Ο κλάδος των υπηρεσιών εφοδιαστικής αλυσίδας (logistics) θεωρείται κρίσιμος για την υποστήριξη ενός ισχυρού, ευέλικτου και αποτελεσματικού παραγωγικού μοντέλου. Xωρίς σύγχρονα επαρκή μεταφορικά δίκτυα και δίχως τη βιώσιμη ανάπτυξη των μεταφορών και της εφοδιαστικής αλυσίδας η ελληνική οικονομία δεν μπορεί να αναπτύσσεται και να ευημερεί.
Τα logistics αποτελούν, μετά την τεχνολογία, το σημαντικότερο δομικό στοιχείο ανάκαμψης. Οσον αφορά τα εθνικά logistics, η Ελλάδα ως κύριο διαμετακομιστικό κέντρο της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης θα αποτελέσει μια νέα ευκαιρία για την Πολιτεία, την επιχειρηματικότητα και την κοινωνία ταυτόχρονα.
Ταυτόχρονα, οι αναδυόμενες ευκαιρίες στα green logistics και τα logistics του Ελληνικού Δημοσίου (Υγεία, μέσα μαζικής μεταφοράς, city logistics, agrologistics κ.ά.) θα ενισχυθούν με θετικό χρηματοδοτικό σοκ από το Σχέδιο «Ελλάδα 2.0» και το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
Τις επιπτώσεις της πανδημίας στον κλάδο των υπηρεσιών της εφοδιαστικής αλυσίδας, την κατάσταση στην Ελλάδα σήμερα, τις πρωτοβουλίες που μπορούν να συμβάλουν στην καλύτερη ανάπτυξη του κλάδου αναλύει σε έρευνά του ο κ. Νικόλαος Ροδόπουλος, μέλος του Εθνικού Συμβουλίου Ανάπτυξης Logistics, τέως πρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Logistics (ΕΕL), μέλος γενικού συμβουλίου ΣΕΒ, επιστημονικός σύμβουλος Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Πειραιά (ΕΒΕΠ), πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος OnLine Data A.E., σε συνεργασία με τη διαΝΕΟσις.
COVID-19 και logistics
Οι στατιστικές και οι έρευνες που πραγματοποιούνται σήμερα απέχουν από την πραγματική εικόνα της αγοράς. Οι επιπτώσεις από τις διαταραχές που σημειώθηκαν στις εφοδιαστικές αλυσίδες -τόσο κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κορωνοϊού όσο και στη φάση της εξομάλυνσης των κρουσμάτων στη χώρα μας- θα αρχίσουν να φαίνονται μετά τους καλοκαιρινούς μήνες. Αυτό το διάστημα η χώρα μας περιμένει πολλά από την πιθανή αύξηση των τουριστικών ροών. Ξενοδοχεία, τουριστικά καταλύματα, εστίαση, αεροπορικές εταιρείες, ακτοπλοΐα κ.ά. θα δεχτούν σημαντικές πιέσεις, με αποτέλεσμα να υπάρξει σημαντική μείωση της κατανάλωσης.
Τα στοιχεία παρελθόντων ετών μάς δείχνουν ότι από τη βιομηχανία τροφίμων (είδη διατροφής, ποτά, καπνικά, ψάρια) το 58% (5.242 εκατ.) και το 22% (827 εκατ.) των επίπλων και άλλων προϊόντων μεταποίησης καταναλώνεται από τον τουριστικό κλάδο.
Αυτό αποδεικνύει τη σπουδαιότητα του τουρισμού σε σχέση με την κατανάλωση και τις εφοδιαστικές αλυσίδες.
Την αντίστοιχη περίοδο του 2020, δειγματοληπτική έρευνα αποτυπώνει ότι υπήρξε μείωση της τάξης του 30% στις εσωτερικές μεταφορές προς και από νήσους μεγάλης τουριστικής συγκέντρωσης (Κρήτη, Ρόδος κ.ά.). Μάλιστα η μείωση αυτή κρίθηκε μικρή, διότι η Κρήτη αποτελεί και σημαντική παραγωγική δύναμη στον πρωτογενή και τον δευτερογενή τομέα των τροφίμων, με αποτέλεσμα οι εξαγωγές να μειώνουν τον μέσο όρο των απωλειών.
