Η παρουσία διαφορετικών ταχυτήτων στις επενδύσεις στα ελληνικά λιμάνια, με αύξηση αυτών σε ΟΛΠ και ΟΛΘ και σε πέντε ακόμα οργανισμούς και περιορισμένες συνολικές επενδύσεις στα 11 περιφερειακά λιμάνια, καταγράφεται στην πρόσφατη, τέταρτη, έκδοση της κλαδικής μελέτης για την ελληνική λιμενική βιομηχανία GREPORT, την οποία επιμελούνται οι καθηγητές Γιώργος Βαγγέλας, Θάνος Πάλλης και η ερευνήτρια Εύη Κλαδάκη.
Το GREPORT 2022 εξετάζει το μεταφορικό έργο, την κίνηση και τα χρηματοοικονομικά στοιχεία των μεγάλων λιμανιών της Ελλάδας.
Ειδικότερα, αυξημένες εμφανίζονται οι συνολικές επενδύσεις που πραγματοποιήθηκαν στους οργανισμούς λιμένων της χώρας την περίοδο 2020-2021, σε σχέση με την προηγούμενη διετία 2018-2029. Ειδικότερα, σύμφωνα με τα στοιχεία του GREPORT 2022, στους 13 αυτούς λιμένες επενδύθηκαν το 2020-2021 101,6 εκατ. ευρώ έναντι 78,1 εκατ. την προηγούμενη διετία.
Η αύξηση αυτή οφείλεται στα δύο μεγαλύτερα λιμάνια, τον Πειραιά και τη Θεσσαλονίκη. Αν εξαιρεθούν οι ΟΛΠ Α.Ε. και ΟΛΘ Α.Ε., οι συνολικές επενδύσεις στους 11 περιφερειακούς οργανισμούς λιμένων εξακολουθούν να κινούνται σε ιδιαίτερα χαμηλά επίπεδα.
Το υλοποιημένο επενδυτικό πρόγραμμα του Οργανισμός Λιμένος Πειραιώς Α.Ε. κατά τη διετία 2020-2021 ανήλθε σε 56,1 εκατ. ευρώ, αυξημένο 62,4% σε σχέση με την περίοδο 2018-2019. Οι επενδύσεις αφορούσαν ανανέωση του μηχανολογικού εξοπλισμού του Σταθμού Εμπορευματοκιβωτίων και έργα ψηφιακής αναβάθμισης της λειτουργίας του λιμένα και των παρεχόμενων υπηρεσιών του. Παρά την αύξηση αυτή, παραμένουν προς υλοποίηση αρκετές από τις αρχικά προβλεπόμενες επενδύσεις από τη σύμβαση πώλησης των μετοχών του φορέα διαχείρισης του λιμένα.
Αντίθετα, όπως ήταν αναμενόμενο, έπειτα από τις σημαντικότατες επενδύσεις που πραγματοποιήθηκαν την περίοδο 2010-2017, η Σταθμός Εμπορευματοκιβωτίων Πειραιά Α.Ε. (ΣΕΠ) κινείται πλέον σε χαμηλότερα επίπεδα. Τη διετία 2020-2021 η εταιρεία διαχείρισης των Προβλητών ΙΙ & ΙΙΙ του Πειραιά πραγματοποίησε επενδύσεις 7,9 εκατ. ευρώ για την δημιουργία νέων και την αναβάθμιση των υφιστάμενων υποδομών, καθώς και για την αγορά νέου εξοπλισμού διαχείρισης εμπορευματοκιβωτίων. Το επενδυμένο κεφάλαιο της προηγούμενης διετίας ήταν διπλάσιο και ανήλθε σε 16 εκατ. ευρώ.
Τη διετία 2020-2021 ο Οργανισμός Λιμένος Θεσσαλονίκης Α.Ε. επένδυσε 26,9 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων 17,9 εκατ. επενδύθηκαν το 2021. Το ποσό είναι αυξημένο κατά 36,1% σε σχέση με το αντίστοιχο ποσό της περιόδου 2018-2019.
Οι επενδύσεις αφορούσαν κυρίως την αγορά νέου μηχανολογικού εξοπλισμού φορτοεκφόρτωσης εμπορευματοκιβωτίων, ως τμήματος των υποχρεωτικών επενδύσεων που έχει αναλάβει η ΟΛΘ Α.Ε. βάσει της σύμβασης πώλησης των μετοχών στην ιδιοκτήτρια κοινοπραξία από το Ελληνικό Δημόσιο.
