Φρένο στις όποιες σκέψεις καλλιεργούνται στην κυβέρνηση για άντληση πόρων από το μαξιλάρι των 37,5 δισ. ευρώ που βρίσκονται στα ταμεία του κράτους βάζουν οι δανειστές, με τους Ευρωπαίους υπουργούς Οικονομικών να προσέρχονται στο σημερινό Eurogroup με διάθεση να κάνουν συστάσεις για δημοσιονομική πειθαρχία στα όρια της αντοχής που έχει κάθε ευρωπαϊκή οικονομία εν μέσω της πανδημίας του κορωνοϊού.
Πληροφορίες αναφέρουν ότι τόσο οι Ευρωπαίοι υπουργοί Οικονομικών όσο και οι θεσμοί θα κινηθούν στη γραμμή ότι τα ταμειακά διαθέσιμα πρέπει να αποτελέσουν ένα μαξιλάρι εγγύησης για την έξοδο της Ελλάδας στις διεθνείς αγορές προκειμένου να συνεχίσει να δανείζεται με ευνοϊκούς όρους. Πρακτικά δηλαδή το μήνυμα που θέλουν να περάσουν είναι ότι τα συγκεκριμένα κονδύλια δεν μπορούν να χρησιμοποιούνται επί μακρόν για τα μέτρα στήριξης της οικονομίας, πόσο μάλλον για μόνιμες παρεμβάσεις φορολογικού ή ασφαλιστικού χαρακτήρα.
Χαρακτηριστική είναι η επισήμανση της 7ης έκθεσης αξιολόγησης της ελληνικής οικονομίας. Κάνοντας ειδική αναφορά στον σκληρό πυρήνα αυτού του «μαξιλαριού», δηλαδή στα 15,7 δισ. ευρώ που είναι η τελευταία μεγάλη δόση του ESM από το 3ο μνημόνιο, η Κομισιόν επισημαίνει ότι το μαξιλάρι των διαθεσίμων παρέμεινε ανέγγιχτο και κάνει και ένα βήμα παραπέρα, προειδοποιώντας για τους δύσκολους μήνες που έρχονται, με την εξής επισήμανση: «Η διαφύλαξη επαρκούς “μαξιλαριού” θα είναι κρίσιμη για να διατηρήσετε σταθερή πρόσβαση στις αγορές τον επόμενο χρόνο, λαμβάνοντας υπόψη τους κινδύνους που μπορεί να ανακύψουν από πιέσεις πωλήσεων στην αγορά κρατικών ομολόγων».
Οι Ευρωπαίοι θεωρούν ότι λόγω των συνθηκών που δημιουργεί η έξαρση της πανδημίας η ελληνική κυβέρνηση θα υποχρεωθεί σε νέα, αυστηρά περιοριστικά μέτρα, άρα και σε νέες παρεμβάσεις για τη στήριξη επιχειρήσεων και εργαζομένων. Με δεδομένο, λοιπόν, ότι οι εισροές εσόδων είναι πιθανόν να παραμείνουν προβληματικές τους πρώτους μήνες του 2021, το κλειδί θα είναι η ορθή διαχείριση των ταμειακών διαθεσίμων. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι η Κομισιόν επισημαίνει πως «οι δανειακές ανάγκες για το 2021 είναι περιορισμένες (σ.σ.: άρα δεν θα χρειαζόταν υπό κανονικές συνθήκες να εκτεθεί η Ελλάδα στις αγορές), αλλά θα απαιτηθούν κι άλλες εκδόσεις ομολόγων, έτσι ώστε να διατηρηθούν σε επαρκές επίπεδο τα ταμειακά αποθέματα».
Σε ένα γενικό πλαίσιο το Eurogroup έχει σκοπό να δώσει στην Ελλάδα περιθώριο δημοσιονομικής ευελιξίας στην κατάρτιση του νέου κρατικού προϋπολογισμού που κατατέθηκε σήμερα. Ολα όμως τα δεδομένα και ειδικά για το τι μέλλει γενέσθαι το 2022 θα τα εξετάσουν το ερχόμενο καλοκαίρι, όπου θα αποφασιστεί αν θα επανέλθουν οι δημοσιονομικοί στόχοι και κανόνες ή θα συνεχιστεί η χαλάρωση των κανόνων του Συμφώνου Σταθερότητας. Σε κάθε περίπτωση, οι θεσμοί έχουν σκοπό να παρακολουθούν στενά την πορεία των δημοσιονομικών μεγεθών και ειδικά τον κυβερνητικό στόχο για μετάβαση από πρωτογενές έλλειμμα σε ισοσκελισμένο προϋπολογισμό. Παράλληλα θα συνεχίσουν να κάνουν συστάσεις τόσο για τη συνέχιση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, χωρίς βέβαια να ανοίξουν κουβέντα για αυστηρότερους κανόνες παρακολούθησης. Τα «καμπανάκια» είναι πολλά, όπως οι εκκρεμείς συντάξεις, τα φέσια του Δημοσίου, οι αυξήσεις στις τιμές των ακινήτων, οι μεταρρυθμίσεις στο πεδίο της ενέργειας και φυσικά οι αποκρατικοποιήσεις.
