Οι διεθνείς αγορές πετούν εδώ και χρόνια σε ύψος μεγαλύτερο αυτού που αντέχουν.
Μέχρι στιγμής έχουν αποφύγει τα κενά αέρος, καθώς το δωρεάν χρήμα από τις κεντρικές τράπεζες δίνει αρκετά ισχυρή ώθηση προς τα μπρος ώστε να μην εκδηλώνεται «απώλεια στήριξης», ή όπως το λένε οι πιλότοι – το «stall-αρισμα».
Όμως τις τελευταίες μέρες κάτι αλλάζει:
Οι Ευρωπαϊκές μετοχές έχουν χάσει σχεδόν το 10% της αξίας τους σε πέντε συνεδριάσεις – οι απώλειες της Τετάρτης ξεπερνούν το 3%.
Η Wall Street χάνει 7,6% στο ίδιο διάστημα. Οι ενδείξεις από τα futures παραπέμπουν σε συνεχιζόμενη υποχώρηση – και δε διαφαίνεται ο θετικός καταλύτης που θα μπορούσε να διαλύσει τις ανησυχίες σαν κακό όνειρο.
Ό,τι δεν κατάφεραν οι ιστορικές γεωπολιτικές ανατροπές, η αλλοπρόσαλλη πολιτική του Τραμπ, η αλλαγή της αρχιτεκτονικής του διεθνούς εμπορίου, φαίνεται να το καταφέρνει επίμονα και σταθερά ένας μικροσκοπικός ιός με ποσοστό θνησιμότητας 2%, αλλά με την ικανότητα να παγώσει την οικονομική δραστηριότητα τόσο ωστε να σπρώξει τις πιο σημαντικές οικονομίες του κόσμου σε ύφεση.
Το ανησυχητικό στην τρέχουσα συγκυρία είναι ότι σήμερα δεν υπάρχουν πια τα νομισματικά εργαλεία που θα αμβλύνουν της επιπτώσεις μιας ύφεσης και που υπήρχαν διαθέσιμα πριν δέκα χρόνια. Ή αυτά έχουν παραχρησιμοποιηθεί τόσο πολύ, που πλέον δεν φέρνουν αποτέλεσμα.
Τα δεδομένα
Οι αγορές εδώ και χρόνια είναι σε φάση ευφορικής ύπνωσης.
Οι διεθνείς επενδυτές απολαμβάνουν για χρόνια τη ροή δωρεάν «φρεσκοτυπωμένου» χρήματος από τις κεντρικές τράπεζες και έχουν βρει τον τυφλοσούρτη που ταίζει λογαριασμούς και αφηγήματα ανάπτυξης: διοχετεύουν αυτή τη ρευστότητα στα χρηματιστήρια, οι μετοχές και οι δείκτες ανεβαίνουν (μαζί και το παγκόσμιο χρέος αλλά αυτό δεν θέλει να το κοιτάξει κανείς όσο το πάρτι συνεχίζεται) και όλοι είναι ικανοποιημένοι.
Όλοι, εκτός από τη λογική:
Τα χρηματιστήρια – με πρώτη τη Wall Street – από τον περασμένο Οκτώβριο έχουν καταγράψει εντυπωσιακά κέρδη, παρά τα αρνητικά νέα, παρά τις ενδείξεις ότι οι προοπτικές της οικονομίας αλλάζουν θεμελιωδώς προς το χειρότερο.
Οι δείκτες ανέβαιναν ακόμα και όταν οι εξελίξεις για τον εμπορικό πόλεμο ήταν ζοφερές, ακόμα και όταν τα αποτελέσματα των εταιριών έκρουαν συναγερμό για πιθανότητα ύφέσης, ακόμα κι όταν οι ΗΠΑ και το Ιράν έφτασαν ένα βήμα πριν τον πόλεμο, ακόμα και στις πρώτες ενδείξεις για πανδημία.
Τα επίπεδα τιμών των μετοχών σήμερα είναι, κατά γενική ομολογία, υπερβολικά.
