«Το παράπονο είναι χαρακτηριστικό πολλών Ελλήνων. Ζητούν όλο και περισσότερα, δεν είναι ποτέ ευχαριστημένοι, ό,τι και να τους δώσει το κράτος. Οι Ελληνες εφοπλιστές της ποντοπόρου ναυτιλίας λειτουργούν διαχρονικά με διαφορετική φιλοσοφία. Δεν περίμεναν ποτέ τη βοήθεια του κράτους. Οποτε χρειάστηκε, πήγαν σε ξένες χώρες ως μετανάστες, βρήκαν χρήματα, αγόρασαν βαπόρια, έκαναν γραφεία. Αλλοι ευτύχησαν επιχειρηματικά, όμως πολλοί ατύχησαν και έχασαν τα πάντα λειτουργώντας σε ένα εξαιρετικά ανταγωνιστικό στίβο όπως η ναυτιλία. Εδώ βλέπουμε μόνο την επιτυχία και δυστυχώς πολλές φορές τη φθονούμε. Ξέρετε, όμως, πόσες εταιρείες και εφοπλιστές έχουν πέσει έξω;». Χείμαρρος ο Γιώργος Μ. Φουστάνος!
Χρονικογράφος της σύγχρονης ιστορίας της ναυτιλίας έβαλε εδώ και τρεις δεκαετίες σκοπό ζωής να διασώζει, να καταγράφει και να προβάλλει το ελληνικό ναυτιλιακό θαύμα. Είναι ο πρώτος που συνέλαβε την ιδέα για τη δημιουργία διαδικτυακού μουσείου για τη ναυτιλία, του Greek Shipping Miracle, που παρουσιάζει σε επισκέπτες απ’ όλα τα κράτη της Γης ένα σπάνιο και διαρκώς εμπλουτιζόμενο φωτογραφικό και αρχειακό υλικό με κείμενα στα ελληνικά και στα αγγλικά.
Την τελευταία διετία έχει ξεκινήσει να υλοποιεί το επόμενο μεγάλο βήμα επιχειρώντας να συμπληρώσει το όραμά του, αλλά και να προσδώσει διάρκεια μακράς πνοής στο έργο του.
Τον συναντήσαμε στην Ερμούπολη, όπου ζει τους περισσότερους μήνες του χρόνου. Εκεί στην πρωτεύουσα των Κυκλάδων ετοιμάζει βήμα-βήμα ένα πρότυπο ερευνητικό κέντρο για την ιστορική εξέλιξη της ελληνικής αλλά και της διεθνούς σύγχρονης ναυτιλίας., που το ονόμασε NAVIRA.
Στον χώρο όπου εργάζεται είναι εμφανής ο πλούτος του υλικού που έχει διασώσει και ταξινομήσει με ιδιαίτερη επιμέλεια. Κάθε κομμάτι έχει τη δική του ιστορία. Αναρίθμητοι φάκελοι ανά κατηγορία πλοίου, φωτογραφίες, επιστολές, αρχεία ναυτιλιακών εταιρειών, μια κιβωτός γνώσης για τη ναυτιλία.
