Εν μέσω αλλεπάλληλων κρίσεων σε παγκόσμιο επίπεδο η ναυτιλιακή βιομηχανία απέδειξε ότι είναι ο καταλύτης για τη σωστή λειτουργία της παγκόσμιας εφοδιαστικής αλυσίδας. Χωρίς βαπόρια «ο μισός πλανήτης θα είχε παγώσει και άλλος μισός θα είχε πεινάσει», επισημαίνουν ναυτιλιακοί κύκλοι.
Οι προκλήσεις όμως είναι τεράστιες. Πρόσφατα, κατά την επίσκεψή του στην Αθήνα, ο γενικός γραμματέας του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (ΙΜΟ) Κίτακ Λιμ εστίασε στην προσπάθεια για την πράσινη μετάβαση, η οποία θα κοστίσει τρισεκατομμύρια δολάρια στη ναυτιλιακή βιομηχανία: «Δεν είναι εύκολη η προσπάθεια προς την απανθρακοποίηση. Είναι κάτι τελείως καινούριο. Δεν το έχουμε ξαναζήσει. Είναι ένα νέο ταξίδι για όλους μας».
Πολλοί παρομοιάζουν αυτή τη χρονική περίοδο για τη ναυτιλία με εκείνη της μετάβασης από τα ιστία στον ατμό. Στο επίκεντρο βρίσκεται η ευρωπαϊκή ναυτιλία, η οποία έρχεται αντιμέτωπη με νέους κανονισμούς. Ενώ η Ευρώπη συμπιέζεται ανάμεσα στους κολοσσούς ΗΠΑ και Κίνα, η Ε.Ε. δεν δίνει την πρέπουσα σημασία στη ναυτιλία της, που είναι το μόνο ισχυρό χαρτί που έχει να αντιτάξει απέναντι στους μεγάλους ανταγωνιστές της, ενώ μέσω της ναυτιλίας της, και πάλι, μπορεί να εξασφαλίσει την ενεργειακή και διατροφική της επάρκεια. Για όλα τα θέματα που αντιμετωπίζει η ευρωπαϊκή και παγκόσμια ναυτιλία μιλήσαμε με τον πρόεδρο της Ενωσης Ευρωπαϊκών Εφοπλιστικών Ενώσεων (ECSA) Φίλιππο Φιλή, ο οποίος, ως Κύπριος, αναφέρθηκε στο μέλλον της κυπριακής ναυτιλίας και στο τουρκικό εμπάργκο.
– Ως πρόεδρος της ECSA, θα θέλαμε, αρχικώς, προκειμένου να δούμε τη μεγάλη εικόνα προτού περάσουμε στα επιμέρους, να μας πείτε ποιες είναι οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει αυτή τη χρονική περίοδο η ναυτιλία.
Θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι γεωπολιτικά και οικονομικά είμαστε σε μια εποχή κατά την οποία θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε τη μία κρίση μετά την άλλη. Από την κρίση της πανδημίας περάσαμε στον πόλεμο της Ουκρανίας, με τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας να δημιουργούν μεταβατικές συνθήκες προσαρμογής των παγκόσμιων αγορών και κατά συνέπεια των μεταφορών διά θαλάσσης, που θα πρέπει να ανταποκριθούν ανάλογα για να διατηρηθεί ανεπηρέαστα η εφοδιαστική αλυσίδα, κυρίως στην Ε.Ε. Οι κρίσεις αυτές δοκιμάζουν τις αντοχές της παγκόσμιας οικονομίας, της κοινωνίας και των επιχειρήσεων οι οποίες προσαρμόζονται σταδιακά, ιδιαίτερα στο καίριο θέμα της ενεργειακής κρίσης, αλλά και των πληθωριστικών πιέσεων που μαζί αποτέλεσαν τις πρώτες εμφανείς συνέπειες.
Η διαχείριση λοιπόν της μιας κρίσης μετά την άλλη φαίνεται να αναδεικνύεται στη νέα κανονικότητα της εποχής μας – και βρήκε τις οικονομίες όλου του κόσμου απροετοίμαστες. Σε συνδυασμό με τα παραπάνω έρχεται να προστεθούν η κλιματική κρίση και η ανάγκη για τη μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών και μηδενικών εκπομπών.
