Στους διαδρόμους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής επανέρχεται η αίσθηση του déjà vu. Με την απόφαση του Ντόναλντ Τραμπ να κλιμακώσει δασμούς στις 2 Απριλίου, ένα ακόμη επεισόδιο προστίθεται σε μια μακρά αλυσίδα οικονομικών συγκρούσεων μεταξύ Ευρώπης και Ηνωμένων Πολιτειών. Η ιστορία αυτή, που ξεκινάει έξι δεκαετίες πίσω, δεν κατέστρεψε ποτέ τους δεσμούς, αλλά τους διαμόρφωσε μέσα από αντιπαραθέσεις, διαπραγματεύσεις και, φυσικά, αμοιβαίους δασμούς.
1. Το «κοτόπουλο» που έφερε σύγκρουση
Το 1963, η «κρίση των πουλερικών» άναψε τη φωτιά. Οι ΗΠΑ, με εκσυγχρονισμένη βιομηχανία πτηνοτροφίας μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, κατακλύζουν την ευρωπαϊκή αγορά με φθηνά κοτόπουλα. Η τότε ΕΟΚ αντιδρά επιβάλλοντας τελωνειακούς φραγμούς. Η απάντηση του Λευκού Οίκου είναι επιθετική: φόρος 25% σε ευρωπαϊκά προϊόντα, συμπεριλαμβανομένων των γερμανικών φορτηγών. Το ΝΑΤΟ γίνεται διαπραγματευτικό χαρτί, ενώ η διπλωματία θερμαίνεται επικίνδυνα. Ένα σενάριο γνώριμο και στη ρητορική Τραμπ δεκαετίες αργότερα.
2. Η μπανάνα που δηλητηρίασε τις σχέσεις
Η «σταυροφορία της μπανάνας» ξεκινά το 1993. Η ΕΕ προστατεύει πρώην αποικιακούς εταίρους της μέσω ποσοστώσεων, προκαλώντας την αντίδραση των ΗΠΑ που υπερασπίζονται το ελεύθερο εμπόριο. Μετά από νομικές μάχες και αντίποινα, οι Βρυξέλλες υποχωρούν το 2009 μειώνοντας δασμούς. Μια ήπια ευρωπαϊκή συνθηκολόγηση απέναντι στην αμερικανική πίεση, που τόνωσε την ισχύ των πολυεθνικών.
3. Ορμόνες και βόειο κρέας
Η Ευρώπη απαγορεύει το 1989 τις αυξητικές ορμόνες στο βόειο κρέας. Οι ΗΠΑ απαντούν με κυρώσεις, οδηγώντας σε δεκαετή εμπορικό πόλεμο. Οι ΗΠΑ νικούν στον ΠΟΕ, η Ευρώπη αντιστέκεται, ενώ η υπόθεση φτάνει στην καταστροφή εμβληματικού καταστήματος McDonald’s. Ο συμβιβασμός του 2011 επιτρέπει την εισαγωγή αμερικανικού κρέατος χωρίς ορμόνες, τερματίζοντας μια από τις πιο πολωμένες εμπορικές αντιπαραθέσεις.
4. Airbus-Boeing: Μάχη τιτάνων
Η μεγαλύτερη διαμάχη στην ιστορία του ΠΟΕ αφορά τις κρατικές επιδοτήσεις στην αεροναυπηγική. Από το 2004 έως το 2021, ΗΠΑ και ΕΕ εναλλάσσουν νομικές νίκες και εκατέρωθεν κυρώσεις δισεκατομμυρίων. Ο Τραμπ επιτίθεται στην Airbus, η ΕΕ απαντά κατά της Boeing. Το 2021, Μπάιντεν και φον ντερ Λάιεν κηρύσσουν ανακωχή. Όμως η άνοδος της Κίνας στον χώρο της αεροπορίας αναδιαμορφώνει το πεδίο της παγκόσμιας ανταγωνιστικότητας.