Καθόμαστε στο σαλονάκι. Η αφήγηση ξεκινά από την υποδοχή στην είσοδο του κτιρίου και συνεχίζεται απρόσκοπτα:
«Η προσπάθεια να συγκεντρώνουμε και να διασώζουμε υλικό που επιτρέπει να αποτυπώνουμε την Ιστορία όπως ακριβώς συνέβη και όχι όπως μας την έχουν διηγηθεί είναι για εμάς το ζητούμενο. Οι αφηγήσεις χαρακτηρίζονται συνήθως από υποκειμενικότητα, ενώ συχνά παραβλέπουν τα όποια δυσάρεστα. Ο ιστορικός δεν πρέπει να διστάζει να προβάλει τα πραγματικά γεγονότα. Οσο δυσάρεστα και αν είναι αυτά. Υπάρχουν τρόποι να περιγράψεις ακόμα και τον θάνατο με αξιοπρέπεια. Γιατί στη ζωή είναι μέσα όλα. Το ξεκαθάρισα από την αρχή. Προσπαθώ πάντα να γράφω αξιοκρατικά. Δεν ήρθα για να κάνω αγιογραφίες εφοπλιστών. Επιχειρώ να προβάλω την πραγματική εικόνα, λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες κάθε ιστορικής περιόδου, πιστεύοντας ακράδαντα ότι ούτως ή άλλως ο εφοπλισμός προέρχεται και οφείλει την ύπαρξή του στη ναυτεργασία. Τρέφω μεγάλο σεβασμό για τον ναυτεργάτη και τον διαχρονικό ρόλο του. Και θα ήθελα πάρα πολύ να εξελίσσεται η ναυτεργατική οικογένεια σε επίπεδο γνώσεων, ικανοτήτων αλλά και αριθμητικά».
Τον ρώτησα πώς από εφοπλιστής τέταρτης γενιάς αποφάσισε να γίνει χρονογράφος-ιστορικός ασχολούμενος με την καταγραφή της ναυτιλιακής ιστορίας. Είναι αφοπλιστικά ειλικρινής:
«Αν και αρχικά επηρεάστηκα από τις παροτρύνσεις της οικογένειάς μου να συνεχίσω τη μακρά οικογενειακή παράδοση στη ναυτιλία σπουδάζοντας ναυπηγός και ακολούθως ασχολήθηκα επί μία σχεδόν 20ετία με τον εφοπλισμό, ένιωσα στη διάρκεια της παραπάνω διαδρομής την ανάγκη να μελετήσω την ιστορική εξέλιξη της ναυτιλίας αντιλαμβανόμενος τη σπουδαία της σημασία για τον τόπο μας. Συγχρόνως όμως αισθάνθηκα ενόχληση διαπιστώνοντας πόσο μεγάλη ήταν η άγνοια των συμπατριωτών μας γύρω από τη ναυτιλία και τον ανεκτίμητο ρόλο της στην εξέλιξη του νεότερου ελληνικού έθνους. Κάποια στιγμή η επιθυμία μου να συμβάλω στην αποκατάσταση της ιστορικής αλήθειας υπερίσχυσε των φιλοδοξιών μου να αναπτυχθώ περισσότερο επιχειρηματικά στον ναυτιλιακό χώρο και έτσι, 33 χρόνια πριν, έκανα τη δική μου επανάσταση για να αφοσιωθώ στην υλοποίηση αυτού του οράματος».
Οραμα, του επισημαίνω, το οποίο ομολογουμένως έχει υπηρετήσει με εξαιρετική επιμέλεια και αφοσίωση, συγγράφοντας και εκδίδοντας περισσότερα από 40 βιβλία. Ωστόσο, έχει αναπτύξει και μια πρωτοποριακή δραστηριότητα ιδρύοντας και λειτουργώντας ένα διαδικτυακό μουσείο, το Greek Shipping Miracle. Ας μας πει δυο λόγια γι’ αυτό;
