Νέου τύπου κίνητρα για πληρωμές με κάρτες, αλλαγές στη φορολοταρία, αλλά και επιπλέον περιορισμούς στη χρήση μετρητών (για εξόφληση ενοικίου ή άλλες δαπάνες) σχεδιάζουν στην κυβέρνηση.
Το οικονομικό επιτελείο ετοιμάζεται για τη μετάβαση στη μετά capital controls εποχή. Μέσα στην εβδομάδα θα εξετάσει και νέα μέτρα για την ενίσχυση της χρήσης πλαστικού χρήματος, προκειμένου να περιληφθούν στο επόμενο φορολογικό νομοσχέδιο.
Μετά από τέσσερα χρόνια απαγορεύσεων στις κινήσεις κεφαλαίων τα δεδομένα άλλαξαν. Από 1ης Σεπτεμβρίου τα capital controls ανήκουν πλέον στην Ιστορία και στην ελληνική οικονομία πνέει άνεμος ελευθερίας. Ωστόσο η μεγάλη ανατροπή επιφέρει και κινδύνους, ειδικά για τα κρατικά έσοδα, καθώς θα εκλείψει ο βασικός λόγος που από το 2015 επέβαλε τη χρήση τραπεζικών μέσων πληρωμής στη χώρα μας. Ανοίγει έτσι εκ νέου παράθυρο στη φοροδιαφυγή σε περίπτωση που ατονήσουν οι συναλλαγές μέσω POS με πιστωτικές κάρτες και εξαπλωθούν ξανά οι πληρωμές με μετρητά.
Αλλάζουν οι δρόμοι του χρήματος
Επιπλέον, με την ίδια διάταξη που καταργεί τα capital controls στην Ελλάδα, νομιμοποιείται ξανά η χρήση POS τραπεζών του εξωτερικού για πληρωμές στο εσωτερικό της χώρας, η οποία είχε απαγορευτεί. Μπαίνει τέλος δηλαδή στην υποχρέωση να γίνονται όλες οι πληρωμές μέσω ελληνικών τραπεζών, κάτι που επέτρεπε να ελέγχονται έτσι ευκολότερα τα εισοδήματα και από την Εφορία.
Η παγίδευση των χρημάτων των Ελλήνων στις τράπεζες και οι απαγορεύσεις στη χρήση μετρητών συνέβαλαν στην αύξηση της χρήσης πλαστικού χρήματος, πρακτική που στη χώρα μας υστερούσε δραματικά. Σχετική μελέτη του ΙΟΒΕ («Οι ηλεκτρονικές πληρωμές μετά τους κεφαλαιακούς περιορισμούς») κατέδειξε ότι τα capital controls του 2015 συνέβαλαν τουλάχιστον κατά 50% στην αύξηση των εσόδων από ΦΠΑ!
Μέσω των POS που συνδέονται με ελληνικούς λογαριασμούς, η ΑΑΔΕ κατάφερε να ελέγχει εισπράξεις και πληρωμές, να υπολογίζει τζίρους, να ελέγχει λογαριασμούς, εμβάσματα και τους δρόμους του χρήματος. Οι ίδιοι οι επιχειρηματίες αναγκάστηκαν να εμφανίζουν αποδείξεις τουλάχιστον για το ύψος των εισπράξεων που καταλήγουν στις τράπεζες και στον ειδικό επιχειρηματικό λογαριασμό τους. Για να αποφύγουν αυτόν τον έλεγχο, παρά την απαγόρευση, πολλοί επέλεγαν και χρησιμοποιούσαν POS εξωτερικού. Από το 2016 που εντοπίστηκε η τρύπα στα capital controls έγιναν δεκάδες συλλήψεις επιχειρηματιών που πιάστηκαν να χρησιμοποιούν «μηχανάκια» πληρωμών μέσω Βουλγαρίας, Κύπρου ή Λουξεμβούργου.
Κίνητρα
Επιπλέον, σε σύγκριση με το εξωτερικό -και παρά τα capital controls- το επίπεδο χρήσης καρτών στην Ελλάδα παρέμενε πολύ χαμηλότερο από τους μέσους όρους της Ε.Ε. Μετά το 2015, η Ελλάδα ήταν στην έβδομη θέση από το τέλος, στην αξία συναλλαγών με κάρτα ως ποσοστό της ιδιωτικής κατανάλωσης (Ελλάδα το 2017: 20,1% – μ.ο. Ε.Ε. «28» το 2016: 34,9%).
