Με τις επιπτώσεις της πανδημίας COVID-19 στο θαλάσσιο εμπόριο να είναι σημαντικές, η Διεθνής Ένωση Λιμενών-International Association of Ports and Harbors-, έχει συστήσει μια επιτροπή εμπειρογνωμόνων με τη συμμετοχή των μεγαλύτερων λιμένων όπως ενδεικτικά: Αντβέρπ, Μπουσάν, Felixstowe, Γκουαντζού, Λονδίνο, Λος Άντζελες. Ρότερνταμ, Μομπάσα, ώστε να αναλύσει τις επιπτώσεις στη λιμενική βιομηχανίας.

Στην ομάδα των «σοφών» συμμετέχουν και δύο επιστήμονες, ο Θάνος Πάλλης, καθηγητής του Πανεπιστημίου Αιγαίου και πρόεδρος της Διεθνούς Ένωσης Ναυτιλιακών Οικονομολόγων, και ο Theo Notteboom, καθηγητής του Πανεπιστημίου της Σαγκάης, στους οποίους και ανατέθηκε η παρακολούθηση των οικονομικών επιπτώσεων του COVID-19 στην παγκόσμια λιμενική βιομηχανία.

Ο Θάνος Πάλλης μίλησε στο «NM» για τις τάσεις σε 180 και πλέον λιμένες ανά τον κόσμο, όπως αυτές κατεγράφησαν τις τελευταίες τρεις εβδομάδες.

-Κύριε Πάλλη ποιές είναι οι επιδράσεις στις εβδομαδιαίες προσεγγίσεις πλοίων στους λιμένες;

Υπάρχει μια σημαντική μείωση των προσεγγίσεων, η οποία γίνεται εντονότερη στη περίπτωση των πλοίων μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων. Τέσσερα στα 10 λιμάνια υποδέχονται λιγότερα πλοία εμπορευματοκιβωτίων εβδομαδιαίως. Η μείωση υπερβαίνει το 25% στον ένα στους 10 λιμένες.

Αναμένουμε μεγαλύτερη μείωση την προσεχή περίοδο, καθώς εταιρίες τακτικών γραμμών ανακοινώνουν ακυρώσεις δρομολογίων από την Άπω Ανατολή, ή την «παράκαμψη» συγκεκριμένων λιμένων. Θετικό σημείο η μερική αντιστάθμιση από την αντικατάσταση των ακυρωμένων δρομολογίων με «περιφερειακά» δρομολόγια. Θα έχει ενδιαφέρον να παρατηρήσουμε αν η συγκεκριμένη τάση γίνει μονιμότερη μετά το «άνοιγμα» των οικονομιών.
Λόγω της μείωσης εισαγωγών καυσίμων και γενικού φορτίου σε περισσότερους από τους μισούς λιμένες παρατηρείται πτώση 5-25%. στις προσεγγίσεις εμπορικών πλοίων και δεξαμενοπλοίων. Ωστόσο, τα απαραίτητα φορτία συνεχίζουν να μεταφέρονται, και να εξυπηρετούνται στους λιμένες όλου του κόσμου.

-Εκτός από τους εμπορικούς λιμένες, ποια είναι η κατάσταση των επιβατηγών;

Οι επιβατηγοί λιμένες έχουν επηρεασθεί σε μεγαλύτερο βαθμό. Η κρουαζιέρα βρίσκεται σε αναστολή δραστηριοτήτων, με 63 πλοία να βρίσκονται ελλιμενισμένα στη Μεσόγειο, ενώ σε ορισμένες χώρες, και η ακτοπλοΐα έχει περιορίσει τα δρομολόγια της σε βαθμό 90%.

-Υπάρχει επίπτωση στους χώρους και τις εγκαταστάσεις στοιβασίας και αποθήκευσης των λιμένων;

Οι περιορισμοί στη λειτουργία των οικονομιών σε αρκετές περιπτώσεις συμπεριέλαβαν περιορισμούς στη μεταφορά μη-βασικών αγαθών. Σε αρκετά λιμάνια παρατηρούμε αυξημένη χρήση χώρων στοιβασίας και αποθήκευσης καθώς η παραλαβή εισαγόμενων μη βασικών αγαθών καθυστερεί και τα προϊόντα παραμένουν στους λιμένες αρκετά περισσότερο χρόνο από τον συνηθισμένο. Ενδεικτικότερη περίπτωση το εμπόριο αυτοκινήτων, ενώ αντίστοιχα φαινόμενα αφορούν το χάλυβα, μηχανήματα και αλλά φορτία. Ενδιαφέρον παρατηρείται στα υγρά φορτία, καθώς η μείωση της ζήτησης πετρελαίου έχει οδηγήσει σε υπερβάλλουσα ζήτηση δεξαμενών στο πλαίσιο «στρατηγικής αποθήκευσης» όσων προσβλέπουν στην επόμενη ημέρα.