«Η δημιουργία του παραπάνω μουσείου, ομολογώ, δεν υπήρχε μέσα στα πλάνα μου. Ωστόσο, ένα εξαιρετικά σοβαρό πρόβλημα υγείας που αντιμετώπισα πριν από 12 χρόνια δεν είχε μόνο ευτυχή κατάληξη, αλλά υπήρξε και η αφορμή να εμπνευστώ τη δημιουργία του μουσείου. Μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα διαπίστωσα ότι ακόμα και το σπουδαιότερο έργο μπορεί να ανατραπεί άρδην όταν η ζωή γράφει διαφορετικά σενάρια. Επομένως, από τη στιγμή που εργάζεσαι για να υλοποιήσεις ένα όραμα που ενδιαφέρει τους πολλούς, οφείλεις παράλληλα να αναλαμβάνεις πρωτοβουλίες που θα διασφαλίσουν, κατά το δυνατόν, την ομαλή συνέχιση του έργου σου σε περίπτωση που θα συμβεί το απρόοπτο. Εάν η περιπέτεια της υγείας μου δεν είχε ευτυχή κατάληξη, όσα θα είχα μέχρι τότε δημιουργήσει θα έμεναν αναξιοποίητα χωρίς να υπάρχει η δυνατότητα συνέχισής τους. Η δημιουργία του μουσείου, το οποίο χρειάστηκε να περάσουν τρία χρόνια από τη σύλληψη της ιδέας μέχρι την έναρξη λειτουργίας του το 2014, επέτρεψε την ταχύρρυθμη οργάνωση προβολής σημαντικού μέρους του φωτογραφικού και αρχειακού υλικού που διαθέτουμε δίνοντας παράλληλα τη δυνατότητα σε συνεργάτες μου να εξειδικευτούν αποτελεσματικότερα στον συγκεκριμένο τομέα. Με αυτό τον τρόπο δεν χάνεται η ιστορία, ενώ επιτυγχάνεται η συνεχής επιμόρφωση της κοινής γνώμης γύρω από τα γεγονότα που συνθέτουν τη διαχρονική πορεία της ναυτιλίας των Ελλήνων. Με ικανοποιεί ιδιαίτερα το γεγονός ότι το μουσείο Greek Shipping Miracle είναι ελεύθερα επισκέψιμο και προβάλλει τα επιτεύγματα της ελληνικής ναυτοσύνης όπου γης. Παράλληλα, ετοιμαζόμαστε να διευρύνουμε και το περιεχόμενο του μουσείου αναφερόμενοι και στον διεθνή χώρο, για να προσελκύσουμε περισσότερους επισκέπτες και για να δοθεί η δυνατότητα άμεσης σύγκρισης των επιτευγμάτων της ναυτιλίας μας με άλλες ξένων χωρών».
Η φωνή του Γιώργου Φουστάνου, όσο περνούσε η ώρα, γέμιζε πάθος μιλώντας για την πορεία της υλοποίησης του οράματός του:
«Εδώ και μερικά χρόνια διαπιστώσαμε ότι πληθώρα αρχείων στην Ελλάδα και, κυρίως, στο εξωτερικό χάνονται επειδή τα περισσότερα μουσεία δεν έχουν τους πόρους να τα αναλάβουν και να τα διαχειριστούν. Αποτέλεσμα, ανεκτίμητα αρχεία, φωτογραφίες και βιβλία καταλήγουν στα σκουπίδια. Είναι οδυνηρό να χάνονται ανεπιστρεπτί σημαντικά τεκμήρια που αποτελούν μονόδρομο για την ακριβή καταγραφή και κατ’ επέκταση την κατανόηση της διαχρονικής πορείας των παγκόσμιων θαλάσσιων μεταφορών. Σε έναν πλανήτη όπου σήμερα σημειώνονται σε καθημερινή βάση κοσμογονικές αλλαγές, οι θαλάσσιες μεταφορές και η σημασία τους για την ανθρωπότητα είναι από τις ελάχιστες σταθερές παραμέτρους. Αν λάβει κανείς υπόψη ότι η θάλασσα είναι αναντικατάστατο στοιχείο που επιπρόσθετα ενώνει τους λαούς, θεωρώ ότι οτιδήποτε συμβάλλει στην ακριβή αποτύπωση της ναυτιλιακής ιστορίας αποτελεί πολύτιμη παρακαταθήκη για τις μελλοντικές γενιές. Εκεί ακριβώς εστιάζεται μεγάλο μέρος των προσπαθειών μας».
