρά στοχευμένων πράξεων πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης (ΣΠΠΜΑ III) εξακολουθεί να αποτελεί ελκυστική πηγή χρηματοδότησης για τις τράπεζες, στηρίζοντας τη χορήγηση τραπεζικών δανείων σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά.