Όσα πρέπει να ξέρετε για τον υπολογισμό των συντάξεων

Της Μαίρης Λαμπαδίτη

Τα χρόνια ασφάλισης (αριθμός ενσήμων) και το συνολικό ποσό που έχει καταβληθεί σε ασφαλιστικές εισφορές θα είναι τα δύο κριτήρια βάσει των οποίων θα διαμορφώνονται οι νέες συντάξεις για τους ασφαλισμένους που υπέβαλαν αιτήσεις μετά τις 12/5/2016.

Η εγκύκλιος του υπουργείου εργασίας που καθορίζει τον τρόπο, τη διαδικασία και το χρονοδιάγραμμα εκδόθηκε με 6 μήνες καθυστέρηση με αποτέλεσμα να έχει «παγώσει »η απονομή των κύριων συντάξεων.

Με το νέο τρόπο θα υπολογιστούν και οι ήδη καταβαλλόμενες συντάξεις προκειμένου να προκύψει το τελικό ποσό που θα αποτελείται από την «Εθνική» σύνταξη, την «ανταποδοτική» και την «προσωπική διαφορά» (διαφορά μεταξύ της τώρα καταβαλλόμενης και εκείνης που θα προκύψει με τον επανυπολογισμό).

H ανταποδοτική σύνταξη υπολογίζεται με βάση τις συντάξιμες αποδοχές από το 2002 και μετά, τον ακριβή πραγματικό χρόνο ασφάλισης και τους συντελεστές αναπλήρωσης που εφαρμόζονται κλιμακωτά. Για την εύρεση των συντάξιμων αποδοχών των μισθωτών συμπεριλαμβάνονται τα δώρα Χριστουγέννων, Πάσχα και επιδόματα αδείας για τα οποία έχουν καταβληθεί εισφορές. Οι αποδοχές του ασφαλισμένου προσαυξάνονται κατά την ετήσια μεταβολή μισθών, ώστε να μην μειώνονται δραματικά οι νέες συντάξεις. Το ποσοστό μεταβολής δεν έχει ακόμα προσδιοριστεί από την Στατιστική Αρχή.

Το νέο σύστημα ευνοεί όσους έχουν συντάξιμες αποδοχές ως 1000 ευρώ (χαμηλόμισθους) και χρόνο ασφάλισης κυρίως από 20ετία και πάνω. Αντίθετα οδηγεί σε βαριές απώλειες τους μισθωτούς με μέσες και υψηλές αποδοχές. Μειώσεις 10%-30% θα υποστούν οι δημόσιοι υπάλληλοι, οι ελεύθεροι επαγγελματίες και οι αυτοαπασχολούμενοι επιστήμονες.

Χαμένοι βγαίνουν:

– οι δημόσιοι υπάλληλοι με 25 έτη και πλέον (35ετία, 37ετία, γονείς, εκπαιδευτικοί κλπ καθώς υπολογίζεται ο μέσος όρος αποδοχών από το 2002 και μετά και όχι το μισθολογικό κλιμάκιο τερματισμού της υπηρεσίας ή έστω του 2011.

– οι ασφαλισμένοι του ΙΚΑ με υψηλές αποδοχές άνω των 1.100 και με ασφαλιστικό βίο άνω των 35 ετών.

– Σημειώνουμε ότι για τους ελεύθερους επαγγελματίες/αυτοαπασχολούμενους εφαρμόζεται ένας πολύπλοκος μηχανισμός που μετατρέπει σε συντάξιμες αποδοχές τις θεωρητικές αποδοχές που προκύπτουν από την μετατροπή σε μισθό των τεκμαρτών κατηγοριών επί των οποίων καταβλήθηκαν εισφορές. Αυτός ο μηχανισμός μετατροπής των τεκμαρτών αποδοχών (ασφαλιστικές κλάσεις) σε θεωρητικές αποδοχές οδηγεί σε χαμηλές συντάξιμες αποδοχές και άρα χαμηλές συντάξεις.

Παραδείγματα

1. Μισθωτός με πλήρη απασχόληση από 1.1.2002 μέχρι 31.7.2020. Αποχωρεί την 1.8.2020 στα 63 με 12.000 ημέρες ασφάλισης (40ετία). Έστω ότι είχε συντάξιμες αποδοχές από 1.1.2002 έως 31.7.2020 : 216.000 ευρώ και χρόνο ασφάλισης 223 μήνες. Οι Συντάξιμες Αποδοχές του είναι 216.000/223=968,61 ευρώ. Η ανταποδοτική σύνταξη είναι 968,61*42,8%(ποσοστό αναπλήρωσης για 40ετία) =414,57 ευρώ. Ο ίδιος θα δικαιωθεί και εθνική σύνταξη 384 ευρώ και έτσι έχει συνολική σύνταξη 798,57 ευρώ. Αν είχε 8.755 ημέρες στα Βαρέα (έχουν καταβληθεί γι αυτές 3,6% επιπλέον εισφορές) θα πάρει και προσαύξηση 0,075% για καθεμία ποσοστιαία μονάδα επιπλέον εισφοράς ανά έτος.