Για τη ναυτιλία, σε σχέση με τις άλλες βιομηχανίες επί ξηράς, διαφαίνεται ότι ο στόχος της απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα είναι ακόμη πιο δύσκολος. Η ναυτιλία, ως κατεξοχήν διεθνής κλάδος, έχει όμως επιδείξει μεγάλη αντοχή και επιπρόσθετα έχει στηρίξει εν μέσω κρίσεων τους περισσότερους κλάδους της οικονομίας. Στο σημείο αυτό θα πρέπει όμως να επισημάνουμε ότι, για να μπορεί να συνεχίσει να στηρίζει την οικονομία, η ευρωπαϊκή ναυτιλία πρέπει να διατηρήσει την ανταγωνιστικότητά της. Αυτή ίσως είναι και η μεγαλύτερη πρόκληση.
– Η ευρωπαϊκή ναυτιλία αντιμετωπίζει επιπλέον θέματα και ποια είναι αυτά;
Η Ευρωπαϊκή Ενωση στοχεύει σε μια Ολοκληρωμένη Θαλάσσια Πολιτική, που αποσκοπεί στην ολιστική προσέγγιση όλων των θαλάσσιων δραστηριοτήτων με γνώμονα τη μέγιστη συνεισφορά με τις λιγότερες συνέπειες στο περιβάλλον ή αλλιώς τη Βιώσιμη Γαλάζια Οικονομία. Ιδιαίτερα, μέσα από τις προτάσεις του πακέτου «FIT for 55» έχει προχωρήσει σε σημαντικές κανονιστικές ρυθμίσεις που αφορούν την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης και της ενεργειακής μετάβασης. Η ναυτιλία εντάσσεται από την αρχή του 2024 στο Ευρωπαϊκό Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών (ETS), όπου αναμένονται κατευθυντήριες γραμμές για το πώς θα εφαρμοστεί και ποιες θα είναι οι απαραίτητες διαδικασίες που οι πλοιοκτήτες θα πρέπει να ακολουθήσουν για την πλήρη εφαρμογή της ρύθμισης αυτής. Θα πρέπει εδώ να επισημάνουμε ότι η ECSA πέτυχε τη μεταφορά του κόστους από τις εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου στον ναυλωτή (operator) του πλοίου. Πέτυχε επίσης τη δέσμευση ενός σημαντικού ποσού από τις καταβολές του κλάδου στο ETS, που σήμερα ανέρχεται σε 2 δισ. ευρώ, το οποίο θα επιστραφεί πίσω στη ναυτιλία για τη γεφύρωση της διαφοράς στην τιμή μεταξύ καθαρών καυσίμων σε σχέση με τα σημερινά καύσιμα, για επενδύσεις στην έρευνα και ανάπτυξη νέων τεχνολογιών, αλλά και στη δημιουργία των κατάλληλων υποδομών για παραγωγή και διαχείριση των εναλλακτικών καυσίμων.
Παράλληλα, μια νέα ευρωπαϊκή κανονιστική ρύθμιση έρχεται να προστεθεί, γνωστή ως FuelEU Maritime. Αυτή η ρύθμιση αφορά τη σταδιακή αύξηση χρήσης εναλλακτικών καυσίμων, σταδιακά από το 2025 έως το 2050, από τα πλοία που προσεγγίζουν λιμάνια της Ε.Ε. Η ECSA επιδιώκει την από κοινού ευθύνη για την υλοποίηση με τους προμηθευτές εναλλακτικών καυσίμων, καθώς επίσης την αύξηση του πολλαπλασιαστή για τη χρήση των εναλλακτικών καυσίμων στον υπολογισμό της ενέργειας που καταναλώνεται, ώστε αυτό το μέτρο να λειτουργήσει ως θετικό κίνητρο για τους πλοιοκτήτες.
– Συνδέεται η εφαρμογή των πράσινων κριτηρίων με την τραπεζική χρηματοδότηση;
Ναι. Η Ε.Ε. έρχεται να ρυθμίσει την πρόσβαση στην τραπεζική χρηματοδότηση με βάση πράσινα κριτήρια, μέσω της λεγόμενης ταξονομίας (taxonomy). Η προσοχή μας συγκεντρώνεται στα κριτήρια που θα συμφωνηθούν, τα οποία πιθανώς να αποτελέσουν ανασταλτικό παράγοντα στην εξασφάλιση ανταγωνιστικών δανείων από Ευρωπαίους πλοιοκτήτες.