Στην περίπτωση των δύο μεγαλύτερων λιμένων της χώρας και στον βαθμό που δεν θα υπάρξει περαιτέρω καθυστέρηση, η υλοποίηση των σημαντικών έργων που προβλέπονται στις συμβάσεις μεταβίβασης των μετοχών των ΟΛΠ και ΟΛΘ σε ιδιωτικά σχήματα θα προσδώσουν νέα δυναμική στις επενδύσεις.
Ωστόσο, η ανάλυση των στοιχείων των επενδυτικών προγραμμάτων των υπόλοιπων οργανισμών λιμένων αναδεικνύουν τις διαφορετικές ταχύτητες με τις οποίες κινείται το ελληνικό λιμενικό σύστημα. Στο σύνολό τους οι 11 περιφερειακοί οργανισμοί λιμένων πραγματοποίησαν τη διετία 2020-2021 επενδύσεις 11,4 εκατ. ευρώ έναντι μόλις 8,4 εκατ. την περίοδο 2018-2019. Η αύξηση ως ποσοστό (37,1%) σε συνθήκες πανδημίας είναι αξιοσημείωτη, αλλά τα μεγέθη παραμένουν ιδιαίτερα χαμηλά. Μόνο σε πέντε λιμένες ο επενδύσεις της διετίας ξεπέρασαν τις 500.000 ευρώ: στον Βόλο (4,67 εκατ.), στην Ηγουμενίτσα (1,93 εκατ.), στην Πάτρα (1,54 εκατ.), στο Ηράκλειο (1,28 εκατ.) και την Εύβοια (849.000)
Σε βάθος πενταετίας, την περίοδο 2017-2021, οι συνολικές επενδύσεις στους 11 περιφερειακούς λιμένες της χώρας ανήλθαν σε 24 εκατ. ευρώ, οι αντίστοιχες στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης σε 48 εκατ., ενώ στον Πειραιά, ΟΛΠ και ΣΕΠ επένδυσαν 97 εκατ. και 51 εκατ. ευρώ αντίστοιχα.
Για τους 11 περιφερειακούς οργανισμούς λιμένων της χώρας η καθυστέρηση των προγραμμάτων αποκρατικοποίησης συνεχίζει να επηρεάζει την πορεία τους, καθώς η αξιοποίηση του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων, αλλά και η εκμετάλλευση των ευκαιριών που προσφέρονται από την ένταξή τους στα διευρωπαϊκά δίκτυα μεταφορών παραμένουν περιορισμένες. Η οριστικοποίηση των αλλαγών στο θεσμικό πλαίσιο παραμένει αναμφίβολα προϋπόθεση για την περαιτέρω εξέλιξή τους.
Αποκρατικοποιήσεις
Η χρονική περίοδος 2020-2022 σηματοδοτήθηκε από την έναρξη των προγραμμάτων αποκρατικοποιήσεων των περιφερειακών οργανισμών λιμένων που λειτουργούν ως ανώνυμες εταιρείες. Το πρόγραμμα είναι σε εξέλιξη, με δύο διαγωνισμούς να βρίσκονται στο στάδιο ολοκλήρωσής τους (Ηγουμενίτσα, Καβάλα). Ενας τρίτος έχει προσφάτως ακυρωθεί (Αλεξανδρούπολη), ενώ δύο ακόμη διαγωνισμοί (Βόλος, Ηράκλειο) είναι στο στάδιο της πρόσκλησης ενδιαφέροντος. Οπως επισημαίνεται στην έκθεση GREPORT, «οι αλλαγές αυτές αναμένεται να μετασχηματίσουν την ελληνική λιμενική αγορά, αυξάνοντας τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα στην παροχή λιμενικών υπηρεσιών.