2. Μισθωτός φεύγει 1/12/2022 στα 62 με 16 έτη ασφάλισης και 3.900 ημέρες στα βαρέα εκ των οποίων 1.100 την τελευταία 13ετία. Με συντάξιμες αποδοχές 725 ευρώ παίρνει ανταποδοτική σύνταξη 89,83 ευρώ.

Ελεύθεροι επαγγελματίες –αυτοαπασχολούμενοι

Παλαιός ασφαλισμένος ΟΑΕΕ (πρώην ΤΕΒΕ) συνταξιοδοτείται από 1.1.2017 με 40 έτη. Για τις συντάξιμες αποδοχές του λαμβάνονται υπόψη οι εισφορές που καταβλήθηκαν από 1/1/2002 – 31/12/2016. Αν το 2002 πλήρωνε κάθε μήνα 143 ευρώ στην Ζ κατηγορία, τότε πλήρωσε 1.716 ευρώ (143*12) όλο το έτος. Το ποσό αυτό, αναγόμενο σε εισφορά 20% αντιστοιχεί σε εισόδημα 8.580 ευρώ. Αυτές είναι οι συντάξιμες αποδοχές για το 2002. Αντιστοίχως αν το 2007 πλήρωνε 246,75 (5η ασφαλιστική κατηγορία), για όλο το 2007 είχε πληρώσει 2.961 ευρώ (246,75 * 12 ) ποσό που αντιστοιχεί σε εισόδημα 14.804 ευρώ. Με τον ίδιο τρόπο αθροίζονται όλες οι πραγματικές εισφορές που έχουν πληρωθεί, ανάγονται σε θεωρητικό εισόδημα βάσει ασφαλίστρου 20% ώστε να προκύψουν οι θεωρητικές αποδοχές για κάθε έτος. Έστω ότι ο συγκεκριμένος ασφαλισμένος ΟΑΕΕ είχε για 180μήνες συντάξιμες αποδοχές 222.750,48. Οι μηνιαίες συντάξιμες αποδοχές του ανέρχονται σε €1237,50 (222.750,48€/180μήνες) και η ανταποδοτική σύνταξη σε €529,03(€ 1237,5 x 42,75%).

Παλαιός ασφαλισμένος ΤΣΜΕΔΕ, ελεύθερος επαγγελματίας φεύγει από 1/1/2017 με 41 έτη ασφάλισης, 5 μήνες και 15 ημέρες, έχοντας καταβάλλει εισφορές μέχρι και 15/12/2016. Για τις συντάξιμες αποδοχές υπολογίζονται οι εισφορές που καταβλήθηκαν από 1/1/2002 έως και 15/12/2016. Αν το 2002 πλήρωνε 107.44 ευρώ το μήνα προκύπτει πως είχε πληρώσει 1.289,28 για όλο το 2002 που ανάγεται σε εισόδημα 6.446 ευρώ. Αν το 2013 πλήρωνε κύρια εισφορά 138,67 και πρόσθετη 13,87, άρα συνολικό ποσό 1830 το χρόνο, ποσό που αντιστοιχεί σε εισόδημα 9.152 ευρώ. Προσθέτοντας όλα αυτά τα ποσά συντάξιμων αποδοχών προκύπτει πως για 179,60 μήνες (179 μήνες + 15/25) έχει καταβάλλει €122.002,75. Άρα οι μηνιαίες συντάξιμες αποδοχές του ανέρχονται σε €679,30 (€122.002,75 / 179,60 μήνες) και η ανταποδοτική σύνταξη σε €310,65 (€679,30 x 45,73%).

Παλαιός ασφαλισμένος ΤΣΑΥ, ελεύθερος επαγγελματίας με 41 έτη, 5 μήνες και 15 ημέρες, συνταξιοδοτείται από 1/1/2017 έχοντας καταβάλλει εισφορές μέχρι 15/12/2016. Για 179,60 μήνες έχει θεωρητικές συντάξιμες αποδοχές (με τον ίδιο μηχανισμό όπως ανωτέρω) €160.458,68 και οι μηνιαίες συντάξιμες αποδοχές €893,42 (€160.458,68 / 179,60 μήνες). Το ποσό της ανταποδοτικής σύνταξης ανέρχεται σε €408,56 (€893,42 x 45,73%).