-Αντιλαμβάνομαι ότι αυτή η διαδικασία δεν έχει τέλος, πώς σκοπεύετε να συνεχιστεί και στο μέλλον; Ασφαλώς η διαδικασία δεν έχει τέλος, ενώ αντίθετα για καθέναν από εμάς υπάρχει ένα τέλος. Με απασχόλησε ιδιαίτερα αυτό και από τις αρχές του 2019 καθίσαμε με τον γιο μου Μιχάλη, που ενδιαφέρθηκε να μην πάει χαμένη η προσπάθεια που καταβάλλω εδώ και περισσότερο από τρεις δεκαετίες, και καταλήξαμε στην πλέον ιδανική, πιστεύω, στρατηγική ώστε να συνεχιστεί απρόσκοπτα το έργο μας. Πιο συγκεκριμένα, μετά από πολλές συζητήσεις και με τη συμβολή των νομικών μας συμβούλων ιδρύσαμε την Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία NAVIRA για να αποτελέσει το όχημα που θα αναπτύξει περαιτέρω και θα μεταφέρει σε βάθος χρόνου το έργο της μελέτης της σύγχρονης εμπορικής ναυτιλίας και παράλληλα αυτό της διάσωσης κάθε λογής τεκμηρίων και αρχείων. Καθοριστικό παράγοντα στην προσπάθειά μας θα αποτελέσει η απόκτηση ακινήτων από τη NAVIRA, με σκοπό να καταστούν «κιβωτοί» στις οποίες θα διαφυλάσσεται μόνιμα το υλικό που αποκτάται. Στόχος μας είναι να δημιουργηθούν ξεχωριστοί χώροι, ο καθένας αφιερωμένος σε διαφορετικό τομέα της ναυτιλίας, γεγονός που θα βοηθήσει να λειτουργούν και ως εξειδικευμένα ερευνητικά κέντρα. Πιστεύουμε ακράδαντα ότι τα αρχεία δεν πρέπει να αραχνιάζουν σε διάφορες βιβλιοθήκες, αλλά να είναι λειτουργικά και να παράγουν έργο ή να προσφέρουν υπηρεσίες έτσι ώστε να δημιουργούνται και έσοδα. Δεν μπορεί να περιμένει κανείς να επιβιώσει και, κυρίως, να αναπτυχθεί εάν βασίζεται αποκλειστικά στην γενναιοδωρία κάποιων χορηγών.
-Πολύ φιλόδοξο το σχέδιό σας, πόσο εύκολα όμως μπορεί να υλοποιηθεί; Ευχαρίστως σας γνωρίζω ότι ήδη υλοποιείται. Αξιοποιήσαμε κατά ιδανικό, πιστεύω, τρόπο την περίοδο της πανδημίας και εργαστήκαμε σκληρά για να βάλουμε το νερό στ’ αυλάκι. Κατορθώσαμε να δημιουργήσουμε την πρώτη «κιβωτό», η οποία είναι κυρίως αφιερωμένη στο έργο της ναυτιλίας των Ελλήνων από τα μέσα του 19ου αιώνα έως το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Τους τελευταίους μήνες δημιουργείται νέος χώρος που εστιάζει στα σπουδαία επιτεύγματα της μεταπολεμικής ναυτιλίας των Ελλήνων, ενώ παράλληλα σχεδιάζεται η λειτουργία χώρων με διεθνές περιεχόμενο που θα αναφέρονται σε τομείς όπως τα δεξαμενόπλοια και τα ναυπηγεία. Αργότερα ευελπιστούμε ότι θα δημιουργήσουμε και χώρο ο οποίος θα αφορά στην εξέλιξη της παγκόσμιας επιβατηγού ναυτιλίας. Ολα τα παραπάνω θα αποτελέσουν συνδυαστικά ισχυρό υπόβαθρο λειτουργίας ενός πρότυπου ερευνητικού κέντρου που ελπίζουμε ότι θα καταστεί σε βάθος χρόνου σημείο αναφοράς σε παγκόσμιο επίπεδο. Ενα κέντρο αντάξιο του πρωταγωνιστικού ρόλου της ναυτιλίας μας, που παράλληλα θα τιμά και τον τόπο στον οποίο οι Ελληνες καραβοκύρηδες ξεκίνησαν τη μετάβασή τους από τα ιστία στον ατμό.
