Το ινστιτούτο Bruegel, το πλέον επιδραστικό think tank των Βρυξελλών, προχώρησε σε ενδελεχή ανάλυση των συμπερασμάτων της συνόδου κορυφής και των χαρακτηριστικών του πακέτου μέτρου που αποφάσισαν οι ηγέτες σε μια εκτενή τεχνική ανάλυση την οποία παρουσιάζει το ΝΜ. Ο επικεφαλής οικονομολόγος του Bruegel συγκρίνει την πρόταση της Επιτροπής με την οποία ξεκίνησαν οι διαπραγματεύσεις των ηγετών με αυτό που προέκυψε ως αποτέλεσμα συμβιβασμού.
Η αρχική πρόταση της Επιτροπής ευνοούσε τις χώρες χαμηλότερου εισοδήματος και σε μεγάλο βαθμό βασίζονταν σε οικονομικά δεδομένα προ της εποχής του κορωνοϊού. Όμως οι αλλαγές που υιοθέτησαν οι ηγέτες στο συμβιβασμό της συνόδου κοριφής δίνουν μεγαλύτερη βαρύτητα στο μέγεθος της χώρας και τις οικονομικές επιπτώσεις των lockdown λόγω πανδημίας.
Ως συνέπεια, με βάση τις προβλέψεις της Κομισιόν του Μαίου του 2020, οι υπολογισμοί του Senior Fellow του Bruegel Ζολτ Νταρβας καταλήγουν στο εξής συμπέρασμα:
Γερμανία και Γαλλία οι μεγάλοι κερδισμένοι
Η σύνοδος κορυφής ωφέλησε ουσιαστικά τη Γερμανία και Γαλλία:
Είναι οι μόνες χώρες που παίρνουν περισσότερες επιχορηγήσεις από το ευρωπαικό πακέτο – σε σχέση με την αρχική πρόταση της Επιτροπής. Οι υπόλοιπες χώρες θα πάρουν λιγότερες, σε σχέση με την αρχική πρόταση – και πάντα με τα μέχρι στιγμής δεδομένα.
To newmoney επικοινώνησε με τον Ζολτ Ντάρβας. Στην ερώτηση για το ελληνικό μερίδιο στην πίτα των επιχορηγήσεων, ο Ντάρβας είπε:
«Η συμφωνία που επιτεύχθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 21ης Ιουλίου μείωσε σημαντικά το ποσό των επιχορηγήσεων και των εγγυήσεων του πακέτου ανάκαμψης, αλλά και άλλαξε τη μέθοδο διανομής του μηχανισμού ανάκτησης και ανθεκτικότητας, ευνοώντας τις μεγαλύτερες χώρες. Ως εκ τούτου, η Ελλάδα αναμένεται να λάβει σημαντικά λιγότερα από ό, τι στην αρχική πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής», είπε ο κ. Ντάρβας στο newmoney.
Επισημαίνει πάντως ότι σε κάθε περίπτωση το μέγεθος της βοήθειας που θα δεχθεί η ελληνική οικονομία παραμένει τεράστιο: «Ωστόσο, η Ελλάδα αναμένεται να λάβει το 10% του ΑΕΠ της σε επιχορηγήσεις, ένα τεράστιο ποσό», είπε. «Αναμένω ότι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα αποσαφηνίσει, και ενδεχομένως να τροποποιήσει, τα κριτήρια κατανομής, ώστε να μην ευνοεί τις μεγαλύτερες χώρες, ενώ οι διαπραγματεύσεις με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μόλις αρχίζουν, και μπορούν να οδηγήσουν σε αλλαγές στη δέσμη των μέτρων. Ως εκ τούτου, η συμφωνία της 21ης Ιούλιου είναι απλώς μια ενδιάμεση συμφωνία, η οποία πιθανότατα θα τροποποιηθεί».
Τι προκύπτει από την ανάλυση του Bruegel
Ο μεγάλος συμβιβασμός στον οποίο κατέληξαν οι ευρωπαίοι ηγέτες στις 21 Ιουλίου 2020, που περιλαμβάνει ένα «εφάπαξ» ταμείο ανάκαμψης ύψους 750 δισεκατομμυρίων ευρώ με την ονομασία «Next Generation EU» (NGEU), είναι άνευ προηγουμένου. Για πρώτη φορά στην ιστορία της, η ΕΕ θα δανειστεί από τις κεφαλαιαγορές για να χρηματοδοτήσει δαπάνες σε ολόκληρη την Ένωση.