Παλαιά ασφαλισμένη του Τομέα Ασφάλισης Νομικών φεύγει με 25 έτη 8 μήνες και 12 ημέρες από 1/10/2018. Για τον υπολογισμό των συντάξιμων αποδοχών λαμβάνονται οι εισφορές που καταβλήθηκαν από 1/1/2002 έως και 30/9/2018. Έστω πως οι συντάξιμες αποδοχές για 201 μήνες φτάνουν σε €141.612,30. Οι μηνιαίες συντάξιμες αποδοχές ανέρχονται σε €704,54 (€141.612,30 / 201 μήνες) και η ανταποδοτική σύνταξη σε €150,84 (€704,54 x 21,41%).
Πως θα γίνει ο επαναυπολογισμός – χρονοδιάγραμμα

Η διαδικασία επανυπολογισμού και αναπροσαρμογής πρέπει να ολοκληρωθεί μέχρι τις 30 Σεπτεμβρίου 2017.

Ενδέχεται όμως να καθυστερήσει, καθώς ως τώρα η διαδικασία βρίσκεται στο σημείο μηδέν.

Εκτιμάται ότι με τον επανυπολογισμό θα διαπιστωθεί ότι οι περισσότεροι συνταξιούχοι παίρνουν σύνταξη μεγαλύτερη από αυτή που θα λάβει ένας νέος συνταξιούχος, έχοντας ακριβώς τις ίδιες προϋποθέσεις συνταξιοδότησης (χρόνια ασφάλισης και εισφορές).

Σ’ αυτές τις περιπτώσεις δεν θα μειωθούν οι συντάξεις, αλλά το υπερβάλλον ποσό θα καταβάλλεται ως «προσωπική διαφορά» και θα συμψηφίζεται με τυχόν μελλοντικές αυξήσεις στις συντάξεις.( To ΔΝΤ επιμένει στην άμεση αφαίμαξη της προσωπικής διαφοράς)

Στις περιπτώσεις που η καταβαλλόμενη σύνταξη είναι μικρότερη αυτής που προκύπτει από την αναπροσαρμογή, προσαυξάνεται κατά το ένα πέμπτο της διαφοράς κάθε χρόνο, ώστε σε πέντε χρόνια να έχει καλυφθεί η διαφορά (από το 2019 και έως το 2023 ).

Σύμφωνα με την εγκύκλιο που υπογράφει ο υφυπουργός Εργασίας Αν.Πετρόπουλος η διαδικασία επανυπολογισμού αφορά τις ήδη καταβαλλόμενες κύριες συντάξεις (γήρατος, αναπηρίας, θανάτου) ή αυτές για τις οποίες οι αιτήσεις υποβλήθηκαν πριν από την έναρξη ισχύος του νόμου Κατρούγκαλου, (έως τις 12 Μαΐου 2016). Ο επανυπολογισμός δεν αφορά τις συντάξεις του ΟΓΑ και τις συντάξεις που χορηγούνται από το Ταμείο Σύνταξης της Τράπεζας της Ελλάδος.

Η εγκύκλιος για την ανταποδοτική σύνταξη ξεκαθαρίζει τον μηχανισμό σύγκρισης παλιάς και νέας σύνταξης, ώστε όσοι φύγουν μέχρι τα τέλη του 2018 να πάρουν «προσωπική διαφορά» αν η νέα τους σύνταξη υπολείπεται κατά 20% και πλέον της παλιάς, ακόμη και μετά από όλες τις μνημονιακές περικοπές που έχουν επιβληθεί από το 2010 και μετά. Συγκρίνονται τα καθαρά ποσά προ φόρου, δηλαδή η μεικτή παλιά σύνταξη αφαιρούμενων όλων των μνημονιακών περικοπών και η μεικτή νέα αφαιρούμενων των εισφορών υπέρ ΑΚΑΓΕ και υγείας. Αν τα δυο αυτά ποσά έχουν διαφορά μεγαλύτερη του 20% ο ασφαλισμένος δικαιούται το μισό της διαφοράς αν φύγει το 2016, το 1/3 αυτής αν αποχωρήσει το 2017 και το 1/4 αν φύγει εντός του 2018.

Ποιες και πώς θα επανυπολογισθούν

Η διαδικασία αναπροσαρμογής των κύριων συντάξεων περιλαμβάνει δύο διακριτά στάδια προκειμένου να καθοριστεί στη συνέχεια η προσωπική διαφορά για κάθε συνταξιούχο:

Στο στάδιο αυτό, πραγματοποιείται από τον ΕΦΚΑ ή τους φορείς κοινωνικής ασφάλισης (πλην της Τράπεζας της Ελλάδος και του ΟΓΑ) κατ’ αρχήν έλεγχος των στοιχείων βάσει των οποίων χορηγήθηκε η ήδη καταβαλλόμενη σύνταξη. Επιβεβαιώνονται η πληρότητα και ορθότητα των απαιτούμενων για την αναπροσαρμογή στοιχείων των ηλεκτρονικών αρχείων.

