Του Μηνά Τσαμόπουλου
Το ενεργειακό stratego στην ανατολική Μεσόγειο αρχίζει να κορυφώνεται, με την Κύπρο και την Ελλάδα να βρίσκονται στο επίκεντρο. Πρόσφατα η EXXONMOBIL ανακοίνωσε ότι εντοπίστηκαν 5,8 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια φυσικό αέριο σε βάθος έξι χιλιομέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας στο “οικόπεδο” 10 νότια της Κύπρου. Και οι έρευνες συνεχίζονται. Μάλιστα ο εκπρόσωπος της εταιρείας δήλωσε ότι υπάρχει να επεκταθούν οι έρευνες στην ανατολική Μεσόγειο και μέσα στο σχέδιο αυτό υπάρχει και η περιοχή νότια της Κρήτης. Άλλες μεγάλες πετρελαϊκές εταιρείες όπως η γαλλική TOTAL και η Ιταλική ENI επίσης ερευνούν σε συγκεκριμένες περιοχές νότια της Κύπρου όπου πιστεύεται ότι υπάρχουν πετρέλαιο και αέριο.
Και ενώ πολλοί αρχίζουν και μετράνε τα “πετροδολάρια“ που έρχονται, και οραματίζονται την Κύπρο και την Ελλάδα να μετατρέπονται σε Μπαχρέιν και Κουβέιτ, αποφασίσαμε να δούμε λίγο πιο προσεκτικά το όλο θέμα για την Ελλάδα. Απευθυνθήκαμε στον Εμμανουήλ Παπαλέξη, κορυφαίο όνομα της ναυτιλιακής κοινότητας λόγω της ειδίκευσής του στις θαλάσσιες μεταφορές του πετρελαίου και των χημικών φορτίων. Έχει ασχοληθεί για πολλά χρόνια με ναυτιλιακά και ενεργειακά θέματα και έχει λάβει μέρος σε πολλές διεθνείς συνελεύσεις.
«Δεν θέλουμε να ξαναζήσουμε τις απογοητεύσεις του παρελθόντος» ήταν τα πρώτα λόγια του Εμμανουήλ Παπαλέξη:
«Δεν είναι η πρώτη φορά που στην χώρα μας γίνεται προσπάθεια να βρεθεί πετρέλαιο. Αμέσως μετά το 1900 άρχισε μια συστηματική έρευνα για πετρέλαιο από τις εταιρείες LONDON OIL DEVELOPMENT, HEUIS, PAN-ISRAIL-DEILMAN-ILIO στις περιοχές Ζάκυνθο, βορειοδυτική Πελοπόννησο Σύρο και Θράκη.
Έγιναν έρευνες το 1919 στην Δραγοψά Ηπείρου και λίγο πριν το 1940 στα Γραμμενοχώρια από την Agip. Το 1960 εκτενή έρευνες έγιναν από το FRENCH PETROLEUM INSTITUTE Καθώς επίσης από την BP στην Αιτωλοακαρνανία, ESSO στην βορειοδυτική Πελοπόννησο, Ζάκυνθο, Παξοί, Hund στην Θεσσαλονίκη, TEXACO στον Θερμαϊκό κόλπο, CHEVRON στην Λήμνο, ANSCHUTZ στην Θεσσαλονίκη, Επανομή, OCEANIC COLORADO στην Θρακική θάλασσα. Περισσότερα από 40 πηγάδια ανοίχτηκαν στην στεριά και θάλασσα στην διάρκεια αυτών των ερευνών. Αποτέλεσμα ήταν η ανακάλυψη πετρελαίου μόνο στον θαλάσσιο χώρο της Θάσου (Prinos).