Στην Ελλάδα, στις εμπορευματικές ροές -διεθνείς και εθνικές- το 74% αφορά οδική μεταφορά, το 25,7% θαλάσσια, ενώ το εμπορευματικό σιδηροδρομικό και αεροπορικό έργο λαμβάνει το 0,2% και 0,02% αντίστοιχα.
Θαλάσσια μεταφορά
Κατά τη διάρκεια της υγειονομικής κρίσης του 2020 υπήρξε σημαντική μείωση των δρομολογίων από και προς την Κίνα, δημιουργώντας πτώση της διακίνησης των εμπορευματοκιβωτίων μεγαλύτερη των 151.000 TEU.
Αυτό, σε βάθος χρόνου, αποτύπωσε μια συνολική πτωτική πορεία, δεδομένης της μείωσης της κατανάλωσης, η οποία συνεχίστηκε μέχρι και το τέλος του 2020.
Με τη στοιχειώδη εξομάλυνση της διεθνούς θαλάσσιας μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων μια νέα επιπρόσθετη διαταραχή ήρθε να προκαλέσει σημαντικά προβλήματα. Αυτή είναι η τεράστια αύξηση των διεθνών ναύλων με ποσοστό μεγαλύτερο από 500%, καθώς οι ναυτιλιακές εταιρείες δρουν καιροσκοπικά και ολιγοπωλιακά ανεβάζοντας τις τιμές ανεξέλεγκτα. Η αύξηση των ναύλων συμπαρασύρει μια αυξημένη πληθωριστική τάση που σήμερα βρίσκεται στο 0,01% μετά από 13 μήνες αρνητικού προσήμου.
Σε πολύ χειρότερη θέση βρέθηκε η ακτοπλοΐα, η οποία αποτελεί το τελευταίο στάδιο των εμπορευματικών, αλλά και των ανθρώπινων ροών από και προς τη νησιωτική Ελλάδα. Τα δρομολόγια των πλοίων περιορίστηκαν και η μεταφορά επιβατών υπήρξε για το 2020 σχεδόν μηδενική.
Η συνεχιζόμενη πίεση της εγχώριας και διεθνούς τουριστικής κίνησης αποτύπωσε μειώσεις κινήσεων που αγγίζουν σε ορισμένες περιπτώσεις και προορισμούς το 70%. Οπως ανέφερε για το 2020 ο πρόεδρος του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Επιβατηγού Ναυτιλίας (ΣΕΕΝ) Μιχάλης Σακέλλης, «η πτώση της κίνησης για τον Ιούνιο αγγίζει το 60%-70%, συγκριτικά με τον αντίστοιχο μήνα του 2019. Οι περισσότερες μετακινήσεις πραγματοποιούνται για εμπορικούς λόγους ή από μόνιμους κατοίκους των νησιών».
Αυτό δημιουργεί μια εκτίμηση για απώλειες της τάξης των 300 εκατ. ευρώ. Δεν υπάρχουν προβλέψεις για το τρέχον έτος και η κατάσταση αναμονής της τουριστικής κίνησης αποτελεί κρίσιμο παράγοντα επιχειρηματικού κινδύνου.
Αεροπορική μεταφορά
Μεγάλο πλήγμα το 2020 δέχτηκε η αεροπορική μεταφορά, που ήδη μετέχει με εξαιρετικά μικρό μερίδιο στο σύνολο των εμπορευματικών ροών.
Αντιπροσωπεύει όμως μια σημαντική κατηγορία προϊόντων μικρού όγκου και μεγάλης αξίας ή τα εμπορεύματα που προορίζονται για ανταλλακτικά πλοίων.
Ολες οι εταιρείες (εκτός διεθνών κούριερ) που δραστηριοποιούνται στην αεροπορική μεταφορά είχαν κάθετη πτώση 90%, ενώ το 2021 υπάρχει σημαντική εξομάλυνση και σε ορισμένους τομείς αύξηση.
Σημαντική υποβοήθηση ήταν το μεγάλο έργο της μεταφοράς των εμβολίων από το εξωτερικό. Αυτό όμως δεν αποτελεί στοιχείο εξισορρόπησης, δεδομένου ότι ο τουρισμός -για άλλη μία φορά- θα παίξει καταλυτικό ρόλο.