Μετά την κατάργηση των απαγορεύσεων ο κίνδυνος είναι να μειωθεί έτι περαιτέρω, εφόσον η χρήση μετρητών αυξηθεί ξανά. Μετά τα νέα δεδομένα, αναζητούνται επιτακτικότερα πιο στοχευμένα μέτρα, ώστε να διατηρηθεί και να ενισχυθεί περαιτέρω η διείσδυση των ηλεκτρονικών πληρωμών, προοπτική η οποία θα αποφέρει δημοσιονομικά οφέλη.
Σύμφωνα με την ίδια μελέτη του ΙΟΒΕ, τα ετήσια έσοδα ΦΠΑ θα ήταν κατά πολύ υψηλότερα αν η Ελλάδα έφτανε το μέσο επίπεδο χρήσης καρτών της Ε.Ε.:
- Κάθε 1% αύξηση της χρήσης καρτών σε αξία ή αριθμό συναλλαγών οδηγεί σε πάνω από 100 εκατ. ευρώ αύξηση εσόδων από ΦΠΑ
- 1% αύξηση του μεριδίου χρήσης καρτών (αντί μετρητών) προς ιδιωτική κατανάλωση οδηγεί σε 1,4% αύξηση των εσόδων ΦΠΑ (δηλαδή περί τα 150 εκατ. ευρώ τον χρόνο).
- Με βάση διεθνείς πρακτικές, τα ετήσια έσοδα ΦΠΑ θα ήταν υψηλότερα κατά 21% (3,3 δισ. ευρώ) αν η Ελλάδα έφτανε το μέσο επίπεδο χρήσης καρτών της Ε.Ε.!
Στοχευμένα μέτρα
Η κυβέρνηση θα αναζητήσει τρόπους για να μην ατονήσει η χρήση και από αυτούς ακόμα που ήδη τις χρησιμοποιούν. Μειωμένη χρήση καρτών παρατηρείται ιδίως στην επαρχία και κατά κύριο λόγο από ανέργους ή περιστασιακά απασχολούμενους. Αντιθέτως, συχνότερα τις χρησιμοποιούν τραπεζικοί υπάλληλοι, ένστολοι και εργαζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα.
Με βάση τα στοιχεία αυτά, τα ετήσια έσοδα από ΦΠΑ θα ήταν υψηλότερα κατά:
- 3,9 δισ. ευρώ τον χρόνο αν η χρήση καρτών στον κλάδο εστίασης έφτανε στο ύψος του μεριδίου του κλάδου στην ιδιωτική κατανάλωση.
- 2 δισ. ευρώ αν αυξανόταν η χρήση καρτών σε συναλλαγές με ελεύθερους επαγγελματίες.
- 1-1,3 δισ. ευρώ αν αυξανόταν η χρήση καρτών στην επαρχία και κυρίως στη νησιωτική Ελλάδα!
Καθώς capital controls και φορολοταρίες εξάντλησαν τη δυναμική τους, αναζητούνται λύσεις που θα έχουν ευνοϊκή απήχηση για τη διάδοση του πλαστικού χρήματος και περιορισμό της χρήσης μετρητών, όπως:
- Αλλαγές στους λαχνούς και τις κληρώσεις για πληρωμές με κάρτες.
- Κλαδικά, γεωγραφικά ή και ηλικιακά κριτήρια και κίνητρα χρήσης καρτών (καθώς οι ηλικίες 35-54 χρησιμοποιούν συχνότερα τις κάρτες, αλλά οι μεγαλύτερες χρεώσεις γίνονται από ηλικίες 55-65).
- Νομοθέτηση επιστροφής μέρους ή ολόκληρου του ΦΠΑ για συγκεκριμένες υπηρεσίες και περιοχές: π.χ. για λογαριασμό 125 ευρώ σε νησιωτική ταβέρνα ή μπαρ, επιστροφή 20% από το κράτος και κόστος 100 ευρώ για τον χρήστη κάρτας.
Στο τραπέζι μπαίνουν και σχέδια της προηγούμενης κυβέρνησης που έμειναν στο συρτάρι εν όψει εκλογών ως αντιδημοφιλή, όπως:
- Αύξηση σε 15%-30% του ποσοστού του εισοδήματος που πρέπει να δαπανούν με πλαστικό χρήμα τα νοικοκυριά, καθώς το 10% θεωρείται πλέον χαμηλό και το έχουν ξεπεράσει κατά πολύ οι περισσότεροι φορολογούμενοι.
- Οριζόντια μείωση του ορίου πληρωμών με μετρητά από 500 σε 300 ευρώ ή και χαμηλότερα
- Νέες κατηγορίες συναλλαγών όπου θα απαγορεύεται η χρήση μετρητών (π.χ. ενοίκια).