-Έχουν παρατηρηθεί καθυστερήσεις λόγων αλλαγών στις διαδικασίες εξυπηρέτησης των πλοίων;

Oι περισσότερες καθυστερήσεις είναι χρονικά μικρές. Χρειάζεται για παράδειγμα πρόσθετη ώρα ώστε να ολοκληρωθούν οι υγειονομικές επιθεωρήσεις πριν αρχίσει η φορτοεκφόρτωση των πλοίων. Μικρές καθυστερήσεις είναι επίσης αποτέλεσμα των αλλαγών των διαδικασιών εκφόρτωσης καθώς υπάρχει απαίτηση οργάνωσης της λιμενεργασίας σύμφωνα με νέους υγειονομικούς κανόνες κατά την εκτέλεση των εργασιών και στις αλλαγές βάρδιας. Όμως την ίδια στιγμή τα φορτία είναι λιγότερα, γεγονός το οποίο αντισταθμίζει τις καθυστερήσεις. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι λιμένες επηρεάσθηκαν εμμέσως, για παράδειγμα από την επιβολή περιορισμών στην παράδοση ή παραλαβή φορτίου από τις χερσαίες μεταφορές. Έχουν επίσης εισαχθεί αυστηρότερες απαιτήσεις για παρόχους υπηρεσιών logistics.

Αρκετές εταιρείες χρειάζονται ειδικές εγκρίσεις μετά τη θέσπιση προληπτικών μέτρων, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης μάσκας προσώπου, της απολύμανσης γραφείων, του θερμικού ελέγχου και μείωσης του εργατικού δυναμικού το οποίο βρίσκεται στις εγκαταστάσεις ταυτόχρονα.

Στους επιβατηγούς λιμένες οι επιπτώσεις είναι μεγαλύτερες, με τους περιορισμούς να αφορούν τον αριθμό των μελών του πληρώματος το οποίο παραμένει στο πλοίο, και τις διαδικασίες οι οποίες ακολουθούνται πριν την αποβίβαση. Βέβαια, στις περισσότερες περιπτώσεις οι περιορισμοί ισχύουν από τις αρχές Απριλίου και η προσαρμογή με τις νέες απαιτήσεις από τις διεθνείς υγειονομικές αρχές είναι πλέον το νέο «φυσιολογικό».

-Και οι επιπτώσεις της πανδημίας για τους εργαζόμενους και τη λιμενεργασία;

Τα μέτρα για την καταπολέμηση ου COVID-19 δεν είχαν μέχρι τώρα τεράστιο αντίκτυπο στη διαθεσιμότητα των εργαζομένων και η κατάσταση βελτιώνεται κάθε εβδομάδα. Το 16% των λιμένων αναφέρουν ελλείψεις εργαζομένων στην αποβάθρα, 4% αντιμετωπίζει ελλείψεις στην πραγματοποίηση τεχνικών-ναυτικών υπηρεσιών (πιλότοι, ρυμούλκησης, ελλιμενισμού).

Σε κάθε περίπτωση οι λιμενικές υπηρεσίες προσφέρονται κανονικά, ενώ τα σημαντικότερα προβλήματα στους λιμένες δημιουργούνται από τις σημαντικές ελλείψεις οδηγών φορτηγών που παραδίδουν ή παραλαμβάνουν φορτίο σε τερματικούς σταθμούς, αποθήκες ή εγκαταστάσεις παραγωγής που βρίσκονται στα λιμάνια.

Ορισμένα λιμάνια αναφέρουν και πλεονάζουσα διαθεσιμότητα των εργαζομένων λόγω του χαμηλότερου επιπέδου δραστηριότητας που προκαλείται από την πτώση των προσεγγίσεων πλοίων. Το πρόβλημα αυτό είναι μεγαλύτερο στους επιβατηγούς λιμένες ή στην περίπτωση εργαζομένων οι οποίοι απασχολούνται αποκλειστικά σε τερματικούς σταθμούς κρουαζιέρας ή επιβατών, όπου η δραστηριότητα παραμένει σχεδόν μηδενική.

Όσον αφορά στις λιμενικές αρχές, η τηλεργασία και η εισαγωγή βαρδιών αποτελούν την κοινή πρακτική, ενώ αξίζει να σημειωθεί η κριτική η οποία αναπτύσσεται όσον αφορά στην αποτελεσματικότητα της τηλεργασίας, τουλάχιστον σε έκτακτες συνθήκες όπως αυτές που βιώνουμε.

-Πιστεύετε ότι θα επιστρέψουν τα λιμάνια σύντομα στην προηγούμενη κανονικότητα;

H επιστροφή δεν θα είναι άμεση. Για το λόγο αυτό παρουσιάσαμε ως Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων ένα κείμενο κατευθυντήριων γραμμών για την ανταπόκριση των λιμένων στην πανδημία και τις επιπτώσεις της. Δομημένες σε μια προσέγγιση τριών επιπέδων, οι προτάσεις μας συμπεριλαμβάνουν μια σειρά κάλων πρακτικών και μέτρων, πρώτον, προσαρμογής των επιχειρησιακών λειτουργιών, της διακυβέρνησης και της επικοινωνιακής πολιτικής των λιμένων, δεύτερον, μέτρων για την προστασία των οικονομικών δραστηριοτήτων των λιμένων, και τρίτον, μέτρων για την υποστήριξη πελατών και επιχειρήσεων της εφοδιαστικής αλυσίδας. Με τις συνθήκες να είναι πρωτόγνωρες, τα συμπεράσματα της Επιτροπής ανανεώνονται συνεχώς και ευελπιστούμε σύντομα σε μια ενημερωμένη και πλέον χρήσιμη έκδοση.