Διεθνής οδική μεταφορά
Το 2020 η οδική μεταφορά είχε δεχτεί και αυτή σημαντική μείωση του μεταφερόμενου έργου, το οποίο σε πολλές περιπτώσεις έφτασε και στο 50%.
Αυτό οφείλεται κυρίως στο κλείσιμο των εργοστασίων σε χώρες όπως η Ιταλία, η οποία αποτελεί τον κύριο πελάτη του εξαγώγιμου φορτίου.
Ωφελούμενες δραστηριότητες ήταν αυτές που ασχολήθηκαν με τη διακίνηση φαρμάκων, τροφίμων (κυρίως ψυχόμενων), χημικών, λιπασμάτων, ζωοτροφών κ.λπ. Μεγάλο πλήγμα δέχτηκαν τα λοιπά προϊόντα (ξηρό φορτίο) όπως ένδυση, υπόδηση, είδη εστίασης κ.λπ.
Το 2021 αποτέλεσε μια χρονιά επιστροφής στη νέα κανονικότητα και εξομάλυνση των μεταφερόμενων όγκων, φτάνοντας σε ομαλοποιημένα επίπεδα.
Εθνική/εσωτερική οδική μεταφορά
Η εσωτερική μεταφορά το 2021 βρέθηκε μοιρασμένη σε τρεις βασικές κατηγορίες με αντίστοιχα αποτελέσματα αύξησης ή μείωσης του μεταφερόμενου όγκου. Οι εταιρείες που διέθεταν στόλους οχημάτων ψυχόμενου φορτίου ή ειδικού φορτίου (φάρμακα) είχαν σημαντική εντατικοποίηση στο έργο τους, με αύξηση (τριπλασιασμός) του μεταφερόμενου όγκου και τζίρου.
Στο ίδιο πλαίσιο αύξησης κινήθηκαν και οι αντίστοιχες εταιρείες αστικών διανομών. Στον αντίποδα, οι μεταφορές γενικού ξηρού φορτίου, οι οποίες και αποτελούν τον μεγαλύτερο όγκο διακινούμενου φορτίου -άρα και πλήθους εταιρειών- εθνικών μεταφορών, είχαν κάθετη πτώση μεταφορικού έργου 35%-50%. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι σημαντική επιβράδυνση των εθνικών εμπορευματικών ροών σημειώθηκε προς τους τουριστικούς προορισμούς λόγω της μείωσης της τουριστικής αγοράς.
Για το 2020 ο μέσος σταθμικός όρος δείχνει πτώση της τάξης του 20%-25%, η οποία προστίθεται στην ήδη δυσχερή θέση του κλάδου. Το 2021 υπήρξε μια καλή χρονιά για την εσωτερική μεταφορά που δείχνει στοιχεία ταχύτατης προσαρμογής και ταυτόχρονα εκμετάλλευσης των αναδυόμενων ευκαιριών. Επενδύσεις έχουν γίνει σε δραστηριότητες αστικών διανομών, ψηφιακού μετασχηματισμού κ.ά.
Αποθήκευση και διανομή (logistics)
Στο ίδιο πλαίσιο, οι αποθηκευτικές εταιρείες εμπορευμάτων τρίτων (Third Party Logistics – 3PL) για το 2020 που αποθήκευαν και διένειμαν τρόφιμα ή φάρμακα δέχτηκαν σημαντική πίεση φόρτου εργασίας, με κάθετη αύξηση των ροών και των διανομών. Το ίδιο δέχτηκαν και οι εταιρείες που εξυπηρετούν το ηλεκτρονικό εμπόριο, οι οποίες υπέστησαν ισχυρό σοκ αύξησης παραδόσεων, με αιχμή του δόρατος τις εταιρείες ταχυμεταφορών.