Ολες αυτές οι ρυθμίσεις αποφασίζονται στις Βρυξέλλες και θα έχουν άμεση επίπτωση στην ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής ναυτιλίας. Θεωρώ, λοιπόν, ότι ο ρόλος της ECSA αποκτά ακόμη μεγαλύτερη σημασία.
– Πιστεύετε ότι σε πολιτικό επίπεδο η Ε.Ε. αντιμετωπίζει όπως της πρέπει την ευρωπαϊκή ναυτιλία ή την εντάσσει συλλήβδην με τις άλλες βιομηχανίες;
Η πρόοδος που έχει επιτευχθεί στο πώς η Ε.Ε. αντιλαμβάνεται τη ναυτιλία είναι πολύ μεγάλη. Μπορώ να αναφερθώ χαρακτηριστικά στο EU ETS και στην αναγνώριση της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει». Η μετακύλιση του κόστους εμπορίας των ρύπων στους ναυλωτές είναι μια μεγάλη επιτυχία της ευρωπαϊκής ναυτιλίας και αποδεικνύει ότι με σκληρή δουλειά και σωστές συμμαχίες η φωνή μας μπορεί να εισακουστεί. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η ευρωπαϊκή ναυτιλία έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ενεργειακή απεξάρτηση της Ευρώπης από τη Ρωσία και συνέβαλε στη συνειδητοποίηση της αξίας της ναυτιλιακής βιομηχανίας από τους ηγέτες της Ε.Ε. Χρειάζεται όμως συστηματική δουλειά τόσο στις Βρυξέλλες όσο και στα κράτη-μέλη για να καταστεί σαφές ότι η στρατηγική αυτονομία της Ε.Ε., ή πιο συγκεκριμένα η ενεργειακή ασφάλεια, η επισιτιστική ασφάλεια και η ασφάλεια της εφοδιαστικής αλυσίδας μπορούν να εξασφαλιστούν μόνο με ισχυρή και ανταγωνιστική ευρωπαϊκή ναυτιλία.
– Εχουν συνειδητοποιήσει στην Ευρώπη ότι κάνουν δώρο τη ναυτιλία στις χώρες της Ασίας και ειδικά στην Κίνα, η οποία, εκτός από φορτία, θα δυναμώσει και τον στόλο της, αλλάζοντας τους κανόνες του γεωπολιτικού παιχνιδιού;
Η Ευρώπη έχει ξαφνικά συνειδητοποιήσει ότι χάνει ραγδαία το παιχνίδι της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας της σε σχέση με την Κίνα και τις ΗΠΑ. Αυτό που άλλαξε δραματικά την κατάσταση ήταν η παροχή πάνω από 300 δισ. δολαρίων επιδοτήσεων σε πράσινες τεχνολογίες από την αμερικανική κυβέρνηση (Inflation Reduction Act). Η Ευρώπη είναι αυτή τη στιγμή σε κατάσταση συναγερμού, αφού μεγάλοι επιχειρηματικοί κολοσσοί παγώνουν σχέδια επενδύσεων και εξετάζουν τη μετακίνησή τους στις ΗΠΑ. Αυτό βοηθά στη συνειδητοποίηση της έντασης του ανταγωνισμού με την Κίνα, που έχει επίσης ισχυροποιηθεί μέσω αντίστοιχων επιδοτήσεων τα τελευταία χρόνια. Σε αυτό το πλαίσιο, η Κομισιόν δημοσίευσε την απάντηση της Ευρώπης, το λεγόμενο Net Zero Industrial Plan, που έχει στόχο την άμεση ενίσχυση στρατηγικών κλάδων και τη μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών ρύπων. Σε αυτό το πλάνο και πάλι απουσίαζε η συμμετοχή της ναυτιλίας και γι’ αυτό με συντονισμένες προσπάθειες η ECSA προσπαθεί να εντάξει σε αυτά την παραγωγή και διάθεση εναλλακτικών καυσίμων και τις ανάλογες υποδομές.
– Σχολιάζεται το ότι χωρίς ναυτιλία η Ευρώπη θα είναι εξαρτώμενη σε ό,τι αφορά την ενέργεια και το γενικότερο εμπόριο.
Ακριβώς αυτή είναι η στόχευσή μας, η ανάδειξη και η αναγνώριση του στρατηγικού ρόλου της ναυτιλίας στην ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφάλειας. Στην ενεργειακή ασφάλεια, στη διατροφική ασφάλεια και στην ασφάλεια της αλυσίδας εφοδιασμού. Η Ευρώπη έχει μέχρι στιγμής δείξει αντοχή και έχει προχωρήσει στην ενεργειακή της απεξάρτηση από τη Ρωσία χάρη στη σημαντική συμβολή της ναυτιλίας. Η εξαγωγή των σιτηρών από την Ουκρανία προς τον υπόλοιπο κόσμο και την Ευρώπη έγινε εφικτή γιατί μεγάλο μέρος ευρωπαϊκής ιδιοκτησίας πλοία στήριξε από την πρώτη μέρα τους ασφαλείς ναυτιλιακούς ανθρωπιστικούς διαδρόμους (tBlack Sea Grain Initiative) για την εξαγωγή κυρίως των σιτηρών. Θα έλεγα, όμως, ότι δεν έχει αναγνωριστεί μέχρι στιγμής η συμβολή αυτή και χρειάζεται περισσότερη προσπάθεια από τις ναυτιλιακές ενώσεις στα κράτη-μέλη, αλλά και συντονισμένα στις Βρυξέλλες.
– Ποιες είναι οι προτάσεις της ECSA για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που υπάρχουν;
Η ECSA κατέθεσε από πολύ νωρίς σειρά προτάσεων ώστε το κλιματικό πακέτο της Ε.Ε., το λεγόμενο «Fit for 55», να προσαρμοστεί στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ναυτιλίας. Καταφέραμε, πέρα από τη μετακύλιση του κόστους του ναυλωτή, να δεσμεύσουμε περίπου 2 δισ. ευρώ μόνο για τη ναυτιλία και την ενεργειακή της μετάβαση κάτω από το Ταμείο Καινοτομίας της Ε.Ε. Θέσαμε ως μεγάλη προτεραιότητα την ευθύνη των προμηθευτών καυσίμων και ενέργειας ως προς τη διάθεση καθαρών καυσίμων. Επίσης, έχουμε θέσει στο επίκεντρο των προσπαθειών μας την ανάγκη για αναδιάρθρωση των κανονισμών και των τεχνικών κριτηρίων που εμπεριέχονται σε αυτούς και αφορούν την πρόσβαση σε ανταγωνιστική τραπεζική χρηματοδότηση της ναυτιλίας.
– Ποιοι είναι οι πυλώνες της απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές της ναυτιλίας;
Η ενεργειακή μετάβαση της ναυτιλίας χρειάζεται ένα διεθνές πλαίσιο κανονισμών που θα είναι προσαρμοσμένο στα χαρακτηριστικά του κλάδου και θα εξασφαλίζει διαθέσιμους πόρους για καθαρά καύσιμα και τεχνολογίες. Η εισαγωγή διαφορετικών κανονισμών και στόχων σε διαφορετικές χώρες διεθνώς δεν θα βοηθήσει τη μετάβαση. Σε αυτό το πλαίσιο, η εισαγωγή ενός διεθνούς τέλους (carbon levy) σε επίπεδο ΙΜΟ θα είναι αποφασιστικής σημασίας.
Χρειαζόμαστε καθαρούς και ρεαλιστικούς στόχους, καθώς και την επίσπευση της παραγωγής και διάθεσης εναλλακτικών καύσιμων σε κομβικά σημεία διέλευσης των πλοίων, αλλά και ασφαλείς τεχνολογίες διαχείρισης και καύσης των καυσίμων. Μεσοπρόθεσμα, θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν όλα τα τεχνικά μέσα που είναι σήμερα στη διάθεση της βιομηχανίας για βελτιστοποίηση της αποδοτικότητάς των υφιστάμενων πλοίων. Σε συντονισμό με τους ναυλωτές και τα λιμάνια πρέπει να στοχεύσουμε στη βελτιστοποίηση της εκτέλεσης ταξιδιών, με απώτερο σκοπό τη μείωση της κατανάλωσης και κατά συνέπεια των ρύπων. Για την επιτυχή εφαρμογή των πιο πάνω χρειάζεται η ψηφιοποίηση της ναυτιλίας, η συλλογή δεδομένων και η αξιοποίηση αυτών με τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης.
