Της Στεφανίας Σούκη
Πάνω από το ήμισυ των στερεών αποβλήτων που προέρχονται από τον τουριστικό τομέα στην Ελλάδα θα μπορούσε, μέσα από βέλτιστες πρακτικές, να οδεύει κάθε χρόνο προς την ανακύκλωση, ενώ παράλληλα μπορούν να γίνουν προσπάθειες για να μειωθούν τα οργανικά απόβλητα.
Τα στοιχεία παραθέτει το Ινστιτούτο του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων, ο οποίος μάλιστα καταθέτει και τις σχετικές προτάσεις, μετά από μία θερινή σεζόν κατά την οποία οι αντοχές αρκετών δημοφιλών προορισμών ανά την Ελλάδα δοκιμάστηκαν τα μάλα λόγω ελλιπών υποδομών.
Με βάση τα στοιχεία που παραθέτει το ΙΝΣΕΤΕ, ο ξενοδοχειακός κλάδος μαζί με την κρουαζιέρα στην Ελλάδα, εκτιμάται ότι παράγει μεταξύ 400.000 και 550.000 τόνους στερεά απόβλητα, ενώ μαζί με την εστίαση η ποσότητα ανέρχεται μεταξύ 600.000 και 650.000 τόνους το χρόνο. Σε αυτές τις ποσότητες η δυνατότητα για ανακύκλωση υπολογίζεται μεταξύ 250.000 και 350.000 τόνους ενώ για τα οργανικά μεταξύ 200.000 και 250.000 τόνους ανά έτος. Σημειωτέον ότι οι παραπάνω παραγόμενες ποσότητες, προέρχονται από την επτάμηνη -κατά μέσο όρο- λειτουργία των τουριστικών επιχειρήσεων.
Προκειμένου να τεκμηριωθούν οι συνθήκες ανακύκλωσης και τα προβλήματα των τουριστικών επιχειρήσεων, διενεργήθηκε έρευνα σε ξενοδοχειακές επιχειρήσεις διαφορετικών μεγεθών αλλά και παρεχόμενων υπηρεσιών σε όλη την επικράτεια.
Μεταξύ των προβλημάτων που αναδείχθηκαν από την έρευνα είναι η έλλειψη αποτελεσματικών προγραμμάτων ανακύκλωσης σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, η έλλειψη υποδομών και οι σημαντικές ελλείψεις στα συστήματα κάδων (σ.σ. τα περιορισμένα συστήματα κάδων, αποτρέπουν τις επιχειρήσεις από το να ανακυκλώνουν σωστά το σύνολο των παραγόμενων αποβλήτων). Επιπλέον, στα προβλήματα είναι και το μη σταθερό πρόγραμμα αποκομιδής με αποτέλεσμα οι κάδοι ανακύκλωσης να «μετατρέπονται» σε κάδους απορριμμάτων, γεγονός το οποίο οδηγεί στο εύλογο συμπέρασμα ότι τελικά οι ξενοδοχειακές επιχειρήσεις θα πρέπει να γνωρίζουν ένα σταθερό πρόγραμμα αποκομιδής των απορριμμάτων και της ανακύκλωσης, προκειμένου να οργανωθούν κατάλληλα και να «παραδίδουν» πρακτικά τα απορρίμματα και την ανακύκλωση στα οχήματα συλλογής.
Παράλληλα, δεν εφαρμόζεται διαλογή στην πηγή, ενώ το υφιστάμενο σύστημα δεν λειτουργεί προτρεπτικά στη διάδοση της ανακύκλωσης, ενώ δεν υφίσταται ολοκληρωμένη ενημέρωση και καθοδήγηση από τους φορείς ανακύκλωσης.
Με βάση τα συμπεράσματα της έρευνας, όπως αυτά καταγράφονται από το ΙΝΣΕΤΕ, τα βασικά συστατικά για την αποτροπή και τον περιορισμό της παραγωγής αποβλήτων, αλλά και ενίσχυσης της ανακύκλωσης είναι η πλήρης εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, με υποχρεωτική τη διαλογή στην πηγή, η προώθηση των στόχων της ανακύκλωσης, σε όλους του τομείς της οικονομίας, η περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση των επιχειρήσεων και των πολιτών καθώς επίσης και η σύνδεση του κόστους με την παραγωγή αποβλήτων με διευρυμένη ευθύνη του παραγωγού, με περιορισμό του κόστους διαχείρισης των αποβλήτων και παροχή κινήτρων μέσω μοντέλων «ο ρυπαίνων πληρώνει», αλλά και την ανάγκη για τη μείωση της συσκευασίας των προϊόντων, προκειμένου να μειωθεί ο παραγόμενος αριθμός αποβλήτων.
Οι προτάσεις για την προώθηση της ανακύκλωσης
Με βάση τα παραπάνω, αλλά και τα στοιχεία που προέκυψαν από την έρευνα, διατυπώνεται μία σειρά προτάσεων για την προώθηση της ανακύκλωσης στις τουριστικές επιχειρήσεις:
1. Κωδικοποίηση της περιβαλλοντικής νομοθεσίας για την τουριστική βιομηχανία και ξεκάθαρη αποτύπωση των υποχρεώσεων των επιχειρήσεων, μέσω της περιβαλλοντικής αδειοδότησης και κατάλληλης ενημέρωσης του τομέα. Η ξεκάθαρη αποτύπωση των στόχων της πολιτείας και των υποχρεώσεων της τουριστικής βιομηχανίας (νομικών και περιβαλλοντικών) θα βοηθήσει τις τουριστικές επιχειρήσεις να κατανοήσουν τις υποχρεώσεις τους σχετικά με τη διαχείριση των αποβλήτων υποχρεώσεων και να εφαρμόσουν αποτελεσματικότερα πρακτικές και δράσεις προστασίας περιβάλλοντος και διαχείρισης αποβλήτων.
2. Υιοθέτηση περιβαλλοντικών ελέγχων και επισκέψεων στις επιχειρήσεις, με στόχο τον έλεγχο και αξιολόγηση της συμμόρφωσης με την περιβαλλοντική νομοθεσία. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό η πολιτεία να συμβάλει στον έλεγχο της τήρησης της νομοθεσίας, μέσω ενός συστηματικού μηχανισμού συνεργασίας με τις επιχειρήσεις.
3. Προώθηση καλών πρακτικών του κλάδου μέσω ετήσιων διαγωνισμών, ιστοσελίδων κτλ. Με τον τρόπο αυτό, μπορεί να δημιουργηθεί και συναγωνισμός μεταξύ των τουριστικών επιχειρήσεων, σε θέματα αειφόρου διαχείρισης αποβλήτων και ανακύκλωσης
4. Σχεδιασμός προγράμματος κατάρτισης για την τουριστική βιομηχανία – για την εκπαίδευση στη διαχείριση των αποβλήτων. Οι τουριστικές επιχειρήσεις, δείχνουν έντονο ενδιαφέρον σε προγράμματα κατάρτισης. Από την έρευνα διαφάνηκε ότι υπάρχει ανάγκη κατάρτισης των τουριστικών επιχειρήσεων σε θέματα περιβαλλοντικής διαχείρισης και διαχείρισης των αποβλήτων. Το πρόγραμμα κατάρτισης ,θα βοηθήσει τις επιχειρήσεις να εφαρμόσουν καλύτερα ολοκληρωμένα προγράμματα διαχείρισης αποβλήτων και ανακύκλωσης.
5. Άμεση υιοθέτηση του μοντέλου PAYT (pay as you throw) ή αντίστοιχα στα Ελληνικά «Πληρώνω Όσο Πετάω» (ΠΟΠ) με αντίστοιχη εφαρμογή μίας πολιτιστικής κινήτρων για τις επιχειρήσεις που εφαρμόζουν προγράμματα ανακύκλωσης. Η βιώσιμη διαχείριση αποβλήτων στηρίζεται στη μείωση τους, που μπορεί να προωθηθεί, αν ευαισθητοποιηθούν οι πολίτες και οι επιχειρήσεις και τους δοθούν κίνητρα. Ένα βασικό κίνητρο, είναι το δίκαιο μοίρασμα του κόστους διαχείρισης μεταξύ αυτών που τα παράγουν. Το κόστος εξαρτάται από την επιβάρυνση που προκαλούν σε όλη την αλυσίδα διαχείρισής τους (αρχή: ο ρυπαίνων πληρώνει). Η εφαρμογή μηχανισμών δίκαιης χρέωσης από τους Δήμους, γνωστοί ως «Pay- As- You- Throw» (PAYT) ή αντίστοιχα στα ελληνικά «Πληρώνω Όσο Πετάω» (ΠΟΠ), είναι ένα εργαλείο που μπορεί να δώσει λύση στο πρόβλημα της διαχείρισης των αποβλήτων, το οποίο έχει οικονομική, κοινωνική, περιβαλλοντική και νομική διάσταση. Σε όλη την ελληνική επικράτεια, εφαρμόζεται ακόμα ο παραδοσιακός τρόπος χρέωσης των δημοτικών τελών, όπου το κόστος της διαχείρισης των αποβλήτων καλύπτεται από δημοτικά τέλη ή από εισφορές που καταβάλουν οι πολίτες μέσα από λογαριασμούς άλλων υπηρεσιών όπως η ηλεκτροδότηση, αλλά πάντα ανεξάρτητα από την ποσότητα των αποβλήτων που παράγουν. Έτσι, το κόστος υπολογίζεται βάση του εμβαδού κατοικίας ή της επιχείρησης. Αυτός ο παλαιός τρόπος χρέωσης της διαχείρισης απορριμμάτων αδικεί τους πολίτες και τις επιχειρήσεις, που παράγουν λίγα σκουπίδια, είτε επειδή κάνουν ανακύκλωση, είτε επειδή δεν υπερκαταναλώνουν. Επίσης, επιτρέπει στους πολίτες να μη νοιάζονται ιδιαίτερα για το πόσο καταναλώνουν, ή πόση ποσότητα σκουπιδιών παράγουν και τι επιπτώσεις προκαλούν στο περιβάλλον με τη συμπεριφορά τους. Από τα παραπάνω, είναι ξεκάθαρη η ανάγκη εφαρμογής τέτοιων συστημάτων, κυρίως στις τουριστικές περιοχές και στους τουριστικούς δήμους, που οι όγκοι των απορριμμάτων αυξάνονται γεωμετρικά κατά τους θερινούς μήνες, ενώ συγχρόνως η επιβάρυνση που καλούνται οι δήμοι να αντιμετωπίσουν, είναι πολύ μεγάλη σε μια ιδιαίτερα δύσκολη οικονομική συγκυρία. Οι Δήμοι σε συνεργασία με τις Περιφέρειες, την ΠΕΔ, την ΚΕΔΕ, το ΥΠΕΚΑ, το Υπουργείο Εσωτερικών και άλλους κοινωνικούς φορείς, θα πρέπει να δρομολογήσουν τις διαδικασίες για να μπορεί να εφαρμοσθεί η χρέωση των δημοτικών τελών με βάση το βάρος των απορριμμάτων (Πληρώνω Όσο Πετάω – ΠΟΠ).
6. Προώθηση πράσινων σημείων προκειμένου οι μικρότερες επιχειρήσεις να αποθέτουν τα ανακυκλώσιμα υλικά τους. Το μέτρο των πράσινων σημείων, μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά σε περιοχές με υψηλή πυκνότητα τουριστικών επιχειρήσεων. To Πράσινο Σημείο, είναι ένας οριοθετημένος και διαμορφωμένος χώρος με κατάλληλη κτιριακή υποδομή (όπου απαιτείται) και εξοπλισμό, οργανωμένος από το Δήμο, ώστε οι δημότες να αποθέτουν ανακυκλώσιμα υλικά, χωριστά συλλεγέντα, όπως χαρτί, γυαλί, μέταλλα, πλαστικά, υφάσματα, βρώσιμα έλαια ή χρησιμοποιημένα αντικείμενα και εξοπλισμό (όπως ρουχισμό, έπιπλα, ηλεκτρικό και ηλεκτρονικό εξοπλισμό), προκειμένου να προωθηθούν στη συνέχεια για ανακύκλωση ή για επαναχρησιμοποίηση.