Από πλευράς νομοθετικών πρωτοβουλιών, το υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής επικεντρώθηκε σε νομοσχέδια που αφορούν τη διαμόρφωση ολοκληρωμένης θαλάσσιας πολιτικής, αλλά και ένα νέο θεσμικό πλαίσιο για την ανάπτυξη και λειτουργία των πλοίων αναψυχής. Οι νομοθετικές πρωτοβουλίες με αντικείμενο τους λιμένες ήταν περιορισμένες. Σε ό,τι αφορά τις αποκρατικοποιήσεις, το αρμόδιο Ταμείο Αξιοποίησης της Ιδιωτικής Περιουσίας τους Δημοσίου (ΤΑΙΠΕΔ) ξεκίνησε, παράλληλα με τις προαναφερθείσες διαδικασίες στους πέντε Οργανισμούς Λιμένος, διαδικασίες αποκρατικοποιήσεων και σε τρεις μαρίνες.
Στους Οργανισμούς Λιμένος οι σχετικοί διαγωνισμοί χαρακτηρίζονται από την επέκταση του ιδιαίτερου μοντέλου αποκρατικοποιήσεων που έχει ακολουθήσει η χώρα μας σε Πειραιά και Θεσσαλονίκη, δηλαδή την πώληση πλειοψηφικού πακέτου μετοχών του φορέα διοίκησης και εκμετάλλευσης του αντίστοιχου λιμένα σε τρίτους».
Αναλυτικά ανά λιμάνι:
Αλεξανδρούπολη
Η διαγωνιστική διαδικασία ματαιώθηκε και ενώ στην τελική φάση της υποβολής δεσμευτικών προσφορών είχαν υποβάλει δεσμευτική προσφορά δύο επενδυτικά σχήματα: 1) Η κοινοπραξία International Port Investments Alexandroupolis, η οποία απαρτίζεται από τις εταιρείες Black Summit Financial Group, Euroports-EFA Group και ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ. 2) H Liberty Port Holdings, θυγατρική της Quintana Infrastructure and Development. Το ΤΑΙΠΕΔ σε συνεργασία με τα υπουργεία Οικονομικών και Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής θα αναλάβει πρωτοβουλίες για την περαιτέρω ανάπτυξη του οργανισμού.
Καβάλα
Η διαγωνιστική διαδικασία ολοκληρώθηκε και αναδείχθηκε προτιμητέος επενδυτής η κοινοπραξία International Port Investments Kavala, η οποία απαρτίζεται από τις εταιρείες Black Summit Financial Group, EFA Group και ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ.
Το οικονομικό αντάλλαγμα της υποπαραχώρησης τμήματος του εμπορικού λιμένος «Φίλιππος Β’» ανέρχεται σε 33,9 εκατ. ευρώ σε όρους ονομαστικής αξίας. Κατά τη διάρκεια της παραχώρησης, η κοινοπραξία καλείται να υλοποιήσει επενδύσεις ύψους 36 εκατ. ευρώ. Ο φάκελος του διαγωνισμού βρίσκεται στο Ελεγκτικό Συνέδριο για προσυμβατικό έλεγχο και μετά την έγκρισή του θα υπογραφεί η σύμβαση υπο-παραχώρησης.
Ηγουμενίτσα
Η διαγωνιστική διαδικασία ολοκληρώθηκε, με την κοινοπραξία Grimaldi Euromed SpA – Μινωικές Γραμμές ΑΝΕ & Επενδυτική Κατασκευαστική Εμπορική και Βιομηχανική Α.Ε. να αναδεικνύεται προτιμητέος επενδυτής για την απόκτηση του 67% των μετοχών του οργανισμού. Το συνολικό τίμημα ανέρχεται σε 84,17 εκατ. ευρώ. Ο φάκελος του διαγωνισμού βρίσκεται στο Ελεγκτικό Συνέδριο για προσυμβατικό έλεγχο και μετά την έγκρισή του θα υπογραφεί η σύμβαση αγοραπωλησίας μετοχών.
Ηράκλειο
Η διαγωνιστική διαδικασία βρίσκεται στη β’ φάση που προβλέπει την υποβολή δεσμευτικών προσφορών για την απόκτηση του 67% των μετοχών του Οργανισμού Λιμένος Ηρακλείου. Στην α’ φάση επιλέχθηκαν οκτώ επενδυτικά σχήματα τα οποία πληρούσαν τα κριτήρια συμμετοχής στη β’ φάση, τα οποία είναι: 1. Olete Limited 2. Κοινοπραξία Grimaldi Euromed SpA – Μινωικές Γραμμές ΑΝΕ 3. Κοινοπραξία Portek International Private Limited – GPH Cruise Port Finance Ltd. 4. Κοινοπραξία Ακτωρ Παραχωρήσεις Α.Ε. – Attica Group 5. Κοινοπραξία ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ Α.Ε. – Aviareps Ελλας Α.Ε. 6. Κοινοπραξία ΣΕΚΑΒΙΝ Α.Ε. – Goldenstep Shipping Limited 7. Κοινοπραξία ΤΕΚΑΛ Α.E. – JCC SAL 8. ΟΛΘ Α.Ε.