Το 1996-1999 η εταιρεία ENTERPRISE OIL έκανε έρευνες στην περιοχή Καλπάκι των Ιωαννίνων χωρίς αποτέλεσμα και η εταιρεία αποσύρθηκε. Το 2009 η Energeen επιτυχώς ανέβασε την παραγωγή του Prinos στις 5.000 βαρέλια την ημέρα από 1.000 βαρέλια που ήταν η προηγούμενη παραγωγή. Το 2014 υπεγράφη η σύμβαση για την περιοχή του Κατάκολου όπου ευρέθησαν αξιόλογα κοιτάσματα αερίου και πετρελαίου.
Η ύπαρξη υδρογονανθράκων ήτανε πάντοτε στρατηγική του ελληνικού κράτους. Με το νόμο 488 / 1976 έμπαιναν οι νομοθετικές βάσεις για έρευνα και παραγωγή υδρογονανθράκων και με το νόμο 2289 / 1995 ορίζονται οι κανονισμοί που αφορούν τις σχέσεις / υποχρεώσεις των εταιρειών που έχουν συνάψει συμβάσεις για έρευνα πετρέλαιο με το Ελληνικό Κράτος.
Τον Φεβρουάριο του 2018 η κυβέρνηση επικύρωσε την συμφωνία για έρευνα στο Block 2 στα Ιόνια νησιά και στο Block 5 στην στεριά κοντά στην Άρτα και Πρέβεζα καθώς επίσης στην Αιτωλοακαρνανία και βορειοδυτική Πελοπόννησο. Στις εταιρείες που ερευνούν είναι η γαλλική Total και ιταλική Edison».
Ο Εμμανουήλ Παπαλέξεης υπογραμμίζει ότι η έρευνα, ανεύρεση και παραγωγή του πετρελαίου είναι μια ακριβή και χρονοβόρα διαδικασία που μπορεί να διαρκέσει χρόνια και προσθέτει: « Ας ελπίσουμε ότι οι σημερινές έρευνες στον ελληνικό χώρο θα είναι πιο αποδοτικές απ’ ότι στο παρελθόν» και ξεκαθαρίζει : «Το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο μαζί και το κάρβουνο θα αποτελέσουνε για αρκετές ακόμη δεκαετίες τις πιο σοβαρές μορφές ενέργειας».
Στη συνέχεια της συζήτησής μας ο Εμμανουήλ Παπαλέξης μυεί τους αναγνώστες του «business stories» στα μυστικά των ερευνών για εντοπισμό πετρελαίου ή φυσικού αερίου. Διαδικασίες πολύπλοκες:
1) Πρώτα είναι η ΕΡΕΥΝΑ/EXPLORATION
Καταρχήν, ειδικοί γεωλόγοι και γεωφυσικοί ερευνούν για πετρέλαιο ή αέριο κάτω από την επιφάνεια της γης στην στεριά και στη θάλασσα σε μεγάλα βάθη. Κατά την διάρκεια αυτής της διαδικασίας συλλέγονται δείγματα, βλέπουν αν υπάρχουν πετρέλαιο ή αέριο, σε τι βάθος υπάρχει, ποια είναι η ακριβής τοποθεσία και τελικά διαπιστώνεται η ποσότητα που είναι σ’ αυτή την περιοχή.
Η έρευνα αυτή κοστίζει πολλά εκατομμύρια δολάρια διότι χρειάζεται να ανοιχτούν πολλά “πηγάδια” στην περιοχή δια να διαπιστωθεί η εμπορική εκμετάλλευση της περιοχής. Αυτή η διαδικασία μπορεί να πάρει πολλούς μήνες ή και χρόνια!! Δεν αποκλείεται στο τέλος να διαπιστωθεί ότι τα υπάρχοντα κοιτάσματα δεν είναι αξιόλογα και όλη προσπάθεια να εγκαταλειφθεί. Αυτό δυστυχώς συνέβη στον ελλαδικό χώρο πολλές φορές στο παρελθόν.
2) ΕΚΤΙΜΗΣΗ/APPRAISAL
Έπειτα από επιτυχή DRILLING και ανακάλυψη πετρελαίου, η εκτίμηση του project ακολουθεί.