Πέρα από αυτά, θεωρώ ότι οι ναυτιλιακοί οργανισμοί πρέπει να επενδύσουν στο ανθρώπινο δυναμικό με μετεκπαιδεύσεις και συνεχείς εκπαιδεύσεις με νέα προγράμματα που να αφορούν όλες τις νέες τεχνολογίες που βρίσκονται σε εξέλιξη, γιατί μόνο τότε θα είναι έτοιμοι για την ενεργειακή μετάβαση.
– Ας περάσουμε στην κυπριακή ναυτιλία. Ποιες είναι οι προοπτικές της;
Η κυπριακή ναυτιλία παραμένει διαχρονικά μια σταθερή κινητήρια δύναμη για την κυπριακή οικονομία με συνεισφορά 7% στο ΑΕΠ, καθώς αποτελεί τον 11ο μεγαλύτερο εμπορικό στόλο παγκοσμίως και τον 3ο μεγαλύτερο στην Ε.Ε., το μεγαλύτερο Κέντρο Πλοιοδιαχείρισης στην Ε.Ε. και ένα από τα μεγαλύτερα παγκοσμίως, έχοντας απτές προοπτικές περαιτέρω ανάπτυξης. Ταυτόχρονα, διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στα διεθνή και ευρωπαϊκά ναυτιλιακά δρώμενα και ενεργό ρόλο στις εξελίξεις σε θέματα που αφορούν τη ναυτιλία. Εχοντας επίσης ένα ανανεωμένο και ανταγωνιστικό Ναυτιλιακό Φορολογικό Σύστημα, πλήρως εγκεκριμένο από την Ε.Ε., διατηρεί τις υφιστάμενες ναυτιλιακές εταιρείες και προσφέρει τις προοπτικές για την προσέλκυση περισσοτέρων, υψηλού επιπέδου ασφάλειας πλοίων και ναυτιλιακών εταιρειών στην Κύπρο.
Με αυτά τα δεδομένα, αλλά και τη σημαντική ώθηση περαιτέρω ανάπτυξης και βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας της Κυπριακής Ναυτιλίας, που θα δώσει η ολοκλήρωση του εξειδικευμένου Μονοθυρικού Ναυτιλιακού Κέντρου Εξυπηρέτησης (One-Stop-Shipping-Centre) από το υφυπουργείο Ναυτιλίας, η ολική ψηφιοποίηση/αυτοματοποίηση των υπηρεσιών του, καθώς και η δημιουργία Ναυτιλιακής Εταιρείας Περιορισμένης Ευθύνης (ΝΕΠΕ), αναμένουμε από την κυπριακή ναυτιλία να ανέβει ακόμη πιο ψηλά σε ποιότητα υπηρεσιών, να γίνει πιο ανταγωνιστική και να έχει ακόμα πιο δυναμική παρουσία σε θέματα πολιτικής και ειδικότερα στις ουσιαστικές προσπάθειες που γίνονται τόσο από την κυπριακή πολιτεία όσο και από τη βιομηχανία για τον πράσινο μετασχηματισμού του τομέα.
– Υπάρχει και το θέμα του τουρκικού εμπάργκο.
Παρότι η Κύπρος κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση και είναι έτοιμη να ανταποκριθεί γρήγορα και αποτελεσματικά στις χειροπιαστές προοπτικές περαιτέρω ανάπτυξης, μια πιθανή άρση του τουρκικού εμπάργκο στα πλοία υπό κυπριακή σημαία ή διαχείριση, μέσω επίλυσης του Κυπριακού, θα έχει άμεση επίδραση στην ποσοτική ανάπτυξη του κυπριακού νηολογίου, των κυπριακών λιμανιών και των ναυτιλιακών εταιρειών στην Κύπρο, με αλυσιδωτή θετική επίδραση στην ευρωπαϊκή ναυτιλία, της οποίας πλήττονται επίσης τα συμφέροντά της με το παράνομο αυτό εμπάργκο.
Διαβάστε ακόμη
Χάρης Βαφειάς: Η Imperial Petroleum αποπλήρωσε δάνειο $30 εκατ. από την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδας
Η Ευρώπη αλλάζει τους κανόνες στα αυτοκίνητα: Ηλεκτρικά εναντίον βενζίνης και diesel (pics)
Ρέτσος: Πάνω από €18,2 δισ. αναμένεται να φέρει φέτος ο ελληνικός τουρισμός