Βόλος
Πριν από δύο μήνες, στις 7 Νοεμβρίου, δημοσιεύτηκε η πρόσκληση υποβολής εκδήλωσης ενδιαφέροντος (α’ φάση) για την πώληση και μεταβίβαση μετοχών που αντιστοιχούν σε πλειοψηφικό μερίδιο συμμετοχής ποσοστού τουλάχιστον 67% του μετοχικού κεφαλαίου της εταιρείας. Να σημειωθεί ότι το ΤΑΙΠΕΔ, εκτός από τους 10 οργανισμούς λιμένων, διαθέτει στο χαρτοφυλάκιό του τον νέο λιμένα Μυκόνου καθώς και εκείνο της Λευκίμμης στην Κέρκυρα, για τους οποίους έχει ξεκινήσει τη διαδικασία πρόσληψης συμβούλων προκειμένου να προχωρήσει στην πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος.
Οι εξελίξεις
H εμφάνιση της πανδημίας στις αρχές του 2020, οι σχετικοί περιορισμοί της οικονομικής και κοινωνικής ζωής και η επακόλουθη κρίση στο διεθνές εμπόριο και τις μεταφορές επηρέασαν σημαντικά τη διακίνηση αγαθών και επιβατών από τους ελληνικούς λιμένες κατά την τελευταία διετία. Οι εξελίξεις διαδέχθηκαν μια δεκαετία (2010-2019) όπου η επιβράδυνση του παγκοσμίου εμπορίου, αλλά και η αρνητική πορεία της εθνικής οικονομίας επηρέασαν σημαντικά όλους τους τύπους φορτίων που διακινούνται στους ελληνικούς λιμένες, με εξαίρεση τα εμπορευματοκιβώτια.
■ Τη διετία 2020-2021, εν μέσω πανδημίας, η συνολική διακίνηση εμπορευματοκιβωτίων στους ελληνικούς λιμένες μειώθηκε κατά 1,9%.
■ Με δεδομένη τη συνεχή αύξηση τη δεκαετία 2010-2019 η διακίνηση εμπορευματοκιβωτίων στα τέλη του 2021 έχει παρουσιάσει θεαματική άνοδο 286% σε σχέση με το 2010. Η αύξηση της διακίνησης εμπορευματοκιβωτίων σε ετήσια βάση την περίοδο 2010-2019 οφειλόταν κυρίως στην αύξηση της δυναμικότητας του λιμένα του Πειραιά και της ενισχυμένης δραστηριότητας της ΣΕΠ Α.Ε.
■ Ο λιμένας του Πειραιά, παρά την πτωτική πορεία κατά τη τελευταία τριετία (η διακίνηση μειώθηκε κατά 6% μεταξύ 2019-2021), εξακολουθεί σε βάθος χρόνου (2010-2021) να καταγράφει την καθ’ όλα εντυπωσιακή αύξηση στα διακινούμενα εμπορευματοκιβώτια της τάξης του 343%.
■ Το μεγαλύτερο λιμάνι της χώρας αποτελεί πλέον έναν από τους μεγαλύτερους λιμένες διακίνησης εμπορευματοκιβωτίων στον κόσμο. Με βάση τα εξυπηρετούμενα φορτία ο Πειραιάς κατατάχθηκε το 2021 στην 33η θέση παγκοσμίως, υποχωρώντας από την 26η θέση το 2019 και την 28η θέση το 2020.
■ Σε ευρωπαϊκό επίπεδο ο Πειραιάς είναι το δεύτερο μεγαλύτερο λιμάνι της Μεσογείου (1η θέση το 2019) στη διακίνηση εμπορευματοκιβωτίων μετά τη Βαλένθια και το 5ο ανάμεσα στους λιμένες της Ευρωπαϊκής Ενωσης (4η θέση το 2020).