Ωστόσο, δεν επικράτησε το ίδιο στις υπόλοιπες εταιρείες που έβλεπαν τα αποθηκευμένα εμπορεύματα στις αποθήκες να παραμένουν χωρίς διακίνηση και η πτώση των παραδόσεων να έχει αντίστοιχα την ίδια πτωτική ή μηδενική πορεία. Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, ο δείκτης κύκλου εργασιών σημείωσε μείωση 14,6% σε σύγκριση με το 2019. Το 2021 για τις 3PL εταιρείες δείχνει μια στασιμότητα, με σημαντικές όμως προοπτικές που αποτυπώνονται στην αύξηση των τιμών του real estate και την είσοδο επενδυτικών funds και ομίλων.
Συμπεράσματα
Οπως επισημαίνεται στην έκθεση, «είναι σαφές ότι το πλήγμα στις ελληνικές εφοδιαστικές αλυσίδες υπήρξε βίαιο και σημαντικό. Οσον αφορά τις αστικές και εθνικές ροές, οι εμπλεκόμενοι κράτησαν με υπευθυνότητα και σοβαρότητα εξυπηρετώντας τη διακίνηση και διατηρώντας τα ράφια των καταναλωτικών αγαθών γεμάτα. Η εικόνα μεταξύ επάρκειας και ελλείψεων υπήρξε θετική για το 2020 και όποια προβλήματα παρουσιάστηκαν πέρασαν ανώδυνα. Τελικά, η κοινωνία έμεινε όρθια και η επιχειρηματικότητα έμαθε να αυτορρυθμίζεται».
Στατιστικά
■ 42η θέση στον Δείκτη Απόδοσης Δραστηριοτήτων Logistics (Logistics Performance Index – LPI) της Παγκόσμιας Τράπεζας το 2018 ■ 79η θέση στο Doing Business της Παγκόσμιας Τράπεζας που μετρά την ευκολία λειτουργίας των επιχειρήσεων σε 190 χώρες το 2020. Σε ορισμένους επιμέρους δείκτες η εικόνα είναι απογοητευτική:
■ 86η στην έκδοση οικοδομικών αδειών ■ 156η στην καταγραφή της ιδιοκτησίας (registering property) ■ 119η στην ευκολία λήψης πιστώσεων ■ 146η στην εφαρμογή των συμβολαίων .
Πλεονεκτήματα
■ Γεωστρατηγική θέση της Ελλάδας ■ Ιδιωτικοποίηση και δυναμική λιμένα Πειραιά ■ Ιδιωτικοποίηση λιμένα Θεσσαλονίκης ■ Κύριοι διάδρομοι χερσαίων μεταφορών μέλος του δικτύου ΤΕΝ-Τ ■ Αναβαθμισμένοι οδικοί άξονες ■ Αναβαθμισμένο (υπό ολοκλήρωση) σιδηροδρομικό δίκτυο.
Αδυναμίες
■ Ελλειψη οργανωμένων υποδοχέων εφοδιαστικής (εμπορευματικά κέντρα / επιχειρηματικά πάρκα) ■ Ελλειψη μεγάλων υποδομών αποθηκευτικών χώρων ■ Απουσία ψηφιοποιημένων λειτουργιών ■ Υπέργηρος στόλος οχημάτων διεθνούς και εθνικής μεταφοράς ■ Κατακερματισμένη αγορά ιδιοκτητών οδικών μεταφορικών μέσων ■ Ελλιπής δευτερογενής νομοθεσία.
Ευκαιρίες
■ Αύξηση των εμπορευματικών ροών (transit) μέσω λιμένα Πειραιά ■ Αξιοποίηση του λιμένα Θεσσαλονίκης ως κεντρικού εξαγωγικού λιμένα των Βαλκανίων ■ Δημιουργία μονάδων μεταποίησης/προστιθέμενης αξίας στα transit φορτία ■ Ανάπτυξη του ηλεκτρονικού εμπορίου λόγω COVID-19 ■ Επέκταση των δράσεων ψηφιακού μετασχηματισμού δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.
Απειλές
■ Ασταθές γεωπολιτικό περιβάλλον στη ΝΑ Μεσόγειο ■ Ανεπαρκές σχέδιο δράσης εφοδιαστικής χωρίς μετρήσιμους στόχους ■ Κατακερματισμένες αρμοδιότητες μεταξύ υπουργείων και υπηρεσιών ■ Ελλειψη κινήτρων προσέλκυσης ιδιωτικών επενδύσεων ■ Υψηλό μη μισθολογικό κόστος ■ Ελλειψη εξειδικευμένου προσωπικού.