Η συμφωνία NGEU περιλαμβάνει ορισμένες πολύ σημαντικές τροποποιήσεις σε σύγκριση με την αρχική πρόταση της Επιτροπής:
- Μειώνει τα συνολικά ποσά επιχορηγήσεων και εγγυήσεων και αυξάνει το ποσό των δανείων.
- Καταργεί ορισμένα εργαλεία, συμπεριλαμβανομένης της προτεινόμενης χρηματοδότησης για τρίτες χώρες.
- Mεταβάλλει τη μέθοδο κατανομής μεταξύ των χωρών του ταμείου ανάκαμψης – ή επίσημα, τoυ Εργαλείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF).
Πώς αλλάζει η μοιρασιά των επιχορηγήσεων
Συνολικά, το κριτήριο κατανομής έχει μετατοπιστεί, αναφέρει ο Ζολτ Ντάρβας: από εκεί που ευνοούσε τις χώρες χαμηλού εισοδήματος τώρα η βαρύτητα πηγαίνει σε μεγαλύτερες χώρες και ευνοούνται επιπλέον οι χώρες οι οποίες επλήγησαν από μια ισχυρότερη μείωση του ΑΕΠ λόγω του κορωνοϊού. Έτσι τα κριτήρια μοιάζουν περισσότερα με αυτά ενός ασφαλιστικού συστήματος.
Η πιο σημαντική αλλαγή σχετίζεται με την κατανομή του ταμείου ανάκαμψης RRF μεταξύ χωρών.
Το 70% των επιχορηγήσεων που θα προέρθουν από το RRF θα εκταμιευθούν το 2021 και το 2022, σύμφωνα με την αρχική πρόταση της Επιτροπής.
Το υπόλοιπο 30% θα δοθεί το 2023, και τότε, το κριτήριο ανεργίας στα έτη 2015-2019 αντικαθίσταται, με ίδια βαρύτητα, από το κριτήριο απώλειας πραγματικού ΑΕΠ που παρατηρήθηκε το 2020 και από τη σωρευτική απώλεια του πραγματικού ΑΕΠ την περίοδο 2020-2021.
Πόσο σημαντική είναι αυτή η αλλαγή; Ας δουμε την αρχική πρόταση και πώς άλλαξε
Αρχική πρόταση
Η αρχική πρόταση για την κατανομή μεταξύ χωρών για το RRF λάμβανε υπόψη (α) τον πληθυσμό του 2019, (β) το αντίστροφο κατά κεφαλήν ΑΕΠ του 2019 και (γ) το μέσο ποσοστό ανεργίας 2015-2019. Δηλαδή, μόνο ένας από τους τρεις δείκτες (πληθυσμός) εξαρτάται από το μέγεθος της χώρας, οι άλλοι δύο δείκτες (κατά κεφαλήν ΑΕγχΠ και ποσοστό ανεργίας) είναι ανεξάρτητοι από το μέγεθος της χώρας.
Η τεχνική ανάλυση του Bruegel του μαθηματικού τύπου κατανομής κονδυλίων, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η αρχική πρόταση της Επιτροπής ευνοεί πραγματικά τις χώρες χαμηλού εισοδήματος. Αυτή η εύνοια στις φτωχότερες χώρες επαναλαμβάνονταν και στο άλλο σκέλος, στις επιχορηγήσεις του ReactEU.
Είχε ως αποτέλεσμα χώρες όπως η Βουλγαρία, η Κροατία και η Ελλάδα να αναμένονταν να λάβουν επιχορηγήσεις και εγγυήσεις ύψους περίπου 15% του ΑΕγχΠ τους από τα εργαλεία ανάκαμψης.
Νέα πρόταση
Ο μηχανισμός που πρότεινε η επιτροπή παραμένει μεν – αλλά μόνο για το 70% των επιδοτήσεων και των επιχορηγήσεων του ταμείου ανάκαμψης RRF. Αλλά για το υπόλοιπο 30%, το κριτήριο του δείκτη ανεργίας, αντικαθίσταται από την απώλεια του πραγματικού ΑΕΠ λόγω κορωνοϊού. Δεν έχει ακόμα διευκρινιστεί ωστόσο ο τρόπος μέτρησης της «απώλειας πραγματικού ΑΕΠ», αλλά αυτή η έκφραση χρησιμοποιήθηκε από την Επιτροπή για τον μηχανισμό κατανομής του ReactEU.
