Οι γεωστρατηγικές ανακατάξεις, η συμπαράταξη Τραμπ με Πούτιν κατά της Ουκρανίας και οι πιέσεις των ΗΠΑ στα μέλη του ΝΑΤΟ να ξοδεύουν τουλάχιστον 5% του ΑΕΠ για στρατιωτικές δαπάνες, φέρνουν τα πάνω-κάτω στην Ευρώπη και απειλούν να εκτροχιάσουν τους προϋπολογισμούς των χωρών της Ευρωζώνης.
Για τις περισσότερες χώρες, αυτό σημαίνει τουλάχιστον διπλασιασμό των αμυντικών δαπανών τους. Ενώ πρώτη φορά πολλές από αυτές (κυρίως Πολωνία και χώρες της Βαλτικής) ζητούν τόσο επιτακτικά την εξαίρεση των αμυντικών δαπανών, επειδή αισθάνονται κίνδυνο από τον «εξ ανατολών» γείτονά τους, όπως αυτόν που βιώνει επί δεκαετίες η Ελλάδα και ο οποίος την υποχρεώνει να δαπανά πάνω από 3% του ΑΕΠ για την εθνικής της Άμυνα.
Στο προσκήνιο μπαίνει έτσι η χαλάρωση των δημοσιονομικών κανόνων, για να μπορέσουν οι χώρες να ξοδέψουν και επιπλέον 2% ή και 3% του ΑΕΠ τους, για εξοπλιστικά προγράμματα και μόνο. Στη χθεσινή συνέντευξη στο Bloomberg ο Κυριάκος Μητσοτάκης αποκάλυψε ότι ενδεχομένως τον Μάρτιο κιόλας να ενεργοποιηθεί η ρήτρα διαφυγής, η οποία θα εξαιρεί τις στρατιωτικές δαπάνες από τους κανόνες για ελλείμματα, ή και τον «κόφτη» αύξησης δαπανών ενδεχομένως.
Πρακτικά όμως, στην περίπτωση της Ελλάδας, οι αλλαγές αυτές θα έχουν μάλλον περιορισμένο αντίκτυπο και σημασία:
– Η Ελλάδα έχει μηδενίσει τα κρατικά ελλείμματα, άρα δεν κινδυνεύει να παραβιάσει το όριο ελλείμματος 3% του ΑΕΠ, για το οποίο ήδη είναι σε διαδικασία επιτήρησης και κυρώσεων πολλές χώρες της ΕΕ.
– Η Ελλάδα δαπανά, ούτως ή άλλως, πάνω από 3% του ΑΕΠ κάθε χρόνο για φρεγάτες, αεροσκάφη, έξοδα λειτουργίας και μισθοδοσίας του στρατού της. Άρα θα έχει και μικρότερη επιβάρυνση, σε σχέση με όλες τις άλλες χώρες που ξόδευαν λιγότερα.
Για τη χώρα μας, σημασία θα έχει να ισχύσει η εξαίρεση των αμυντικών δαπανών και από τον «κόφτη» ετήσιας αύξησης κρατικών δαπανών. Για φέτος, η δαπάνη αυξήθηκε 3,6 δισ. ευρώ (όσο ακριβώς ήταν το όριο) και σε αυτά περιλαμβάνονταν και 800 εκατομμύρια αύξησης για την Άμυνα. Περίπου ίδια είναι και η αύξηση που προβλέπεται στα αμέσως επόμενα χρόνια, βάσει παραλαβών πολεμικού υλικού.
Θεωρητικά, μια τέτοια εξαίρεση θα σήμαινε ότι η Ελλάδα θα είχε περιθώριο να ξοδέψει κάπου 800 εκατομμύρια ευρώ παραπάνω για άλλους σκοπούς κάθε χρόνο, ή για να δίνει αυξήσεις σε μισθούς, συντάξεις, παροχές.
