Η υπογραφή MOU μεταξύ Λιβύης και Τουρκίας που έχει δυναμιτίσει τις σχέσεις με την Ελλάδα, έφερε στην επιφάνεια τον ρόλο της βορειοαφρικανικής χώρας στον παγκόσμιο ενεργειακό χάρτη. Η ενεργειακή ιστορία της Λιβύης έχει ρίζες στα μέσα του περασμένου αιώνα:

«Ήτανε το 1956 όταν διάφορες εταιρείες πετρελαίου όπως η Mobil, η Esso, η Gulf και άλλες, άρχισαν να ερευνούν στην Λιβύη, στην περιοχή Sirte, για πετρέλαιο. Τρία χρόνια αργότερα το 1959 ανακάλυψαν αξιόλογες ποσότητες πετρελαίου» επισημαίνει ο Εμμανουήλ Παπαλέξης, κορυφαίο όνομα της ναυτιλιακής κοινότητας λόγω της ειδίκευσής του στις θαλάσσιες μεταφορές του πετρελαίου και των χημικών φορτίων. Έχει ασχοληθεί για πολλά χρόνια με ναυτιλιακά και ενεργειακά θέματα και έχει λάβει μέρος σε πολλές διεθνείς συνελεύσεις.

«Η National Oil Company (NOC) μαζί με τέσσερις θυγατρικές εταιρείες ελέγχει την παραγωγή της χώρας. Τα αποδεδειγμένα αποθέματα είναι 44 δισεκατομμύρια βαρέλια και 38 τρισεκατομμύρια Cubic Feet of Gas που σημαίνει με βάση την σημερινή παραγωγή μπορεί να διαρκέσουν 77 χρόνια. Τα περισσότερα αποθέματα υπάρχουν στην περιοχή της Sirte η οποία παράγει το 90% του πετρελαίου της χώρας.

Τον Οκτώβριο του 1973 η παραγωγή πετρελαίου είχε φτάσει τα 2,3 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα αλλά μετά το 2011 και την απομάκρυνση του Καντάφι, όταν διάφορα πολιτικά / στρατιωτικά κινήματα άρχισαν να ελέγχουν τις πετρελαϊκές εγκαταστάσεις, η παραγωγή μειώθηκε και έπεσε στα 1,2 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα και σήμερα 900.000 βαρέλια την ημέρα! Οι εξαγωγές του Λιβυκού πετρελαίου ποικίλουν σε ποσότητα από χρόνο σε χρόνο και εξαρτώνται από την ισχύουσα πολιτική κατάσταση στην χώρα» και προσθέτει:

«Ο μέσος όρος μεταξύ των ετών 1980-2017 είναι ένα εκατομμύριο βαρέλια την ημέρα. Το μεγαλύτερο μέρος των εξαγωγών πηγαίνει σε ευρωπαϊκές χώρες Ιταλία, Γαλλία, κ.λπ. Πετρέλαιο και Gas καλύπτουν το 60% του Λιβυκού GDP το οποίο είναι το μεγαλύτερο στην Αφρική. Να σημειωθεί ότι η ποιότητα του Λιβυκού πετρελαίου (γλυκοπετρέλαιο) Sweet Crude είναι το καλύτερο και πιο περιζήτητο.

Οι προοπτικές να ξαναγίνει πετρελαιοπαραγωγός των 2 εκατομμυρίων βαρελιών την ημέρα είναι πολλές αρκεί να επικρατήσει στην χώρα ειρήνη και ηρεμία. Επιπροσθέτως θα χρειαστούν αρκετά δισεκατομμύρια δολάρια για να βελτιώσουν τις πετρελαϊκές εγκαταστάσεις, οι οποίες τα τελευταία χρόνια έπαθαν ζημιές ή και δεν συντηρήθηκαν καθόλου».

Πολιτικές εξελίξεις

Ήταν Σεπτέμβριος του 1969 όταν ο βασιλιάς της Λιβύης Ίντρις βρισκότανε στην Ελλάδα και έκανε τα μπάνια του στα Καμένα Βούρλα. Την ίδια ώρα ένας νεαρός Αξιωματικός 27 ετών με την παρέα του με αναίμακτο πραξικόπημα κατέλαβαν την εξουσία της χώρας. Το όνομα του ήτανε Μουαμάρ Αμπού Μινιάρ αλ-Καντάφι. Ο νεαρός λοχαγός Καντάφι, γόνος οικογένειας Βεδουίνων είχε σπουδάσει στη σχολή Ευελπίδων στην Ελλάδα.

Μια καινούργια εποχή άρχιζε και έμελλε να κρατήσει 42 χρόνια. Η αρχική ευφορία συμπεριλάμβανε μια σειρά από κοινωνικές παροχές άγνωστες μέχρι τότε. Δωρεάν παιδεία, υποχρεωτική πρωτοβάθμια εκπαίδευση για αγόρια και κορίτσια, δωρεάν υγειονομική κάλυψη και σπίτια για όλους. Στην αρχή της εποχής Καντάφι το κατά κεφαλή εισόδημα ήταν 11.000 δολάρια ΗΠΑ , το τέταρτο υψηλότερο στην Αφρική.

Την επόμενη κιόλας χρόνια από την ανάληψη της εξουσίας, το 1970, ο Καντάφι ζήτησε από τους Αμερικάνους και του Άγγλους να απομακρύνουν τις βάσεις τους πράγμα που έγινε πριν τελειώσει ο χρόνος. Ο Καντάφι άλλαξε την συντηρητική και φιλοδυτική συμπεριφορά και ανακήρυξε την Λιβύη επαναστατική και συντάχθηκε με ριζοσπαστικά αραβικά καθεστώτα, κηρύσσοντας ιερό πόλεμο στο Ισραήλ.