Κατ’ αυτήν την φάση πιο πολλά “πηγάδια” θα ανοιχτούν για να διαπιστωθεί η “ζωή” του project.
Περισσότερα seismic surveys θα γίνουν για να περιοριστούν οι πιθανότητες “αποτυχίας” και να διαπιστωθεί το μέγεθος αυτού του “reservoir” και να εκτιμήσουν την ποσότητα του πετρελαίου και αερίου που υπάρχει. Η διαδικασία αυτή μπορεί πάλι να πάρει πολύ καιρό. Έπειτα από ικανοποιητική εκτίμηση η εταιρεία μπορεί να αποφασίσει το επόμενο στάδιο που είναι η
3) ΑΝΑΠΤΥΞΗ/DEVELOPMENT
Αυτή η φάση προηγείται της πλήρους ανάπτυξης “Full scale production”και περιλαμβάνει τις ακόλουθες αποφάσεις:
– Πόσα τελικά πηγάδια χρειάζονται για την παραγωγή πετρελαίου ή αερίου
– Το καλύτερο σχέδιο των “πηγαδιών”
– Να αποφασισθεί για τις εγκαταστάσεις που χρειάζονται για το παραγόμενο πετρέλαιο ή αέριο
– Να αποφασισθεί η διάθεση του πετρελαίου/αερίου “export”.
– Η προετοιμασία “Development”από ένα “Gas Field” μπορεί να στοιχήσει δισεκατομμύρια
δολάρια και να χρειαστεί 5-10 χρόνια.
4) ΠΑΡΑΓΩΓΗ/PRODUCTION
Σ’ αυτή την διαδικασία οι υγρογονάνθρακες αντλούνται και ξεχωρίζονται οι υγροί υδρογονάνθρακες από το gas, το νερό και άλλες στερεές ουσίες. Συνήθως περισσότερα από ένα “πηγάδι” χρησιμοποιείτε. Για όλες τις προαναφερθείσες διαδικασίες χρησιμοποιούνται FIXED
Το πετρέλαιο (crude oil) εν συνεχεία μεταφέρεται στις ραφιναρίες-διυλιστήρια για περαιτέρω διύλιση. Η μεταφορά γίνεται με δεξαμενόπλοια (tankers) εάν η παραγωγή είναι στην θάλασσα ή με σωλήνες εάν η παραγωγή είναι στην στεριά. Το ίδιο γίνεται και με το αέριο με την διαφορά ότι για να μεταφερθεί μέσω θαλάσσης πρέπει να υγροποιηθεί. Γι’ αυτό τον σκοπό χρησιμοποιούνται ειδικά πλοία LPG/LNG. Με την διύλιση (refining) του crude oil παίρνουμε πολλά παράγωγα όπως Fuel Oil, Gasoline (Petrol), Jet Fuel και πολλά χημικά προϊόντα λιπάσματα, φαρμακευτικά, solvents , πλαστικά, συνθετικά και πολλά άλλα.
«Η χρήση του πετρελαίου είναι ο βασικός πυλώνας για τη βιομηχανία και επηρεάζει σοβαρά τις εθνικές καθώς και την παγκόσμια οικονομία. Το πετρέλαιο καλύπτει το 32% για την Ευρώπη και Ασία και το 53% της Μέσης Ανατολής της ενεργειακής ανάγκης. Η παγκόσμια κατανάλωση πετρελαίου είναι 85 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα» επισημαίνει ο Εμμανουήλ Παπαλέξης:
«Σύμφωνα με τις παρούσες ενδείξεις υπάρχει ακόμη πολύ πετρέλαιο παγκοσμίως και τα εγγυημένα αποθέματα (proven reserves) είναι μεγάλα. Παρόλο ότι ο υπολογισμός αυτών είναι διαφορετικός από διάφορες πηγές μπορεί να πούμε ότι το σύνολο των αποθεμάτων πετρελαίου είναι περίπου 1,5 τρισεκατομμύρια βαρέλια».