5. Οι ΓΤΟ και η μάχη της αγροτικής ιδεολογίας
Η Ευρώπη, προσηλωμένη στην παραδοσιακή γεωργία, συγκρούεται με τις ΗΠΑ που ηγούνται της βιοτεχνολογικής επανάστασης. Η διένεξη για τους γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς δεν έχει ποτέ επιλυθεί πλήρως και αντικατοπτρίζει βαθύτερες κοινωνικές και πολιτισμικές αποκλίσεις.
6. Οι πρώτοι δασμοί του Τραμπ
Το 2018, με πρόσχημα την «εθνική ασφάλεια», ο Τραμπ χτυπά τις ευρωπαϊκές εξαγωγές χάλυβα και αλουμινίου. Η ΕΕ ανταπαντά φορολογώντας προϊόντα-σύμβολα της αμερικανικής κουλτούρας, στοχεύοντας πολιτείες κλειδιά. Παρά τις συμφωνίες για αυξημένες εισαγωγές LNG και σόγιας, οι δασμοί δεν καταργούνται ποτέ πλήρως, μένοντας ως εργαλείο πίεσης.
7. IRA: Πράσινος νόμος ή καμουφλαρισμένος προστατευτισμός;
Ο Νόμος για τη Μείωση του Πληθωρισμού (IRA), με επιδοτήσεις ύψους 369 δισ. δολαρίων για την πράσινη μετάβαση στις ΗΠΑ, προκαλεί ευρωπαϊκή ανησυχία. Η απάντηση έρχεται μέσω του «Net-Zero Industry Act» της ΕΕ. Οι δύο υπερδυνάμεις ανταγωνίζονται για επενδύσεις, ενώ ταυτόχρονα προσπαθούν να διατηρήσουν τη συνεργασία στο παγκόσμιο κλιματικό πεδίο.
Πάντα σύμμαχοι, ποτέ ίδιοι
Οι συγκρούσεις αυτές αποκαλύπτουν τα όρια συνεννόησης ανάμεσα σε δύο διαφορετικά οικονομικά και θεσμικά μοντέλα. Όμως, παρά τα επεισόδια έντασης, ΗΠΑ και ΕΕ εξακολουθούν να αποτελούν τους σημαντικότερους εταίρους μεταξύ τους, καλύπτοντας άνω του 30% του παγκόσμιου εμπορίου. Ο Επίτροπος Εμπορίου Μάρος Σέφτσοβιτς προσπαθεί να διατηρήσει ανοιχτούς τους διαύλους επικοινωνίας, επιμένοντας στη διαπραγμάτευση.
Πέρα από πρόσκαιρες νίκες ή ήττες, οι εμπορικές συγκρούσεις των τελευταίων δεκαετιών άφησαν πίσω τους μια πολύτιμη παρακαταθήκη: τη συνειδητοποίηση ότι το διεθνές εμπόριο δεν είναι πεδίο απλώς ανταγωνισμού, αλλά και διαρκούς επαναπροσδιορισμού ισορροπιών, κανόνων και αξιών. Η επιβολή δασμών δεν καταργεί τις αλληλεξαρτήσεις, αλλά το αποτέλεσμα είναι ένας πλανήτης πιο επιφυλακτικός, και με σαφώς μεγαλύτερη δυσκολία να διαμορφώσει κοινούς κανόνες. Οι εμπορικοί πόλεμοι ποτέ δεν έσβησαν τον διάλογο, αλλά τον φόρτωσαν με επιπλέον βάρη, καθιστώντας τον πιο σύνθετο και πιο απαιτητικό. Μένει να διαφανεί το πώς θα εξελιχθεί αυτός που ξέσπασε μετά τους νέους δασμούς Τραμπ.
Διαβάστε ακόμη
Φορολογικές δηλώσεις 2025: Σπάνε τα κοντέρ οι υποβολές και πληρωμές (γράφημα)
Εξοπλιστικά: Αυλαία στην Επιτροπή της Βουλής για το 12ετές πρόγραμμα των 25,8 δισ. ευρώ
Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο Θέμα