- Το γεωπολιτικό περιβάλλον είναι αγνώριστο, η παγκόσμια οικονομία έχει περάσει σε νέα φάση «αποπαγκοσμιοποίησης», παρόλα αυτά οι μετοχές τιμολογούνται σαν να είμαστε στη δεκαετία του 1990 και η υπεραξία μιας παγκοσμιοποιημένης οικονομίας είναι μπροστά μας.
- Η τεχνολογία έχει αλλάξει την εργασία το ίντερνετ έχει συνθλίψει τα business models και παρόλα αυτά οι μετοχές τιμολογούνται λες και είμαστε στην εποχή που η ανάπτυξη των επικοινωνιών σήμαινε μόνον θετικές συνέργειες.
Το δεκαετές άνευ προηγουμένου νομισματικό πείραμα της κοπής χρήματος από τις κεντρικές τράπεζες δεν οδήγησε σε πληθωρισμό τύπου «αγοράζω μια φρατζόλα ψωμί με ένα μάτσο χαρτονομίσματα». Όμως οδήγησε σε πληθωρισμό στις μετοχές και τις άλλες επενδυτικές αξίες που φούσκωσε η δεκαετία δωρεάν χρήματος.
Μετοχές εταιριών κόνσεπτ, χωρίς γραφεία, χωρίς αποκλειστικές ιδέες, κοστίζουν μια μικρή περιουσία. Το μάτσο χαρτονομίσματα πλέον χρειάζονται για μια άυλη μετοχή με αμφισβητούμενη αξία.
Το συμπέρασμα είναι ότι οι τιμές των μετοχών χρειάζονται μια γενναία επανατιμολόγηση. Αλλά είναι ο κορωνοϊός ο καταλύτης που μπορεί να την κάνει πραγματικότητα;
Η καραμπόλα του τρόμου
Η απάντηση είναι ότι θα μπορούσε να είναι – και κάθε μέρα που περνάει το επιβεβαιώνει.
Ο κορωνοϊός δεν είναι μια παράμετρος που επηρεάζει μόνον τη παραγωγή ή τη διανομή προϊόντων και υπηρεσιών: Επηρρεάζει άμεσα και την κατανάλωση τους – όπως φάνηκε σε κάθε χώρα που χρειάστηκε να πάρει περιοριστικά μέτρα για να ελέγξει την εξάπλωσή του. Κανείς δεν είναι προετοιμασμένος για την αναταραχή που θα προκύψει από μια επιδείνωση στις καταναλωτικές συνηθειες – ακόμα και αν κρατήσει κάποιους μήνες.
Το σημαντικό είναι ότι η κατανάλωση αποτελεί στοιχείο του ΑΕΠ, είναι μέρος της οικονομικής δραστηριότητας, της ανάπτυξης.
Με τη σειρά της η ανάπτυξη σε όλο τον κόσμο είναι αναιμική, θέλει ένα μικρό σπρωξιματάκι για να γίνει ύφεση στην παγκόσμια οικονομία.
Η ύφεση και οι χειρότερες προοπτικές θα ρίξουν περαιτέρω τις τιμές των μετοχών και θα αποκαλύψουν τις ρωγμές στο σύστημα – ρωγμές που κρύβει εδώ και χρόνια η τακτική του «σοβατίσματος με δωρεάν χρήμα».
Το επόμενο ερώτημα είναι τί έκτασης θα είναι αυτή η ανατιμολόγηση των επενδυτικών αξιών προς τα κάτω, και φυσικά ο ρυθμός της:
Θα είναι περιορισμένος, επιτρέποντας έτσι μια παράταση στο ράλι και τη φάμπρικα «δωρεάν χρήμα-ευφορικοί δείκτες» (όπως γίνεται κάθε φορά σε κάθε μικρή και μεγάλη κρίση τον τελευταίο καιρό); Ή η υποχώρηση θα είναι ραγδαία και ισοπεδωτική πυροδοτώντας μια νέα κρίση που θα κάνει εκείνη του 2008 να μοιάζει απλή.
Σε αυτό το τελευταίο ερώτημα το στοίχημα είναι ακόμα ανοιχτό…
Η απάντησή του θα αρχίσει να δίνεται σε ιατρικά ανακοινωθέντα.