-Εχετε πράγματι τοποθετήσει ψηλά τον πήχη. Πιστεύετε πως θα έχετε την ανάλογη στήριξη, η Πολιτεία ενδιαφέρεται; Σε ό,τι αφορά τις διαχρονικές μου προσπάθειες για την υλοποίηση του συγκεκριμένου οράματος, δεν επεδίωξα ποτέ, ούτε θα επιδιώξω στο μέλλον την οικονομική αρωγή της Πολιτείας. Στηρίχτηκα πάντα στις δικές μου δυνάμεις και σε αυτές των πολλών φίλων που έχω αποκτήσει μετά από μισό αιώνα ενασχόλησης με τα ναυτιλιακά δρώμενα. Ηδη το έργο της NAVIRA συνδράμουν ορισμένοι σημαντικοί άνθρωποι της ναυτιλίας και είμαι βέβαιος ότι πολλοί ακόμα θα στηρίξουν πρόθυμα και γενναιόδωρα την προσπάθεια, αφού αυτή θα διασφαλίσει το να παραμείνει ζωντανή στο διηνεκές η μνήμη των σπουδαίων επιτευγμάτων που καταξίωσαν τη ναυτιλία ως τον σπουδαιότερο παράγοντα για την ευημερία του έθνους μας, αλλά και ως φορέα υποδειγματικής εξυπηρέτησης των παγκόσμιων θαλάσσιων μεταφορών. Είναι υπόθεση όλων και όχι προσωπική δική μου.
Λίγο πριν αποχαιρετήσουμε τον Γιώργο Φουστάνο για να πάρουμε τον δρόμο της επιστροφής με το πλοίο της γραμμής, τον ρωτήσαμε για τα σχέδιά του για το φετινό καλοκαίρι: «Φιλοδοξία μας είναι να συνεχίσουμε αυτό που ξεκινήσαμε με επιτυχία πέρσι. Δηλαδή να πραγματοποιούμε κάθε καλοκαίρι μια έκθεση με αντικείμενο τη ναυτιλία, ώστε να καταστεί θεσμός για το νησί μας. Ο τίτλος της νέας μας έκθεσης θα είναι “Τhe Greek Shipping Miracle – Το Ελληνικό Ναυτιλιακό Θαύμα”, όπου θα παρουσιάσουμε την εξέλιξη της ελληνικής ναυτιλίας, που ξεκινά από την Ερμούπολη το 1857, με την ίδρυση της πρώτης ατμοπλοϊκής εταιρείας, και εξελίσσεται εντυπωσιακά μέχρι τις μέρες μας. Θα λειτουργήσει από τις 22 Ιουλίου οπότε θα πραγματοποιηθούν τα εγκαίνια, μέχρι το τέλος Αυγούστου. Αξίζει, πιστεύω, να την επισκεφθούν όλοι όσοι επιθυμούν να αντιληφθούν την αστείρευτη δύναμη της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, της δύναμης που μπορεί να μετατρέψει τη χώρα μας σε έναν επίγειο παράδεισο για όλους τους Ελληνες».
Διαβάστε ακόμη:
Κυριάκος Μητσοτάκης: «Παράθυρο» για μείωση του ΦΠΑ αν διατηρηθούν τα πρωτογενή πλεονάσματα (vids)
Ιούνιος, Ιούλιος ή Αύγουστος; Το Tripadvisor ξέρει ποια ημερομηνία είναι η καλύτερη για ταξίδι
Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο ΘΕΜΑ