Ωστόσο, η πτώση του ΑΕΠ εξαρτάται από το μέγεθος της χώρας. Όσο μεγαλύτερη είναι η χώρα, τόσο μεγαλύτερη είναι σε απόλυτο μέγεθος η απώλεια του ΑΕΠ. Έτσι, οι μεγάλες χώρες ευνοούνται περισσότερο, καθώς ένας δείκτης που είναι ανεξάρτητος από το μέγεθος της χώρας (ποσοστό ανεργίας) αντικαθίσταται από έναν δείκτη που εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το μέγεθος της χώρας (απώλεια πραγματικού ΑΕΠ).
Αυτή η αλλαγή στον μηχανισμό κατανομής RRF μετριάζει την εύνοια των χωρών χαμηλού εισοδήματος στην πρόταση της Επιτροπής και ωφελεί τις μεγαλύτερες χώρες και εκείνες που υπέστησαν μεγαλύτερες απώλειες στο ΑΕΠ λόγω της πανδημίας.
Στο τέλος, κερδίζουν οι Γερμανοί (και οι Γάλλοι)
Πέρα από το ζήτημα του μεγέθους της χώρας, η Γερμανία επωφελείται περαιτέρω από το τροποποιημένο κριτήριο κατανομής, επειδή είχε πολύ χαμηλό ποσοστό ανεργίας το 2015-2019. Η Γαλλία ωφελείται επίσης πέρα από το ζήτημα του μεγέθους της χώρας, επειδή παρόλο που είχε υψηλότερο ποσοστό ανεργίας από τον μέσο όρο της ΕΕ το 2015-2019, ο δείκτης ποσοστού ανεργίας υπόκεινται στο όριο 0,75 που εφαρμόζεται για τις χώρες με υψηλότερο εισόδημα.
Τα κριτήρια κατανομής άλλων μέσων εκτός του RFF δεν έχουν αλλάξει από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, εκτός από μια μικρή αλλαγή για το ReactEU: Το Λουξεμβούργο θα λάβει ένα επιπλέον εφάπαξ ποσό 100 εκατομμύρια ευρώ και η Μάλτα επιπλέον 50 εκατομμύρια ευρώ.
Πόσο κερδίζουν οι μεγάλοι πόσα χάνουν οι μικροί
Για να εκτιμήσει τον αντίκτυπο στη χρήματα που θα πάρουν οι χώρες από τις αλλαγές των ηγετών στα κριτήρια κατανομής, ο Ντάρβας χρησιμοποίησε τις οικονομικές προβλέψεις της Επιτροπής του Μαΐου 2020.
Διαπίστωσε ότι μόνο τρεις χώρες θα πάρουν περισσότερα χρήματα σε επιχορηγήσεις
Η Γερμανία (κατά 20,4 δισεκατομμύρια ευρώ), η Γαλλία (κατά 12,4 δισεκατομμύρια ευρώ) και η Ιταλία (κατά 5 δισεκατομμύρια ευρώ) θα λάβουν περισσότερες επιχορηγήσεις από το ταμείο ανάκαμψης (RFF). Όλες οι άλλες χώρες θα λάβουν λιγότερα.
Και δεδομένου ότι οι επιχορηγήσεις από άλλα εργαλεία ανάκαμψης μειώθηκαν σημαντικά για όλες τις χώρες, μόνον η Γερμανία (κατά 13,4 δισεκατομμύρια ευρώ) και η Γαλλία (κατά 7,4 δισεκατομμύρια ευρώ) θα λάβουν περισσότερες επιχορηγήσεις από το συνολικό πακέτο ανάκτησης σε σύγκριση με την αρχική πρόταση της Επιτροπής (βλ. Πίνακα 2) . Συνολικά, η Ιταλία θα λάβει 1 δισεκατομμύριο ευρώ λιγότερο σε επιχορηγήσεις, η Ισπανία θα πάρει 9,5 δισεκατομμύρια ευρώ λιγότερο, ενώ η Πολωνία θα πάρει 11,4 δισεκατομμύρια ευρώ λιγότερο.
Η Ελλάδα η οποία ανέμενε από την πρόταση της Επιτροπής να λάβει από όλα τα χρηματοδοτικά εργαλεία επιχορηγήσεις ύψους €23,21 δισεκατομμυρίων, θα λάβει με βάση το συμβιβασμό που συμφωνήθηκε στη σύνοδο κορυφής 16,69 δισεκατομμύρια σε εγγυήσεις.