Κατά το στάδιο αυτό δεν ελέγχεται η ορθότητα των στοιχείων βάσει των οποίων εκδόθηκε η σύνταξη.

Σκοπός είναι η δημιουργία ενός ηλεκτρονικού αρχείου στο οποίο θα περιλαμβάνονται όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα (χρόνος ασφάλισης, συντάξιμες αποδοχές, ασφαλιστικές κλάσεις ή ασφαλιστικές κατηγορίες, ποσοστό αναπλήρωσης, πιθανή μείωση λόγω λήψης μειωμένης σύνταξης κ.λπ.) προκειμένου να γίνει ο επανυπολογισμός.

Τα μεικτά ποσά σύνταξης (ακαθάριστο ποσό) που θα προκύψουν με τη χρήση του ηλεκτρονικού αρχείου, συγκρίνονται με τα μεικτά ποσά σύνταξης (ακαθάριστο ποσό) που οι φορείς χορηγούν στους συνταξιούχους. Εάν η διαφορά που προκύπτει για κάθε συνταξιούχο μεταξύ των δύο αυτών ποσών συντάξεων είναι μεγαλύτερη του 5%, τότε οι φορείς θα πρέπει να ανατρέξουν στο συνταξιοδοτικό φάκελο ή σε οποιαδήποτε άλλη πηγή κρίνεται πρόσφορη (για παράδειγμα με τη χρήση στατιστικών στοιχείων για όμοια χαρακτηριστικά συντάξεων), προκειμένου να επαληθευτεί η ορθότητα των στοιχείων που έχουν καταχωρηθεί στο ηλεκτρονικό αρχείο και να γίνουν οι αναγκαίες διορθώσεις, ώστε η απόκλιση να μην υπερβαίνει κατ’ απόλυτη τιμή το 5%.

Δεδομένου ότι για τον υπολογισμό της ανταποδοτικής σύνταξης, θα ληφθεί υπόψη το σύνολο του χρόνου ασφάλισης, είναι πιθανόν να προκύψουν διαφορές σε σχέση με το χρόνο ασφάλισης βάσει του οποίου υπολογίστηκε η ήδη καταβαλλόμενη σύνταξη.

Για παράδειγμα εάν ο συνταξιούχος είχε συνολικό χρόνο ασφάλισης 45 ετών όμως η σύνταξή του με βάση το ισχύον κατά τη συνταξιοδότησή του νομοθετικό πλαίσιο υπολογίστηκε για 40 έτη ασφάλισης, στο ηλεκτρονικό αρχείο θα πρέπει να καταχωρηθεί η πρόσθετη πληροφορία ότι ο συνολικός χρόνος ασφάλισης είναι 45 έτη.

Χρονοδιάγραμμα

Η διαδικασία αναπροσαρμογής των κύριων συντάξεων πρέπει να έχει ολοκληρωθεί έως 30/9/2017, ενώ η αναπροσαρμοσμένη σύνταξη και η προκύπτουσα προσωπική διαφορά πρέπει να έχουν αποτυπωθεί στο πληροφοριακό σύστημα του ΕΦΚΑ έως 1/1/2018.

Ο επανυπολογισμός και η αναπροσαρμογή θα γίνουν σταδιακά ως εξής:

i) Μέχρι τις 30/9/2016 έπρεπε να έχει ολοκληρωθεί ο επανυπολογισμός του 10% των συντάξεων και η αναπροσαρμογή τους να ολοκληρωθεί μέχρι 31/12/2016. Ήδη το χρονοδιάγραμμα έχει πέσει έξω, καθώς η εγκύκλιος για τον τρόπο καθορισμού της ανταποδοτικής σύνταξης εκδόθηκε στις 23 Δεκεμβρίου και καμία παλαιά ή νέα σύνταξη δεν έχει υπολογιστεί με τον τρόπο που προβλέπεται στο νόμο Κατρούγκαλου.

ii) Μέχρι 31/12/2016 πρέπει να έχει ολοκληρωθεί ο επανυπολογισμός του 40% των συντάξεων και η αναπροσαρμογή τους να γίνει μέχρι 31/3/2017

iii) Μέχρι 31/3/2017 πρέπει να έχει ολοκληρωθεί ο επανυπολογισμός του 70% των συντάξεων και η αναπροσαρμογή να ολοκληρωθεί μέχρι 30/6/2017

iv) Μέχρι 30/6/2017 πρέπει να έχει ολοκληρωθεί ο επανυπολογισμός όλων των συντάξεων (100%) και η αναπροσαρμογή τους να έχει ολοκληρωθεί μέχρι 30/9/2017.