■ Η αυξητική τάση στη διαχείριση εμπορευματοκιβωτίων είναι επίσης εμφανής και στον λιμένα της Θεσσαλονίκης, με τη σχετική αύξηση να διαμορφώνεται στο 72,2% την περίοδο 2010-2021.
■ Η διακίνηση χύδην ξηρού φορτίου παρουσιάζει αυξομειώσεις, ενώ αξίζει να αναφερθεί ότι, παρά τις επιπτώσεις της πανδημίας, η μεταβολή της διακίνησης των συγκεκριμένων φορτίων από τους ελληνικούς οργανισμούς λιμένων το 2019-2021 είχε θετικό πρόσημο, ενώ η περίοδος 2010-2021 έκλεισε με μείωση 16%.
■ Αντίστοιχες διακυμάνσεις εμφανίζει και η εξέλιξη της ετήσιας διακίνησης χύδην υγρού φορτίου. Την περίοδο 2019-2021 η συγκεκριμένη αγορά εμφανίζει στο σύνολό της θετική εικόνα, καθώς η διακίνηση χύδην υγρού φορτίου στους ελληνικούς οργανισμούς λιμένων παρουσίασε αύξηση κατά 11,4%, με αξιοσημείωτη τη βελτίωση της συμβολής του λιμένα της Ελευσίνας, με τα εξυπηρετούμενα φορτία να παρουσιάζουν το 2021 αύξηση κατά 379%. Συνολικά την περίοδο 2010-2021 η διακίνηση χύδην υγρού φορτίου σημείωσε μείωση κατά 9,1%.
■ Η ακτοπλοΐα επλήγη σημαντικά τα τελευταία χρόνια από τις επιπτώσεις της πανδημίας και των σχετικών περιοριστικών μέτρων που επιβλήθηκαν (ανώτατο όριο πληρότητας ανά πλοίο, τηλεργασία, περιορισμός κοινωνικών συναλλαγών και οικονομικής ζωής κ.λπ.) καταγράφοντας το 2019-2021 κάμψη 30,5% στη διακίνηση επιβατών στους οργανισμούς λιμένων. Στο σύνολο της περιόδου 2010-2021 η πτώση άγγιξε το 32%. Σημαντικό ήταν το πλήγμα που δέχτηκε η κίνηση ακτοπλοΐας και κατά τα πρώτα έτη της περιόδου 2010-2021, κυρίως ως αποτέλεσμα της μείωσης του διαθέσιμου εισοδήματος και των αντίστοιχων στρατηγικών επιβίωσης των ακτοπλοϊκών εταιρειών.
■ Ιδιαίτερα αρνητικές ήταν οι εξελίξεις στον τομέα της κρουαζιέρας. Η απόφαση της παγκόσμιας βιομηχανίας κρουαζιέρας για αναστολή όλων των δρομολογίων μέχρι τον περιορισμό της πανδημίας είχε ως αποτέλεσμα οι ελληνικοί λιμένες να απολέσουν εκατοντάδες προσεγγίσεις κατά το 2019-2021. Παρά τη δυναμική της προηγούμενης δεκαετίας, σε σύγκριση με το 2010, η διακίνηση επιβατών κρουαζιέρας στους 13 Οργανισμούς Λιμένων εμφανίζει το 2021 σημαντική πτώση 66,6%, με τις προσεγγίσεις κρουαζιερόπλοιων να μειώνονται κατά 51%. Το 2022 οι πρόσφατες γεωπολιτικές εξελίξεις έχουν ήδη δρομολογήσει τις συνθήκες μιας νέας κρίσης. Η οικονομική κρίση που έχει ήδη αρχίσει να γίνεται αισθητή, οι έντονες μεταβολές στις τιμές των καυσίμων αλλά και η ενεργειακή κρίση αναμένεται να δημιουργήσουν περαιτέρω προκλήσεις και πιέσεις στο ελληνικό λιμενικό σύστημα.
Διαβάστε ακόμη
Ποια ελληνικά funds αναμένεται να ανεβάσουν ταχύτητα το 2023 (pics)
Τι φέρνει το 2023 σε μετοχές, ομόλογα, εμπορεύματα και crypto
Χειμερινές εκπτώσεις 2023: Ξεκινούν τη Δευτέρα 9/1 – Μέχρι πότε θα διαρκέσουν (vid)