Οι τέσσερις λόγοι
Στην πράξη, αυτό είναι αδύνατον να συμβεί για τουλάχιστον τέσσερις συγκεκριμένους λόγους – ή και πολύ περισσότερους λόγω της γενικότερης αβεβαιότητας στην τρέχουσα κατάσταση:
– Πού θα βρει λεφτά η χώρα: στην συνέντευξη στο Bloomberg αποκαλύπτεται ότι δεν φτάνουν τα λεφτά, αλλά θα χρειαστούν και δανεικά. Όπως τονίζει ο πρωθυπουργός, «θα χρειαστεί ένας συνδυασμός εθνικής και ευρωπαϊκής χρηματοδότησης» προσθέτοντας ότι η αλλαγή αυτή δεν μπορεί να γίνει από τη μια στιγμή στην άλλη, ειδικά αν επιβεβαιωθεί πως η Ευρώπη πρέπει να αυξήσει κατά 3,1 τρισ. ευρώ τις δαπάνες για την άμυνα της. Και για αυτό αναμένει να ξεκινήσουν οι συζητήσεις για κοινό ευρωπαϊκό δανεισμό μέσω ομολόγου για τις αμυντικές δαπάνες.
– Η Ελλάδα έχει τεράστιο χρέος: ακόμα και αν έπαιρνε φθηνά δάνεια από την ΕΕ για να καλύψει τα επιπλέον κόστη, είναι η χώρα με το μακράν μεγαλύτερο χρέος στην Ευρώπη -και θα παραμένει πρώτη ως το 2028 καθώς μετά που μπορεί να μας έχει ξεπεράσει η Ιταλία. Άρα χρειάζεται να εξασφαλίζει μηδενικά ελλείμματα ή πλεονάσματα, για να συνεχίζει μειώνει το χρέος της σε ανεκτά επίπεδα, κατά 50% τουλάχιστον, φτάνοντας κοντά στον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
– Κάθε «πόλεμος» -αλλά και ο εμπορικός με την επιβολή δασμών από τον Τραμπ- δημιουργεί άλλες παράπλευρες πιέσεις και απώλειες στην ελληνική οικονομία, που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν με αυξήσεις δαπανών: οικονομική επιβράδυνση, μείωση εσόδων, ακρίβεια πρώτων υλών, αύξηση κόστους λειτουργίας του κράτους, θα απαιτήσουν επιπλέον δαπάνες που δεν εξαιρούνται από τον «κόφτη» δαπανών, όπως οι αμυντικές.
– Η εξαίρεση αμυντικών δαπανών θα είναι προσωρινή και όχι σε μόνιμη βάση: «Σε καιρούς κρίσης χρειάζονται έκτακτα μέτρα» ανέφερε ο Πρωθυπουργός, για να εξηγήσει γιατί ενεργοποιείται η ρήτρα διαφυγής, προκειμένου τα κράτη μέλη να ενισχύσουν το συντομότερο τις αμυντικές τους ικανότητες. Με άλλα λόγια, μετά το 2025 ή 2026, οι δαπάνες (και η εξαίρεσή τους) αναμένεται να βαίνουν μειούμενες.
Πρώτη η Ελλάδα
Η Αθήνα είχε δώσει μάχες πριν ένα χρόνο, για να υπάρχει η δυνατότητα εξαίρεσης των αμυντικών δαπανών από τα κρατικά ελλείμματα. Το πέτυχε εν μέρει, καθώς από τον περασμένο Απρίλιο οι αμυντικές δαπάνες «μετράνε» μεν στο έλλειμμα, αλλά αν υπάρξει υπέρβαση ορίων μπορεί μια χώρα να ζητήσει εξαίρεση για να αποφύγει τις δημοσιονομικές κυρώσεις.
Τότε ήταν λίγες οι χώρες που ένιωθαν το βάρος που συνεπάγεται ένας «κακός γείτονας». Με τα δεδομένα Τραμπ όμως, πλέον σχεδόν η μισή Ευρώπη σπεύδει να ζητήσει εξαίρεση των αμυντικών δαπανών από τους δημοσιονομικούς κανόνες, για να μη «στραγγαλίζουν» τις οικονομίες τους. Και οι διαβουλεύσεις (σε τεχνικό επίπεδο προς το παρόν) δείχνουν ότι σύντομα ίσως συμφωνηθεί, η εξαίρεση των συγκεκριμένων να γίνεται πλέον αυτόματα, χωρίς να χρειάζεται ειδική διαδικασία ή αίτημα από κάθε χώρα ξεχωριστά.
Διαβάστε ακόμη
Ανακαινίζω-Νοικιάζω: Ποιοι είναι οι δικαιούχοι στο βελτιωμένο πρόγραμμα
Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο ΘΕΜΑ