Με τα σημερινά δεδομένα το χρονοδιάγραμμα προβλέπει σταδιακή επιστροφή των κανόνων από το 2022 και μάλιστα στο τραπέζι των συζητήσεων έχουν τεθεί συγκεκριμένα ορόσημα. Τα αρμόδια θεσμικά όργανα της Κομισιόν θα ελέγχουν και θα αξιολογούν σε τακτά χρονικά διαστήματα την πρόοδο στο δημοσιονομικό πεδίο και θα συστήνουν διορθωτικά μέτρα σε περίπτωση που καταγράφεται απόκλιση από τους στόχους και τα χρονοδιαγράμματα.
Η λογική των Ευρωπαίων είναι ότι αφενός το 2022, εκτός απροόπτου, οι χώρες θα πρέπει να επανέλθουν στους κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας (άσχετα από το αν στο β’ εξάμηνο του 2021 υποτίθεται ότι θα ξεκινήσει διαβούλευση για τις ενδεδειγμένες αλλαγές σε αυτούς τους κανόνες), αφετέρου θα πρέπει να πέσει το βάρος στις μεταρρυθμίσεις βάσει των οποίων θα ενεργοποιηθεί το Ταμείο Ανάκαμψης των 750 δισ. ευρώ.
Το «τυράκι» στην όλη υπόθεση είναι τα ευρωπαϊκά κονδύλια τόσο από το πρόγραμμα SURE όσο και από το Ταμείο Ανάκαμψης, τα οποία, όμως, θα έρχονται σταδιακά, με τον κύριο όγκο να αναμένεται μετά το ερχόμενο καλοκαίρι. Αυτό που μπορεί να περιμένει η Ελλάδα το προσεχές διάστημα είναι να πετύχει μια θετική αξιολόγηση στον επόμενο γύρο των διαπραγματεύσεων (η 8η αξιολόγηση) προκειμένου να εκταμιευθούν τα 640 εκατ. ευρώ που αφορούν τα κέρδη των ευρωπαϊκών τραπεζών από τα ελληνικά ομόλογα.
Με φόντο τα σενάρια για αυστηρότερα περιοριστικά μέτρα ή και lockdown, έστω τοπικού χαρακτήρα, οι πληροφορίες που ανέφεραν ότι το υπουργείο Οικονομικών δεν θα απομακρυνόνταν από το βασικό του σενάριο για ΑΕΠ και πρωτογενές έλλειμμα το 2020 στην κατάρτιση του φετινού προϋπολογισμού επιβεβαιώθηκαν. Όπως αναφέρεται στο προσχέδιο που κατατέθηκε πριν λίγο η εκτίμηση για τη φετινή ύφεση είναι στο 8,2%, αλλά με αστερίσκους για την αβεβαιότητα των επόμενων εβδομάδων και μηνών, ενώ για το πρωτογενές έλλειμμα οι υπολογισμοί κινούνται στη ζώνη του 6% και συγκεκριμένα στο 6,23% του ΑΕΠ. Αυτό σημαίνει ότι η δημοσιονομική προσαρμογή θα παραμείνει σκληρή για τα νοικοκυριά, τις επιχειρήσεις, αλλά και για όλους τους επαγγελματίες, καθώς θα αγγίξει τα 11 δισ. ευρώ, αν ληφθούν υπόψη οι δαπάνες συμμόρφωσης με τις αποφάσεις του ΣτΕ για τα αναδρομικά (επίπτωση 0,8% του ΑΕΠ για το δεκάμηνο). Οπότε για να στεφθεί με επιτυχία το στοίχημα για ισοσκελισμένο προϋπολογισμό το 2021 θα πρέπει να δοθεί σκληρή μάχη προκειμένου να αλλάξει η κατάσταση και να αναστραφούν οι επικρατούσες συνθήκες.
Σε κάθε περίπτωση, η κυβέρνηση πρέπει να μπει πιο αποφασιστικά στο παιχνίδι της ενεργοποίησης των ευρωπαϊκών μέτρων στήριξης, εάν θέλει να διατηρήσει σε ασφαλές επίπεδο τη στάθμη των ταμειακών διαθεσίμων που μεταβάλλονται μέρα με τη μέρα.