Σε προηγμένες ευρωπαϊκές οικονομίες η εφοδιαστική αλυσίδα δημιουργεί σημαντική προστιθέμενη αξία και αύξηση των θέσεων εργασίας. Για παράδειγμα, στην Ολλανδία υπήρχε 55 δισ. ευρώ ετήσια προστιθέμενη αξία με 813.000 θέσεις εργασίας.
Οι επιπτώσεις της πανδημίας στην εγχώρια εφοδιαστική αλυσίδα
■ Το πλήγμα από την πανδημία στις ελληνικές εφοδιαστικές αλυσίδες υπήρξε βίαιο και σημαντικό.
■ Το 58% της βιομηχανίας τροφίμων και το 22% των προϊόντων μεταποίησης καταναλώνονται σε ετήσια βάση από τον τουριστικό κλάδο που πλήγηκε σημαντικά από την πανδημία.
■ Οσον αφορά τις αστικές και εθνικές ροές, οι εμπλεκόμενοι κράτησαν με υπευθυνότητα και σοβαρότητα εξυπηρετώντας τη διακίνηση και διατηρώντας τα ράφια των καταναλωτικών αγαθών γεμάτα.
■ Η εικόνα μεταξύ επάρκειας και ελλείψεων υπήρξε θετική για το 2020 και όποια προβλήματα παρουσιάστηκαν πέρασαν ανώδυνα.
Θαλάσσιες μεταφορές
■ Σημειώθηκε σημαντική μείωση δρομολογίων από και προς την Κίνα, δημιουργώντας πτώση διακίνησης εμπορευματοκιβωτίων μεγαλύτερη των 151.000 TEU.
■ Στην ακτοπλοΐα σημειώθηκαν απώλειες της τάξης των 300 εκατ. ευρώ, σύμφωνα με εκτιμήσεις.
Αεροπορικές μεταφορές
Ολες οι εταιρείες αεροπορικών μεταφορών (εκτός διεθνών κούριερ) σημείωσαν κάθετη πτώση της τάξης του 90% το 2020.
Οδικές μεταφορές
Για το 2020 ο μέσος σταθμικός όρος δείχνει πτώση της τάξης του 20%-25%, με εξαίρεση κλάδους όπως εταιρείες που διέθεταν στόλους οχημάτων ψυχόμενου ή ειδικού φορτίου.
Αποθήκευση και διανομή (logistics)
Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, ο δείκτης κύκλου εργασιών σημείωσε μείωση 14,6% σε σύγκριση με το 2019.
■ Το 2021 για τις 3PL εταιρείες δείχνει μια στασιμότητα, με σημαντικές όμως προοπτικές που αποτυπώνονται στην αύξηση των τιμών του real estate και την είσοδο επενδυτικών funds και ομίλων.
Tι πρέπει να γίνει
Η έρευνα καταλήγει σε μια σειρά προτάσεων για την ενδυνάμωση της εγχώριας εφοδιαστικής αλυσίδας:
■ Δημιουργία διοικητικού κυβερνητικού κόμβου ■ Θεσμική οργάνωση της εφοδιαστικής αλυσίδας στη δημόσια διοίκηση ■ Απλοποίηση και εκσυγχρονισμός διαδικασιών αδειoδότησης εταιρειών logistics ■ Χωροταξικός σχεδιασμός που να επιτρέπει την ανάπτυξη παραγωγικών εγκαταστάσεων ■ Δημιουργία επιχειρηματικών πάρκων εξυγίανσης ■ Διευκόλυνση διαδικασιών διαχείρισης διερχόμενων φορτίων ■ Προώθηση και εξωστρέφεια των ελληνικών logistics ■ Δημιουργία προώθησης ελληνικών logistics ■ Ψηφιοποίηση της εφοδιαστικής αλυσίδας ■ Προώθηση των green & city logistics ■ Εκπαίδευση, σύνδεση με την αγορά, έρευνα και τεχνολογία ■ Δημιουργία Παρατηρητηρίου Logistics2.
Διαβάστε ακόμη:
Viking Air: Η αναβάθμιση των Canadair – Τα υδατοδρόμια και ο ρόλος τους στην πυρόσβεση (pics)