Η αρχική όμως εφορία κάπως ξεθώριασε και το 1974 μεγάλες κοινωνικές διαμαρτυρίες ξεκίνησαν και συνεχίστηκαν μέχρι τον Απρίλιο του 1976 όταν μαζικές διαδηλώσεις εκδηλώθηκαν και στις οποίες πρωτοστάτησαν φοιτητές από τα πανεπιστήμια της Βεγγάζης και Τρίπολης. Το καθεστώς αντέδρασε και τα κυβερνητικά στρατεύματα στάλθηκαν στα σχολεία και συνέλαβαν τους υπεύθυνους. Υπήρξαν συμπλοκές και πολλοί σκοτώθηκαν. Φοιτητές του πανεπιστημίου AL FATEH κρεμάστηκαν δημόσια στην κεντρική πλατεία της Βεγγάζης. Ήτανε αρχή μιας περιόδου όταν συνεχίστηκαν οι εκτελέσεις. Οι διαμαρτυρίες αυτές ήτανε η Λαϊκή Αντίδραση στο κατασταλτικό στρατιωτικό καθεστώς και στην στέρηση του πλούτου του πετρελαίου που η χώρα παρήγαγε. Το 1976 ο Καντάφι κυκλοφόρησε το “Πράσινο Βιβλίο”, στο οποίο εξέφραζε την πολιτική του φιλοσοφία βασισμένη στην “Παναραβική Ιδέα”.

Κατά την δεκαετία του 1980 ο Καντάφι με συνεργασίες χωρών του Ανατολικού Μπλοκ και του Fidel Castro, υποστήριξε πολλές αντιστασιακές οργανώσεις όπως την PLO (Palestine Liberation Organization), την IRA (Irish Republican Army) και την Polisario Front (Δυτική Σαχάρα). Προσπάθησε επίσης την κατάληψη γειτονικών χωρών όπως το Chad.

Όπως ήτανε αναμενόμενο η πολιτική αυτή του Καντάφι δυσαρέστησε πολλές αραβικές και δυτικές χώρες.

Οι σχέσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες χειροτέρεψαν μετά το επεισόδιο σε μπαρ του Βερολίνο όπου σκοτώθηκαν Αμερικάνοι. Η τρομοκρατική αυτή επίθεση αποδόθηκε στην Λιβύη και προκάλεσε τον βομβαρδισμό της Λιβύης από τις Ηνωμένες Πολιτείες το 1986 και καθιέρωσαν εμπάργκο.

Το 1991 δύο Λίβυοι ενοχοποιήθηκαν για την τρομοκρατική πράξη που έριξε το αεροπλάνο της Pan Am στη Σκωτία το 1988 και το εμπάργκο αυξήθηκε! Το 2003 όμως οι σχέσεις βελτιώθηκαν, όταν η Λιβυκή κυβέρνηση δέχτηκε να συνεργαστεί σχετικά με τις υποχρεώσεις της για την πτώση του αεροπλάνου της Pan Am και για τον ατομικό εξοπλισμό της. Και όπως όλα αλλάζουν έτσι και εδώ το 2011 ήρθε η “ Άνοιξη”. Έτσι την λέγανε, “Αραβική Άνοιξη”. Άρχισε πριν οκτώ χρόνια στην Τυνησία, διαδόθηκε στην Λιβύη.

«Μετά την πτώση του Καντάφι προσπάθειες να αποκτηθεί μια Δημοκρατική κυβέρνηση απέτυχαν. Οκτώ χρόνια αργότερα χάος επικρατεί στην χώρα. 50 χρόνια μετά τον ερχομό του Καντάφι και 8 χρόνια από την απομάκρυνσή του, οι Λίβυοι δεν έχουν και πολλά να γιορτάσουν. Δύο αρχές μάχονται όμως καμιά μέχρι σήμερα δεν έχει επικρατήσει για να δημιουργηθούν οι βάσεις για ένα δημοκρατικό κράτος. Η χώρα αντιμετωπίζει βασικές ελλείψεις και έχει μετατραπεί σε δίοδο μεταναστών. Η επικρατούσα ανώμαλη κατάσταση έφερε πολλούς οπαδούς του Ισλαμικού κράτους» τονίζει ο Εμμανουήλ Παπαλέξης:

«Υπάρχει η Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας από το 2015 με έδρα την Τρίπολη και υπό την αιγίδα του ΟΗΕ και μια άλλη αντίπαλη αρχή στην ανατολική Λιβύη που ελέγχεται από τον στρατηγό Χαλίφα Χαφτάρ. Και οι συγκρούσεις, ο πόλεμος μεταξύ τους συνεχίζεται. Η άνοιξη μάλλον αργεί»

Ο Εμμανουήλ Παπαλέξης κάνει αναφορά και στην ελληνική αποικία: «Είναι μία από τις πέντε πόλεις που ίδρυσαν οι Έλληνες από την Θήρα το 631 π.χ. Αρχηγός τους ο Batto Αριστοτέλης. Η δυναστεία αυτή των Battiads διήρκεσε μέχρι το 460 όταν έγινε η Κυρήνη τμήμα της δυναστείας των Πτολεμαίων. Ήτανε το κέντρο του Ελληνισμού στη Βόρεια Αφρική. Τον 3ο π.χ. αιώνα ιδρύθηκε η “φιλοσοφική Σχολή της Κυρήνης” από τον Αρίστιππο μαθητή του Σωκράτη.

Η πόλη έδωσε στην ανατολική περιοχή της Λιβύης το όνομα Κυριανική το οποίον παραμένει μέχρι σήμερα. Στην πόλη σώζονται μνημεία όπως ο ναός του Απόλλωνα, της Δήμητρας και του Δία».