H παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση πριν από 15 χρόνια ανέδειξε πόσο γρήγορα μπορεί να εξαπλωθεί μία «μόλυνση» σε όλο τον κόσμο. Η πανδημία του Covid έδειξε πόσο εύθραυστες μπορεί να είναι οι αλυσίδες εφοδιασμού. Και τώρα ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία υποδηλώνει ότι οι διεθνείς οικονομικοί δεσμοί μπορεί να είναι πηγή αδυναμίας, όχι δύναμης.
Η συζήτηση για την απο-παγκοσμιοποίηση δεν είναι καινούρια, μετά, όμως, από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία και τις αλυσιδωτές επιπτώσεις στην παγκόσμια, και πιο συγκεκριμένα στην ευρωπαϊκή οικονομία, η συζήτηση έχει «φουντώσει». Η επιστροφή της παραγωγής (δηλαδή των εργοστασίων) πιο κοντά στην Ευρώπη θεωρείται από πολλούς ένας αποτελεσματικός τρόπος για να θωρακιστούν τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά από ανάλογα, μελλοντικά σοκ.
Στην ειδική εκπομπή podcast της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (EBRD) με τίτλο “Fearonomics”, η επικεφαλής οικονομολόγος της EBRD και καθηγήτρια Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, Beata Javorcik συζητά με τον Sergei Guriev, καθηγητή Οικονομικών στο διεθνές πανεπιστήμιο του Παρισιού, Science Po, για το αν ζούμε τις τελευταίες ημέρες της παγκοσμιοποίησης και αν ο τοπικισμός είναι μία πιο έξυπνη οικονομική επιλογή για το μέλλον.
«Δεν είναι η πρώτη φορά που βλέπουμε διαταραχές στις αλυσίδες προμηθειών, αλλά στο παρελθόν είχαν θεωρηθεί μεμονωμένα περιστατικά» σημειώνει η Beata Javorcik «Τώρα, όμως, συνειδητοποιούμε ότι αυτές οι διαταραχές “ήρθαν για να μείνουν” στο προβλεπόμενο μέλλον. Η λύση- κατά τη γνώμη μου- είναι η διαφοροποιήση των σημείων παραγωγής (που θα βάζει και άλλους παίκτες -εκτός από την Κίνα- στο παιχνίδι της εφοδιαστικής αλυσίδας), αλλά και η διατήρηση μεγαλύτερων αποθεμάτων. Υπάρχει, όμως, ο φόβος ότι οι κυβερνήσεις θα χρησιμοποιήσουν τη συγκυρία για να εισαγάγουν πολιτικές προστατευτισμού. Ήδη, στα πρώτα στάδια της πανδημίας, ξεκίνησαν κινήσεις για να επιστρέψει πίσω η παραγωγή, κάτι που ακόμα δεν έχει υλοποιηθεί. Όμως, περιμένω ότι η πίεση θα κορυφωθεί.»
Κάθε καλή κρίση είναι μία ευκαιρία
Τόσο η Beata Javorcik, όσο και ο Sergei Guriev επισημαίνουν τους κινδύνους από την απορρύθμιση των παγκόσμιων δικτύων παραγωγής και διανομής. «Σήμερα η παγκοσμιοποίηση δεν αφορά μόνο στη μετακίνηση αγαθών, αφορά στη διασπορά ιδεών, στην ανταλλαγή καθηκόντων και εργασιών» επισημαίνει ο Sergei Guriev, προειδοποιώντας ότι οι επιπτώσεις για την παγκόσμια ανάπτυξη, την ενδυνάμωση της τεχνολογίας και την πρόοδο της καινοτομίας θα είναι καταστροφικές.
«Φοβάμαι ότι υπάρχει κίνδυνος να νομιμοποιηθούν πρακτικές προστατευτισμού, στο όνομα της εθνικής ασφάλειας» εκτιμά η Beata Javorcik. «Αν ξεκινήσει μία τέτοια διαδικασία θα είναι δύσκολο να σταματήσει, πολλώ δε μάλλον να αναστραφεί. Φοβάμαι ότι οι κόσμος θα χωριστεί σε τρία «μπλοκ εμπορίου»: στο ένα θα βρίσκονται οι δυτικές δημοκρατίες, στο δεύτερο η Ρωσία και η Κίνα και στο τρίτο ο υπόλοιπος κόσμος.»
Εκεί, όμως, όπου υπάρχουν κίνδυνοι, υπάρχουν και ευκαιρίες. Στο σενάριο της αναδίπλωσης της παγκοσμιοποίησης, οι χώρες της ανατολικής και νότιας Ευρώπης θα βρεθούν σε πλεονεκτική θέση.
«Για την ευρωπαϊκή γειτονιά αυτές οι διαταραχές είναι μία ευκαιρία» εξηγεί η Javorcik . «Κυρίως για τις χώρες της ανατολικής Ευρώπης, ανοίγει “παράθυρο” για να κερδίσουν μεγαλύτερο μερίδιο της ευρωπαϊκής αγοράς. Σε πολλές περιπτώσεις, οι γραμμές παραγωγής τους προσφέρουν προϊόντα που είναι ανάλογα με τα προϊόντα που εξάγει η Κίνα. Βρίσκονται πολύ κοντά γεωγραφικά στην ΕΕ και φυσικά πολλές από αυτές τις χώρες δεν πληρώνουν δασμούς για να έχουν πρόσβαση στην ΕΕ. Δεύτερον, η μετάβαση σε χαμηλότερες εκπομπές άνθρακα προσφέρει μία ακόμα ευκαιρία. Πολλές χώρες της νότιας Ευρώπης, της Μεσογείου, έχουν εξαιρετικές προοπτικές να παρέχουν ανανεώσιμη ενέργεια και έτσι να γίνουν κόμβοι «πράσινης βιομηχανίας». Πιστεύω σθεναρά ότι τα “πράσινα διαπιστευτήρια” θα γίνουν τα νέα καθοριστικά στοιχεία των συγκριτικών πλεονεκτημάτων μίας χώρας.»
Ωστόσο, η Javorcik προειδοποιεί ότι η αναδίπλωση της παγκοσμιοποίοησης πρέπει να γίνει με μέτρο και προσοχή. «Η παγκοσμιοποίηση μπορεί να είναι πολύ κακή, αλλά είναι η καλύτερη από τις επιλογές που έχουμε» σημειώνει. «Δοκιμάσαμε τις κλειστές οικονομίες, τον προστατευτισμό, την προστασία των “νηπιακών” βιομηχανιών”. Ποτέ δεν απέδωσαν ανάπτυξη και ευημερία. Οι “νηπιακές” βιομηχανίες δε μεγάλωσαν ποτέ. Πρέπει να προστατεύσουμε τους εργαζόμενους στις ανεπτυγμένες χώρες, αλλά υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο να προστατεύεις τους εργαζόμενους και στο να προστατεύεις τις θέσεις εργασίας.»
Διαβάστε ακόμα:
Τράπεζες: Διαχειρίσιμο το νέο κύμα «κόκκινων» δανείων
Δρ. Γιώργος Γιανκόπουλος: Ο Έλληνας επικεφαλής φαρμακευτικών ερευνών που έγινε δισεκατομμυριούχος
Γαλλία: Tις βουλευτικές εκλογές έχει τώρα μπροστά του o Μακρόν (vid)