Οι χώρες οι οποίες έχουν αυτά τα αποθέματα, σύμφωνα με τον Εμ.Παπαλέξη είναι οι:
-Βενεζουέλα 300,9 δισ. βαρέλια
– Σαουδική Αραβία 266 δισ. βαρέλια
– Καναδάς 169,7 δισ. βαρέλια
– Ιράν 158,4 δισ. βαρέλια
– Ιράκ 142,5 δισ.βαρέλια
– Κουβέιτ 101,5 δισ. βαρέλια
– Αραβικά Εμιράτα 97,8 δισ. βαρέλια
– Ρωσία 80 δισ. βαρέλια
– Η.Π.Α 36,4 δισ. βαρέλια
«Αναφορικά με τις Η.Π.Α. θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα αποθέματα είναι 198 δισ. βαρέλια αλλά δεν αναφέρονται στον παραπάνω πίνακα διότι δεν είναι προσφερόμενα για παραγωγή. Ενδέχεται αυτά τα αποθέματα να αυξηθούν όταν αρχίσει η εξόρυξη πετρελαίου με την μέθοδο του υδραυλικού σπασίματος (hydraulic fracturing)» διευκρινίζει ο Εμμανουήλ Παπαλέξης.
Η παραγωγή πετρελαίου καλύπτει το 36% της παγκόσμιας ενεργειακής ζήτησης. Παράγεται σε πολλές χώρες, εκ των οποίων οι οκτώ σπουδαιότερες είναι:
– Η.Π.Α. Παραγωγή τον Δεκέμβριο 2018 11,8 εκ.βαρέλια ημερησίως
– Σαουδική Αραβία Παραγωγή τον Δεκέμβριο 2018 10,2 εκ. βαρέλια ημερησίως
– Ρωσία Παραγωγή τον Δεκέμβριο 2018 11,5 εκ.βαρέλια ημερησίως
– Ιράκ Παραγωγή τον Δεκέμβριο 2018 4,4 εκ. βαρέλια ημερησίως
– Ιράν Παραγωγή τον Ιούλιο 2018 3,8 εκ. βαρέλια ημερησίως
– Κίνα Παραγωγή τον Οκτώβριο 2018 3,8 εκ. βαρέλια ημερησίως
– Καναδάς Παραγωγή τον Οκτώβριο 2018 4,2 εκ. βαρέλια ημερησίως
– Αραβικά Εμιράτα Παραγωγή τον Οκτώβριο 2018 3,2 εκ. βαρέλια ημερησίως
«Πρέπει να αναφερθεί ότι οι Η.Π.Α. παρ’ ότι ο μεγαλύτερος παραγωγός χρειάζεται να εισάγει ακόμη περίπου 8 εκ. βαρέλια για να καλύψει τις ανάγκες της που ανέρχονται περίπου 20 εκ. βαρέλια την ημέρα. Η Ρωσία λόγω του μεγέθους και του πληθυσμού της, εξάγει μόνο 5 εκ. βαρέλια την ημέρα κάνοντας έτσι την Σαουδική Αραβία τον μεγαλύτερο εξαγωγέα» σχολιάζει ο Εμμανουήλ Παπαλέξης και καταλήγει λέγοντας:
«Είναι βέβαια γνωστό ότι η έρευνα για πετρέλαιο και η χρήση του δεν είναι φιλικά προς το περιβάλλον αλλά λαμβάνοντας συνεχώς μέτρα δια την μείωση των περιβαλλοντικών προβλημάτων. Πετρέλαιο, κάρβουνο και αέριο (gas) θα συνεχίσουν να χρησιμοποιούνται για πολλά ακόμη χρόνια έως ότου αντικατασταθούν από εναλλακτικές μορφές ενέργειας».